Cerkiew św. Dymitra w Kuźminie
Cerkiew św. Dymitra w Kuźminie – dawna filialna cerkiew greckokatolicka, postawiona z drewna w 1814, znajdująca się w Kuźminie.
 nr rej. A-54 z dnia 18.11.1982[1]
| |||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||
.jpg)
| |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia | |||||||||||
| Wezwanie |
MB Nieustającej Pomocy (obecnie); | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie gminy Bircza  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||||||
Położenie na mapie powiatu przemyskiego  | |||||||||||
 49°36′54,4″N 22°25′46,8″E/49,615111 22,429667
| |||||||||||
Po 1947 świątynia przejęta przez Kościół rzymskokatolicki i użytkowana jako kościół parafialny Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
Obiekt wpisany na listę zabytków w 1982. Włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.
Historia
edytujNajstarsza wzmianka o cerkwi w Kuźminie pochodzi z 1526[2]. Obecnie istniejąca została zbudowana w 1814. Do 1926 należała do parafii greckokatolickiej w Leszczawie Górnej, potem do parafii w Krecowie. Remontowana w 1935[3]. Cerkiew działała jako greckokatolicka do wiosny 1938, kiedy to teren cerkwi był areną walk pomiędzy grekokatolikami, a zajmującymi cerkiew siłą rzymskimi katolikami. Po trzech dniach zamieszek nastąpiła pacyfikacja ludności ukraińskiej przez polską żandarmerię, a cerkiew pozostawała zamknięta do czerwca 1941 r.[4][5] Po wkroczeniu wojsk niemieckich cerkiew została ponownie otwarta i działała do końca 1944. W czasie II wojny światowej w kopułę trafił pocisk z moździerza[6]. Po 1947 i wysiedleniu ludności ukraińskiej świątynia została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Obecny kształt budowli wynika z powojennej przebudowy. W latach 2009–2010 przeprowadzono renowację świątyni: remont dachu i elewacji, podbicie fundamentów i wykonanie odwodnienia[3].
-
Elewacja frontowa -
Widok od strony prezbiterium -
Otoczenie: kaplica grobowa
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Architektura i wyposażenie
edytujŚwiątynia drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana. Jest to budynek dwudzielny z zamkniętym trójbocznie prezbiterium, z zakrystią od północy i szerszą nawą z kruchtą; nakryty jednokalenicowym dachem, z sygnaturką nad nawą. Od frontu do cerkwi przylega słupowa dwukondygnacyjna wieża wysokości cerkwi, nakryta dachem brogowym. Ściany oszalowane deskowaniem pionowym[3][6].
Wewnątrz stropy płaskie. Chór muzyczny przy ścianie zachodniej wsparty na słupach. Pierwotne wyposażenie cerkwi uległo zniszczeniu lub rozkradzeniu[3].
Otoczenie
edytujNa przyległym cmentarzu znajduje się neogotycka murowana kaplica grobowa ufundowana pod koniec XIX w. przez Michała i Katarzynę Woźniaków, w której okazjonalnie odprawiano nabożeństwa w obrządku łacińskim[2] oraz pomnik ku czci żołnierzy poległych w walkach z UPA i utrwalenie władzy ludowej w latach 1945–47[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2018-05-11].
- ↑ a b Stanisław Kryciński: Pogórze Przemyskie. Oficyna Wydawnicza Rewasz, Pruszków 2014, s. 217. ISBN 978-83-62460-51-9.
- ↑ a b c d Krzysztof Zieliński: Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego. PRO CARPATHIA, Rzeszów 2015, s. 30, 31. ISBN 978-83-61577-68-3.
- ↑ Iwan Łebedowycz – "Birczanszczyna- stradalna zemlja", Filadelfia 1975
- ↑ Bogdan Huk – "1947", Warszawa 1997, ISBN 83-906203-4-0
- ↑ a b c Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda: Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wydawnictwo Rewasz, Pruszków 2011, s. 209, 210. ISBN 83-89188-08-2.
Bibliografia
edytuj- Dmytro Błażejowski – "Istorycznyj szematyzm Peremyskoji Eparchiji z wkluczennjam Apostolśkoji Administratury Łemkiwszczyny (1828-1939)", Lwów 1995, ISBN 5-7745-0672-X