Gmach dawnego Domu Partii w Warszawie
Gmach dawnego Domu Partii[1][2], także Dom Partii[3][4] i gmach KC PZPR[5], zwyczajowo Biały Dom[6][7], obecnie Centrum Bankowo-Finansowe „Nowy Świat”[8] – budynek biurowy w Warszawie, znajdujący się przy rondzie Charles’a de Gaulle’a, pod adresem ul. Nowy Świat 6/12. W latach 1951−1990 siedziba Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
 nr rej. A-896 z 16 listopada 2009[1]
| |
 Gmach od strony ronda de Gaulle’a (2019) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Nowy Świat 6/12 |
| Typ budynku |
biurowiec |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor |
KC PZPR |
| Rozpoczęcie budowy |
1948 |
| Ukończenie budowy |
sierpień 1952 |
| Pierwszy właściciel |
KC PZPR |
| Obecny właściciel |
Centrum Bankowo-Finansowe „Nowy Świat” SA |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′51,75″N 21°01′20,61″E/52,231042 21,022392
| |
| Strona internetowa | |
Opis
edytuj
Do lat 40. XX wieku w tym miejscu, pod adresem ul. Nowy Świat 14, znajdowała się kamienica Jasińskiego, w której w latach 1827–1918 miała siedzibę Izby Obrachunkowa[9], w latach 1915–1918 niemiecka Kolej Przewozów Wojskowych, Dyrekcji Generalnej Warszawa (Militäreisenbahn – Generaldirektion Warschau), a w latach 1918–1939 Ministerstwo Komunikacji, choć w 1931 główną siedzibę resortu przeniesiono na ul. Chałubińskiego 4/6[9][10].
W 1947 roku rozpisano konkurs architektoniczny dla Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej[5]. W tym samym roku spośród 10 zaproszonych zespołów wybrano projekt zespołu „Tygrysów” (Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki)[11]. Budowę rozpoczęto w lipcu 1948[12].
Budynek oddano do użytku 1 maja 1951 jako Dom Partii (siedziba Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Od tego dnia do nowego gmachu sukcesywnie zaczęły się przenosić kolejne wydziały PZPR, jednak wciąż trwały w nim prace wykończeniowe. Ostateczne przekazanie do eksploatacji całości budynku nastąpiło na początku sierpnia 1952[13]. Zbudowany został oficjalnie ze składek członków partii; tak naprawdę koszty pokryto z kasy państwa i z wymuszonych zakupów cegiełek[14]. Do budowy wykorzystano m.in. granit ze zniszczonego mauzoleum Hindenburga[15].
Monumentalny gmach w stylu umiarkowanego modernizm[2] ma kształt zamkniętego czworoboku z dużym wewnętrznym dziedzińcem, łączącym się w przyziemiu szerokimi podcieniami z otwartą przestrzenią[3]. Główna elewacja gmachu została zaprojektowana od strony ul. Książęcej[16].
W latach 1991–2000 w budynku miała siedzibę Giełda Papierów Wartościowych, która później przeniosła się do Centrum Giełdowego. 16 kwietnia 1991 odbyła się tam pierwsza sesja giełdowa[17]. Na mocy decyzji premiera Tadeusza Mazowieckiego z lipca 1990 środki z wynajmu zostały przeznaczone na budowę nowej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.
Właścicielem budynku jest Centrum Bankowo-Finansowe „Nowy Świat” SA, której udziałowcami są Polska Grupa Zbrojeniowa oraz Fundacja Uniwersytetu Warszawskiego.
W maju 2005 przed budynkiem odsłonięto pomnik Charles’a de Gaulle’a[18]. W 2009 budynek został wpisany do rejestru zabytków[1].
Do 2019 na parterze budynku znajdował się salon sprzedaży samochodów marki Ferrari[19]. Do 2020 w budynku miało swoją siedzibę Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 46. [dostęp 2022-11-12].
- ↑ a b c Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 103. ISBN 83-908950-8-0.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 122.
- ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 174.
- ↑ a b Jarosław Zieliński: Realizm socjalistyczny w Warszawie. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2009, s. 159. ISBN 978-83-927791-3-1.
- ↑ Błażej Brzostek: Wstecz. Historia Warszawy do początku. Warszawa: Muzeum Warszawy, 2021, s. 97. ISBN 978-83-959638-3-4.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Spacerownik. Warszawa śladami PRL-u. Warszawa: Agora, 2010, s. 12. ISBN 978-83-268-0280-5.
- ↑ CBF „Nowy Świat”. [w:] Centrum Bankowo-Finansowe „Nowy Świat” S.A. [on-line]. [dostęp 2024-11-24].
- ↑ a b Stanisław Szenic: Najstarszy szlak Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955, s. 278.
- ↑ Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej i rządowej warsz. sieci okręgowej 1938.
- ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 377, 378. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 177.
- ↑ Andrzej Skalimowski, Dom Partii. Historia gmachu KC PZPR w Warszawie, wyd. 1, Warszawa: Neriton, 2010, ISBN 978-83-7543-170-4.
- ↑ Dominika Olszewska: Dom Partii już zabytkowy. Ale salon Ferrari będzie. wyborcza.pl/warszawa, 2010-02-03. [dostęp 2018-02-17].
- ↑ Lech Królikowski, Warszawa 1914-1920. Warszawa i okolice w latach walki o niepodległość i granice Rzeczypospolitej, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, ISBN 978-83-61408-75-8.
- ↑ Jarosław Zieliński: Realizm socjalistyczny w Warszawie. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2009, s. 160. ISBN 978-83-927791-3-1.
- ↑ Dawid Krawczyk. Jak w Domu Partii skończył się komunizm. „Gazeta Stołeczna”, s. 12, 16 kwietnia 2021.
- ↑ Francuzi warszawiakom. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 11 maja 2005. [dostęp 2019-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-11)].
- ↑ O nas. Ferrari Warszawa. ferrariwarszawa.com. [dostęp 2019-08-17].