Wikipedia

Cargo lotnicze

komercyjny transport lotniczy przedmiotów innych niż pasażerowie

Cargo lotnicze — (ang. Air cargo) — dowolny przedmiot/dowolna rzecz przewożona lub mający być przewożony na pokładzie statku powietrznego[2][3]. System transportu lotniczego charakteryzuje się cechami, które narzucają wymagania względem przesyłek, do którego nie nadają się wszystkie rodzaje towarów. Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (lATA) ogólnie ujednoliciło warunki transportu towarowego drogą powietrzną. Przez fracht lub ładunek w transporcie lotniczym rozumie się wszelkiego rodzaju przedmioty dopuszczone do przewozu drogą lotniczą, z wyjątkiem przesyłek pocztowych, bagażu pasażerskiego (z wyjątkami) oraz przedmioty stanowiące własność przewoźnika. Chociaż możliwości wykorzystania floty powietrznej w transporcie wszelkiego rodzaju towarów uległy znacznemu rozszerzeniu, według Banku Światowego (2022) z transportem lotniczym nadal kojarzone są niektóre produkty o dużej wartości i określone przesyłki[4], jak na przykład przesyłki pilne czy wrażliwe — jest odpowiedzialny za 35% światowego handlu pod względem wartości, ale za tylko 1% transakcji mierzonej wolumenem[5]. W przemyśle wykorzystywany jest także do skrócenia czasu w łańcuchu dostaw przy systemach just-in-time[5].

Boeing 777F FedEx Express kołujący na międzynarodowym lotnisku Narita w Tokio w Japonii w 2012 r.
Samolot transportowy An-124 wyczarterowany przez rząd Wielkiej Brytanii – przybywa na Filipiny ładunkiem.
Globalny transport lotniczy według krajów i poziomu frachtu od 2017 r. (tonokilometr)[1]

Według danych IATA linie lotnicze w 2021 przewiozły ponad 65,6 mln ton towarów, co stanowi ponad 35%. światowego handlu pod względem wartości; Jest to równowartość towarów o wartości 8,5 biliona USD rocznie lub towarów o wartości 18,6 miliarda dolarów każdego dnia[6][7]. W latach 2004–2021 światowe przychody generowane w branży lotnictwa towarowego wzrosły ponad dwukrotnie, osiągając szczyt na poziomie 175 miliardów USD w 2021 roku. Jednak w tym samym okresie globalny ruch lotniczy wzrósł tylko o około 62%[8]. IATA podało, że kraje, które poprawią o 1% obsługę ładunków powietrznych, zyskują 6% wzrost w wymianie z zagranicą[9].

Typy samolotów

edytuj

Istnieje kilka sposób przewozu tworów drogą lotniczą[2]:

  • Samoloty pasażerskie wykorzystują wolną przestrzeń w luku bagażowym (belly cargo), która nie jest wykorzystywana na bagaż pasażerski – jest to powszechna praktyka stosowana przez pasażerskie linie lotnicze, które dodatkowo przewożą ładunki podczas regularnych lotów pasażerskich. Ładunek może być również przewożony w kabinie pasażerskiej w formie bagażu podręcznego przez „kuriera pokładowego”. Praktykę tę można często wykorzystać do subsydiowania krzyżowego tras pasażerskich przynoszących straty, których eksploatacja w innym przypadku byłaby nieekonomiczna. Samolot pasażerski może pełnić także funkcję preightera, w którym cała kabina pasażerska jest tymczasowo przeznaczona do przewozu ładunków. Przewoźnik PLL LOT podawał w 2020, że ten rodzaj przewozów towarowych posiada 85% udziału w rynku[10]
  • Samoloty towarowe(inne języki) – przewożą ładunki na pokładzie głównym i w lukach bagażowych; Mogą mieć możliwość załadunku dziobowego lub bocznego.
  • Samoloty Combi(inne języki) — przewożą ładunek na części pokładu głównego, przed lub za sekcją pasażerską, z załadunkiem bocznym oraz w lukach bagażowych.

Historia

edytuj

XX wiek

edytuj
 
Załadunek poczty lotniczej w Detroit pod koniec lat trzydziestych XX wieku
 
Douglas C-54 na lotnisku Tempelhof w Berlinie podczas blokady Berlina w 1948 roku

Pierwszy lot cargo odbył się 7 listopada 1910 w Stanach Zjednoczonych pomiędzy Dayton a Columbus w Ohio. Philip Orin Parmelee pilotował samolot Wright Model B na dystansie 65 mil (105 km) przewożących paczkę 200 funtów (91 kg) jedwabiu na otwarcie sklepu. Wycinki z gazet cytują braci Wright, którzy twierdzili, że pokonał tę odległość w 66 minut, ale oficjalnie odnotowano, że lot trwał 57 minut, co było wówczas światowym rekordem prędkości. Był to pierwszy przeznaczony wyłącznie do transportu towarów; pierwszy lot zlecony przez klienta i pierwszy przykład multimodalnego transportu lotniczego[11].

Pierwszy na świecie oficjalny lot samolotem z pocztą lotniczą odbył się 18 lutego 1911 na dużej wystawie w Zjednoczonych Prowincjach Agra i Oudh w Indiach Brytyjskich. Organizatorowi pokazu lotniczego, Walterowi Windhamowi, udało się uzyskać pozwolenie od naczelnika poczty w Indiach na świadczenie usług poczty lotniczej w celu zapewnienia rozgłosu dla wystawy; Pilotem tego lotu był Henri Pequet; W locie tym przewieziono 6500 listów na odległość 13 km (8.1 mi), z Allahabadu do Naini. Lot wykonany był dwupłatowcem Humber-Sommer o mocy silników około pięćdziesięciu koni mechanicznych (37 kW); Podróż trwała trzynaście minut[12].

Pierwsza na świecie regularna usługa poczty lotniczej została uruchomiona 9 września 1911 w Wielkiej Brytanii pomiędzy londyńskimi przedmieściami Hendon a biurem naczelnika poczty w Windsor w Berkshire. Wydarzenie było częścią obchodów koronacji króla Jerzego V. Usługa działała przez niecały miesiąc, przewożąc 35 worków poczty w 16 lotach[13].

Chociaż od lat dwudziestych XX wieku podejmowano kilka prób zorganizowania lotniczych przewoźników towarowych, pierwsze komercyjne linie lotnicze obsługujące wyłącznie cargo pojawiły się dopiero po II wojnie światowej.

II wojna światowa

edytuj

W 1945 roku na konferencji w Hawanie 57 linii lotniczych utworzyło Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych.

W trakcie blokady Berlina (1948—1949) transport powietrzny pozostał jedyną możliwością zapewnienia dostaw żywności, węgla i innych rzeczy do Berlina Zachodniego wobec blokady dostępu lądowego. W ciągu 330 dni do 12 maja 1949 r. do Berlina przewieziono drogą lotniczą łącznie 2,26 miliona ton ładunku, średnio 6800 ton dziennie, z czego 80% przez Stany Zjednoczone i 20% przez Wielką Brytanię[14].

 
Członkowie 123. Eskadry Gotowości Logistycznej ładują palety z ładunkiem na samolot C-17 Globemaster III Gwardii Narodowej Karoliny Północnej w bazie Kentucky Air National Guard w Louisville w stanie Kentucky.

Po II wojnie światowej

edytuj

Do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku towarowych ruch lotniczy osiągnął na całym świecie zaledwie 800 000 ton. Przez większą część pierwszych pięciu powojennych dekad większość przewoźników postrzegała tę działalność jako działalność drugorzędną, chociaż zawsze istniały wyspecjalizowane linie cargo.

W 1968 roku Boeing wypuścił na rynek czterosilnikowy 747, pierwszy samolot szerokokadłubowy — był pierwszym samolotem zdolnym do transportu pełnych palet w luku bagażowym, co zrewolucjonizowało branżę transportu lotniczego[15][16].

Cargo wyłoniło się jako solidny filar branży w latach 90. Katalizatorami ponownego wzrostu w branży byli przewoźnicy przesyłek ekspresowych, do których zaliczają się FedEx, DHL, PostNL i UPS, a także zmiany praktyk w sektorze produkcyjnym[17].

Niektóre linie pasażerskie uznały, że przewożenie ładunku belly cargo jest wysoce dochodowym przedsięwzięciem; W rzeczywistości szacuje się, że 50% całego ładunku lotniczego jest przewożonych w ten sposób do tego stopnia, że zmniejszyło to zapotrzebowanie na duże samoloty towarowe[18][19].

Od połowy 2020 r. występuje silny popyt na transport powietrzny, bowiem poza tradycyjnymi towarami, jak produkty elektroniczne, farmaceutyczne, dla przemysłu automotive, kwiaty, doszły wyroby służące ochronie zdrowia, ze szczepionkami na czele[20].

Segment ten w 2021 roku wykonał pracę przewozową (CTK – wskaźnik nie uwzględniający ładunków pocztowych) o 6,9 proc. większą w porównaniu z 2019 r. (według danych IATA)[20].

XXI wiek

edytuj
 
Boeing 777 FedEx, Boeing 747-400 UPS i samoloty cargo DHL na lotnisku Kolonia-Bonn w 2016 r.
 
Załadunek belly cargo przez właz boczny Airbusa A380-800 na lotnisku we Frankfurcie (FRA)

Rozwój Internetu w kolejnych latach przyczynił się do zwiększenia niezawodności i dostępności branży transportu lotniczego: większość linii lotniczych oferuje swoim klientom śledzenie status lotu w czasie rzeczywistym oraz opcje rezerwacji i śledzenia; Branża przyjęła procedury elektroniczne[21], takie jak elektroniczny lotniczy list przewozowy, aby zmniejszyć ilość dokumentacji papierowej towarzyszącej każdej przesyłce i zwiększyć bezpieczeństwo i ochronę transportu[22].

W 2017 r. IATA zaobserwowała 9% wzrost liczby tonokilometrów frachtu: popyt na ładunki lotnicze jest duży ze względu na produkcję przemysłową i wzrost handlu światowego ponad rozwój handlu elektronicznego, przewyższając zdolność przewozową, ponieważ dostępna tonokilometrów wzrosła o 3%. Boeing podwoił produkcję 767F od 2016 r. do trzech samolotów miesięcznie w 2020 r. i przewiduje, że do 2041 r. całkowity światowy lotniczy ruch towarowy wzrośnie ponad dwukrotnie[23].

W 2020 trzema wiodącymi liniami lotniczymi w zakresie międzynarodowych i krajowych ładunków lotniczych pod względem tonokilometrów frachtu były FedEx, UPS i Qatar Airways[8].

Ekspert branżowy szacuje, że 15–20 ton ładunku lotniczego jest warte 30–40 miejsc pasażerskich w klasie ekonomicznej, jeśli oba są w samolotach pasażerskich[24].

Ruch towarowy

edytuj

Większość lotniczego ruchu towarowego jest obsługiwana przez huby lotnicze[25]. Węzły lotnicze znajdują się na liście najbardziej ruchliwych lotnisk ze względu na liczbę operacji towarowych[26].

W Europie lotniskami o największym obsługiwanym ruchu towarowym (według kolejności udziału w rynku) w 2020 były : Frankfurt, Paryż CDG, Amsterdam, Stambuł, Londyn Heathrow, Liège, Luksemburg, Kolonia, Milan MXP, Bruksela[27].

Lotniczy ruch towarowy na świecie

edytuj
Lotniska o największym ruchu towarowym[28]
2019 2021 2022 Lotnisko ruch w tonach (2022)
1 1 1 Hong Kong SAR (HKG) 4 199 196
2 2 2 Memphis TN (MEM) 4 042 679
6 4 3 Anchorage AK, (ANC**) 3 461 603
3 3 4 Szanghaj (PVG) 3 117 216
4 6 5 Louisville KY (SDF) 3 067 234
5 5 6 Seul-Inczon (ICN) 2 945 855
9 7 7 Tajpej (TPE) 2 538 768
12 12 8 Miami FL (MIA) 2 499 837
13 8 9 Los Angeles CA (LAX) 2 489 854
10 9 10 Tokjo-Narita (NRT) 2 399 298

Lotniczy ruch towarowy w Europie

edytuj
Lotniska o największym ruchu towarowym w Europie[29]
Pozycja
Europa 		Pozycja
Świat 		Lotnisko 2017
1 10 Paryż-Roissy-Charles de Gaulle (CDG) 2 195 229
2 11 Frankfurt (FRA) 2 194 058
3 17 Londyn-Heathrow (LHR) 1 794 276
4 18 Amsterdam-Schiphol (AMS) 1 778 382
5 25 Lipsk/Halle (LEJ) 1 131 382
6 26 Stambuł (IST) 1 095 518
7 32 Kolonia/Bonn (CGN) 897 132
8 34 Luksemburg (LUX) 822 330
9 39 Liège (LGG) 716 894
10 46 Mediolan-Malpensa (MXP) 589 719

Lotniczy ruch towarowy w Polsce

edytuj

Na polskim rynku lotniczego cargo, dominują przewozy belly cargo wykonywane przy okazji przewozów pasażerskich. Jako przyczynę tego wskazywany jest brak lotniczego hubu. Duża część towarów w ruchu air-cargo z Polski trafia do czterech głównych lotnisk, które dzielą między siebie większość wolumenu europejskiego: Frankfurt, Paryż, Londyn i Amsterdam, do których towary dowozi się przeważnie ciężarówkami, tzw. trucking (ang. Road Feeder Service– RFS), a ich przejazdom są nadawane numery rejsów lotniczych[30][31].

Lotniska o największym ruchu towarowym w Polsce[32]
Lotnisko 2021 2020
Lotnisko Chopina w Warszawie 97 453 74 983
Rzeszów - Jasionka 1 251 357
Katowice - Pyrzowice 23 710 18 160
Gdańsk im. Lecha Wałęsy 9 111 6 835
Wrocław - Strachowice 1 757 552
Poznań - Ławica 33 93
Lublin 22 62
Szczecin - Goleniów 0 3
Bydgoszcz - Szwederowo 0 38
Łódź - Lublinek 0 241

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Air transport, freight (ton-km). Our World in Data. [dostęp 2020-02-16].
  2. ↑ a b Newton Abadeer, Air Cargo - All you need to know [online], AN Aviation Services Co., 11 lipca 2017 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  3. ↑ Allaz, Camille (2005): The History of Air Cargo and Airmail from the 18th Century, p. 8
  4. ↑ Dajana Bartulović i inni, Role of air freight transport in intermodal supply chains, „Transportation Research Procedia”, 64, International Scientific Conference “The Science and Development of Transport - Znanost i razvitak prometa”, Science Direct, 2022, s. 119–127, DOI: 10.1016/j.trpro.2022.09.015, ISSN 2352-1465 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  5. ↑ a b Melissa Hull, The Important Role Air Cargo Plays in the Global Supply Chain [online], Global Trade Magazine, 16 lipca 2021 [dostęp 2024-02-10].
  6. ↑ Cargo [online], www.iata.org [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  7. ↑ Worldwide air cargo traffic [online], Statista [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  8. ↑ a b This text provides general information Statista assumes no liability for the information given being complete or correct Due, Statistics Can Display More up-to-Date Data Than Referenced in the Text, Topic: Air cargo industry worldwide [online], Statista [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  9. ↑ Centralny Port Komunikacyjny jako ważny hub cargo [online], www.rynek-lotniczy.pl [dostęp 2024-02-13] (pol.).
  10. ↑ LOT stawia na cargo! Poznaliśmy plany rozwojowe przewoźnika [online], www.rynek-lotniczy.pl [dostęp 2024-02-13] (pol.).
  11. ↑ n, Ohio Aviation Firsts: First Air Cargo Shipment [online], Ohio History Connection, 10 sierpnia 2015 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  12. ↑ 1911: The Worlds First Air Mail Delivery Gets Off the Ground in India [online], Transportation History, 18 lutego 2020 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  13. ↑ First airmail flight from London to Windsor celebrated in picture gallery, „BBC News”, 7 września 2017 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  14. ↑ Morrell, Peter S. (2011): Moving Boxes by Air. The Economics of International Air Cargo
  15. ↑ The History of the Boeing 747 in Photos [online], TIME, 31 stycznia 2023 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  16. ↑ Boeing rolls out first 747 Jumbo Jet in Everett on September 30, 1968 [online], www.historylink.org [dostęp 2024-02-10].
  17. ↑ FedEx, UPS And DHL Are On The Top Of Air Freight Carriers List - Supply Chain Community [online], 27 kwietnia 2022 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  18. ↑ Julie Johnsson: Big-Belly Boeing 777 Blunts Demand for Cargo-Only Jets. Bloomberg. [dostęp 2014-06-27].
  19. ↑ Hasley Vick: Artificial Intelligence: Improving Logistics in 2021. OWRlogistics. [dostęp 2021-05-02].
  20. ↑ a b Piotr Stefaniak, Polskie porty obsługujące cargo lotnicze w drugiej i trzeciej lidze europejskiej [online], Intermodal News, 15 lutego 2022 [dostęp 2024-02-10] (pol.).
  21. ↑ IATA, Cargo-XML Standards: Modernizing air cargo communication
  22. ↑ SEKO Logistics, eCommerce delivery – What do your customers want?, 22 August 2018, accessed 12 February 2019
  23. ↑ Weitering, H., Boeing Projects Air Cargo Traffic to Double by 2041, Aviation International News, published 9 November 2022, accessed 24 November 2022
  24. ↑ "A barrier to A380 sales in the United States" RunwayGirl, 3 July 2014. Accessed: 20 July 2014.
  25. ↑ Piotr Stefaniak, Huby przechwytują gros frachtu lotniczego, kosztem mniejszych lotnisk [online], Intermodal News, 1 marca 2021 (pol.).
  26. ↑ Damian Brett, All-cargo hubs climb up the list of Europe's busiest airports [online], Air Cargo News, 21 kwietnia 2020 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  27. ↑ European airports: airfreight volumes [online], Statista [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  28. ↑ International travel returns: Top 10 busiest airports in the world revealed | ACI World [online], 5 kwietnia 2023 [dostęp 2024-02-10] (ang.).
  29. ↑ Thomas Van Asch i inni, AIR CARGO AND AIRPORT COMPETITIVENESS, „Journal of Air Transport Studies”, 10 (2), 2019, s. 48–75, DOI: 10.38008/jats.v10i2.142, ISSN 1791-6771 (ang.).
  30. ↑ Przemysław Zieliński, Jarosław Górski (red.), Determinanty i perspektywy rozwoju transportu lotniczego cargo w Polsce, Łódź ; Kielce: ArchaeGraph Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 32-35, ISBN 978-83-67074-25-4 [dostęp 2024-02-11] (pol.).
  31. ↑ Namiary na Morze i Handel, Air cargo na dużym plusie | Namiary na Morze i Handel [online], 7 października 2022 [dostęp 2024-02-14] (pol.).
  32. ↑ Statystyki i analizy rynku transportu lotniczego - Statystyki wg portów lotniczych [online], Urząd Lotnictwa Cywilnego, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-02-11] (pol.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Cargo_lotnicze&oldid=74787350”