Paciorecznik
Paciorecznik, kanna[4] (Canna L.) – rodzaj roślin z monotypowej rodziny paciorecznikowatych (Cannaceae). Należy do niego według różnych ujęć systematycznych 10[2][5], 20[6] lub nawet 50[7] gatunków pochodzących z Ameryki Południowej (na północ od Argentyny) i Ameryki Północnej (część południowa i południowo-wschodnia, po Karolinę Południową). Rozpowszechnione zostały na całym świecie uprawiane jako ozdobne, zwykle jako odmiany uprawne mieszańcowego pochodzenia, o genezie tak złożonej, że obecnie już zwykle opisuje się je jako przynależne do rodzaju, a nie jakiegokolwiek gatunku lub gatunków rodzicielskich. Paciorecznik indyjski udomowiony został w północnych Andach 2,5 tys. lat temu, a współcześnie uprawiany jest głównie w Azji południowej i Australii, ma jadalne kłącza bogate w skrobię. Stanowi pożywienie dla ludzi i używany jest jako pasza dla zwierząt[8].
_flowers.JPG) Canna indica | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
paciorecznikowate |
| Rodzaj |
paciorecznik |
| Nazwa systematyczna | |
| Canna L. Sp. Pl. 1. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
_Edwards%27s_Bot._Reg._23._2004._1837.jpg)
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Byliny o zróżnicowanej wysokości od kilkudziesięciu cm do zwykle 3 m[6], rzadko nawet 5 m[7]. Nie posiadają typowej łodygi, jej rolę spełniają zwinięte u podstawy w rulon liście. Ze środka tej fałszywej łodygi wyrastają pędy kwiatowe[6]. Pod ziemią mają bulwiaste kłącza, różnej wielkości i kształtu. Pędy są nagie[7].
- Liście
- Duże, pojedyncze, całobrzegie, skrętoległe, rzadko dwurzędowe[8].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowy kwiatostan przewyższający liście. Kwiaty są obupłciowe i asymetryczne. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu są trwałe, mają kolor zielony do czerwonego[8], nakładają się na siebie dachówkowato[7]. Z trzech listków wewnętrznego okółka, jeden jest mniejszy, a wszystkie zrośnięte są u nasady w rurkę. Pojedynczy pręcik jest płatowato spłaszczony i ma pojedynczy pylnik umieszczony na krawędzi. Pozostałych 5 pręcików jest zredukowanych całkowicie lub rozwijają się jako płatkowate prątniczki, przy czym jeden zwykle jest okazały. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa i zwieńczona jest płatkowato wykształconą szyjką słupka o brodawkowatej powierzchni znamienia[8]. Kwiaty wydzielają nektar wabiący owady[7].
- Owoce
- Gruzełkowate, pokryte wyrostkami, trójdzielne i wielonasienne torebki[7][8]. Nasiona kuliste rozwijają się w tkance złożonej z włosków[7].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna rodzaju i rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj paciorecznik należy do monotypowej rodziny paciorecznikowatych (Cannaceae), będącej siostrzaną dla marantowatych (Marantaceae), w obrębie rzędu imbirowców (Zingiberales) z kladu jednoliścienne (monocots)[2].
| imbirowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja systematyczna w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa imbirowe (Zingiberidae Cronquist), nadrząd Zingiberanae Takht. ex Reveal, rząd imbirowce (Zingiberales Griseb.), rodzina paciorecznikowate (Cannaceae Link), podrodzina Cannoideae Link, plemię Canneae Meisn., rodzaj paciorecznik (Canna L.)[9].
- Lista gatunków[10]
|
|
- Mieszańce międzygatunkowe[10]
- Canna × generalis L.H. Bailey & E.Z. Bailey – paciorecznik ogrodowy
Zastosowanie
edytujNiektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce są uprawiane zazwyczaj w gruncie, ale jako rośliny cieplejszego klimatu nie są przystosowane do tutejszych warunków i zimą ich kłącze przemarza w ziemi[11]. Uprawia się je więc zazwyczaj jako rośliny jednoroczne z sadzonek wyhodowanych przez specjalistów. Mogą być uprawiane jako rośliny wieloletnie, ale wówczas po zakończeniu kwitnienia przycina się je przy samej ziemi, kłącze zaś jesienią wykopuje się z ziemi i przez zimę przechowuje w pomieszczeniu o temperaturze 5–8 °C[11]. Wiosną (w marcu) dzieli się je na kawałki (każdy z nich powinien mieć przynajmniej 1 pąk) i pozostawia na powietrzu, aby rany przyschły. Wskazane jest obsypanie ran miałem węglowym. Przeschnięte kłącze sadzi się do doniczek trzymanych w ogrzewanym pomieszczeniu i umiarkowanie podlewa. Do gruntu wysadza się z doniczek dopiero w drugiej połowie maja. Wymagają żyznej, próchnicznej gleby i słonecznego lub nieco tylko zacienionego stanowiska. Rozmnażają się przez podział kłączy lub z nasion.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
- ↑ Wiesław Gawryś, Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f g Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 445-446. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ a b c d e Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 188. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Canna według Reveala
- ↑ a b Canna. The Plant List. [dostęp 2016-03-14]. (ang.).
- ↑ a b Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.