Budynek Rejencji w Olsztynie

Budynek dawnej Rejencji
	nr rej. 1729 z 30.08.1988
Państwo	Polska
Miejscowość	Olsztyn
Adres	ul. Emilii Plater 1
Typ budynku	gmach
Styl architektoniczny	historyzm[potrzebny przypis]
Architekt	Richard Saran
Kondygnacje	4
Powierzchnia użytkowa	11 tys. m²
Rozpoczęcie budowy	1908
Ukończenie budowy	1911
Ważniejsze przebudowy	1936–1937
Pierwszy właściciel	Rejencja Olsztyn
Kolejni właściciele	Urząd Powiatów Prus Wschodnich, Dyrekcja Okręgowa Polskich Kolei Państwowych, Rejonowa Dyrekcja Polskich Kolei Państwowych, Samorząd województwa warmińsko-mazurskiego oraz Wojewódzki sąd administracyjny
	Położenie na mapie Olsztyna Budynek dawnej Rejencji
	Położenie na mapie Polski Budynek dawnej Rejencji
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Budynek dawnej Rejencji
	53°46′35,04″N 20°29′11,04″E/53,776400 20,486400
	Multimedia w Wikimedia Commons

Budynek Rejencji w Olsztynie przy ulicy Emilii Plater 1, dawnej Freiherr-vom-Stein-Straße/Steinstrasse. Gmach zajmuje niemal cały kwartał ograniczony przez ulice Emilii Plater, Tadeusza Kościuszki, aleję Piłsudskiego i skwer Andrzeja Wakara (przy ulicy Mikołaja Raja).

Historia budynku

Gmach wybudowano w latach 1908–1911 na potrzeby urzędu Rejencji Olsztyńskiej (Regierungsbezirk Allenstein) wydzielonej w południowej części Prus Wschodnich w roku 1905 (odpowiednik polskiego województwa). W gmachu urzędował prezydent Rejencji oraz inni jej urzędnicy, znajdowały się taż kasy ubezpieczeń społecznych oraz mieścił się Urząd Powiatów Prus Wschodnich. Główną część budowli oddano do użytku 1 lipca, a poświęcono 15 lipca 1911 roku, w 501 rocznicę bitwy pod Grunwaldem. W latach 20. i 30. XX wieku gmach rozbudowano.

W 1920 roku w gmachu Rejencji pracowała aliancka komisja nadzorująca przebieg plebiscytu na Warmii i Mazurach. W okresie II wojny światowej część pomieszczeń zajmowało Gestapo^{[potrzebny przypis]}.

W czasie wojny budynek Rejencji nie uległ wielkiemu zniszczeniu. Budynek przejęły wtedy PKP, które go zajmowały do 2004 roku, m.in. na potrzeby Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Olsztynie (1945–1962) i Dyrekcji Rejonowej Kolei Państwowych (1975–1983). Na placu znajdującym się naprzeciwko wejścia głównego, pod drugiej stronie ul. Emilii Plater stanął w 1954 roku Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej.

Użytkownikami gmachu są Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie.

Dane budynku

Wejście główne budynku Rejencji znajduje się przy ulicy Emilii Plater, naprzeciwko Pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej (dawnego Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej) oraz galerii handlowej Aura. Po drugiej stronie al. Piłsudskiego znajduje się gmach Urzędu Wojewódzkiego (wcześniej^[kiedy?] Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej) zbudowanego na miejscu zniszczonej w czasie wojny neogotyckiej Wyższej Szkoły Realnej im. Kopernika.

Gmach Rejencji zaprojektowany został w stylu modernistycznym, nawiązującym do baroku. Do budowy użyto miejscowe kamienie polne i głazy narzutowe oraz piaskowiec z Dolnego Śląska i Wielkopolski. Nieotynkowany mur ceglany pomiędzy pilastrami nawiązuje do gotyckiego charakteru miasta.^{[potrzebny przypis]}