Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie
Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie – zabytkowa secesyjna willa znajdująca się w Warszawie, w dzielnicy Białołęka, przy ulicy Modlińskiej nr 257.
 Budynek w 2018 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość |
Warszawa |
| Adres |
ul. Modlińska 257 |
| Styl architektoniczny |
powściągliwa secesja |
| Kondygnacje |
3 |
| Powierzchnia użytkowa |
702 m2 |
| Ukończenie budowy |
1900 |
| Pierwszy właściciel |
Małżeństwo Pisarków |
| Kolejni właściciele |
Skarb Państwa |
| Obecny właściciel |
Miasto stołeczne Warszawa |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52,333153°N 20,962866°E/52,333153 20,962866 | |
Po 1925 mieścił się w niej Zakład dla Upadłych Dziewcząt (byłych prostytutek), a od lat 50.XX wieku zakłady pomocy społecznej, urząd pocztowy, biblioteka i sklepy. Obiekt jest własnością miasta stołecznego Warszawy. W latach 2022−2025 budynek wraz z oficynami został wyremontowany w celu urządzenia w nim centrum lokalnego dla mieszkańców dzielnicy Białołęka.
Historia
edytujObiekt ma trzy kondygnacje i składa się z budynku głównego i dwóch niewielkich parterowych oficyn[1][2]. Został zbudowany w 1900 w stylu prostej secesji dla małżeństwa Pisarków pod adresem Dąbrówka nr 2[2]. Kolejnym właścicielem był Leon Haydziony, jeden z najbogatszych mieszkańców Henrykowa i współzałożyciel Towarzystwa Przyjaciół Henrykowa. W 1913 dobudował on do lewej oficyny budynek (obecnie nieistniejący)[2].
W 1917 w największym pomieszczeniu budynku mieściła się szkoła powszechna[2]. W latach 1914–1921 na parterze znajdowała się szkoła, posterunek policji oraz poczta. W 1921 willa stała się własnością Skarbu Państwa. W wyniku porozumienia między magistratem Warszawy i Warszawskim Chrześcijańskim Towarzystwem Opieki nad Kobietami utworzono w nim ośrodek „Przystań” prowadzony przez siostry benedyktynki samarytanki (wiodącą postacią była Jadwiga Jaroszewska), zapewniający opiekę kobietom uprawiającym prostytucję i przygotowującym je do wykonywania akceptowalnych społecznie zawodów (ogrodnictwo, pranie, gotowanie, hafciarstwo, krawiectwo, tkactwo)[1][2]. Przełom w działalności zakładu spowodowało objęcie w nim w 1937 kierownictwa przez siostrę Benignę (Stanisława Umińska) z zakonu benedyktynek samarytanek, wcześniej wybitną aktorkę[1]. Szacuje się, że w okresie międzywojennym z pomocy „Przystani” skorzystało ponad 1000 kobiet[2][3].
W czasie okupacji niemieckiej obiekt był miejscem schronienia dla Żydów oraz magazynem broni Armii Krajowej[1][2]. Siostra Benigna Umińska zorganizowała tutaj jesienią 1942 wspólnie z Leonem Schillerem teatr amatorski, w którym aktorkami były m.in. podopieczne „Przystani”. Teatr działał do 1944, wystawił 3 premiery, urządził 20 spektakli, w których udział wzięło ponad 2000 widzów[2]. W okresie Świąt Bożego Narodzenia 1942 w willi wystawiano konspiracyjnie sztukę Leona Schillera „Pastorałkę”. 1 stycznia 1943 wśród widzów tego spektaklu byli Jerzy Andrzejewski, Witold Lutosławski, Czesław Miłosz, Danuta Szaflarska i Andrzej Łapicki[1]. Czasław Miłosz, pracujący w czasie okupacji jako woźny obiektów Uniwersytetu Warszawskiego, wiele lat później wspominał na kartach „Roku Myśliwego”, że właśnie w henrykowskiej willi odkrył „esencję teatru”[2].
Podczas powstania warszawskiego w przeciwieństwie do wielu sąsiednich domów obiekt uniknął spalenia a jego mieszkańcy śmierci, gdyż dowódca niemieckiego oddziału likwidacyjnego wśród mieszkańców willi rozpoznał swojego znajomego i zezwolił osobom tam przebywającym na ucieczkę. W ostatnich tygodniach wojny mieścił się tam posterunek żandarmerii niemieckiej. W nocy z 30 na 31 sierpnia tutaj więziono ponad dwudziestu mieszkańców Płud, Dąbrówki i Choszczówki, aresztowanych w gospodarstwie działacza konspiracyjnego ks. Tomasza Albina Kołakowskiego. Ludzi tych 31 sierpnia wywieziono w kierunku Jabłonny i w nieznanym miejscu rozstrzelano[2].
Po wojnie w obiekcie początkowo działał zakład dla prostytutek[2]. W latach 50. znajdował się tam Państwowy Dom Specjalny dla przewlekle chorych. W 1960 utworzono tam Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych. Następnie znajdowała się tam biblioteka i różne sklepy[1][2].
W 2021 miasto wyasygnowało na remont obiektu 7,5 mln złotych i przeznaczyło go na Centrum Lokalne dla mieszkańców Białołęki. We wrześniu 2021 zostało wydane zezwolenie na budowę. Prace przeprowadzono w latach 2022−2025[4].
Willa docelowo ma mieścić salę widowiskową na ok. 50 osób. Na pierwszym piętrze przewidziano pomieszczenia do zajęć muzycznych, tanecznych i plastycznych. Na strychu mają znaleźć się pomieszczenia biurowe i pracownia malarska. W podziemiu planowany jest magazyn i zaplecze techniczne. Obiekt ma uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnościami[1].
Inne informacje
edytujW czasie okupacji niemieckiej w obiekcie ukrywał się dezerter z armii włoskiej, który stał się pierwowzorem bohatera filmu fabularnego pt. „Giuseppe w Warszawie”[2].
Losy obiektu zostały opisane w książce: Anna Mieszkowska, Bartłomiej Włodkowski, Modlińska 257. Miejsce magiczne (Fundacja AVE, Warszawa 2015) ISBN 978-83-937754-8-4.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Modlińska 257 – nowe życie secesyjnej willi. warszawa.pl, 21 października 2021. [dostęp 2022-09-28].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Bartłomiej Włodkowski: Modlińska 257 - ostatnia szansa?. panskaskorka.com, 7 maja 2020. [dostęp 2022-09-28].
- ↑ Jej Przystań. O siostrze Benignie z Modlińskiej 257. tustolica.pl, 12 stycznia 2022. [dostęp 2022-09-28].
- ↑ Willa przy Modlińskiej 257 już po modernizacji. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 8 stycznia 2025. [dostęp 2025-01-15].