Brzechów
Brzechów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Daleszyce[4][5].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
958[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
26-021[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TKI |
| SIMC |
0236330[4] |
Położenie na mapie gminy Daleszyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego  | |
 50°49′34″N 20°47′23″E/50,826111 20,789722[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Przez wieś przechodzi 
niebieski szlak turystyczny z Chęcin do Łagowa.
Części miejscowości
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0236346 | Nowiny | Przysiółek |
Toponimia
edytujNie są znane dokładne informacje na temat pochodzenia nazwy wsi, ale może ona pochodzić od brzechwy (drewniana część strzały) lub Czasownika brzechać (dzisiejsze szczekać)
Historia
edytujBrzechów był „wsią kościelną”, klucza kieleckiego kanoników, położoną na terenie powiatu chęcińskiego. Wieś leży w dolinie pomiędzy Górą Koski i Góry Sikorzą, przy drodze z Daleszyc do Górna, nad bezimiennym dopływem rzeczki Stokowej, w szerokim zakolu Lubrzanki.
Pierwsza wzmianka źródłowa o wsi pochodzi z przekazu Długosza (ok. 1470-1480 r.), który pisze o wsi zagospodarowanej leżącej w parafii w Daleszycach, a będącej uposażeniem kanonii zwanej brzechowska przy kieleckiej kolegiacie. Istniało tu wtedy sołectwo z 2 łanami, Było także 6 łanów kmiecych, brak było folwarku i karczmy. Kmiecie płacili po ½ grzywny, zwolnieni byli z odbywania pańszczyzny i nie dawali danin w 1529 r. kanonicy kieleccy pobierali dziesięcinę snopową z całej wsi. W 1510 r. Brzecow dalej pozostawał w posiadaniu kanoników kieleckich, odnotowano tu wtedy jedynie 4 łany, zaś w 1540 r. dzierżawcą był Rożnowski, a areał zajęty pod uprawę obejmował 1 łan kmiecy, dwa półłanki, 4 ćwierćłanki. Poddani chłopi dawali – pierwszy ½ grzywny i 16 korców owsa, 4 siedzący na ćwierćłankach łącznie 1 ½ grzywny, a wartość wsi oszacowano na 50 grzywien. W XVI wieku na terenie wsi powstał folwark kanoników kieleckich.
Na przełomie XVI i XVII w. mieszczanie kieleccy zaangażowani byli w akcji poszukiwania kopalin pod Kielcami, m.in. rudy żelaza. – W 1617 r. kanonik kielecki i proboszcz bodzentyński, Adam Mosiążek zezwolił Janowi Szyszkowskiemu na wydobywanie miedzi i innych metali we wsi Brzechów.
W końcu XVIII w. we wsi należącej do kanonii znajdowały się dwa drewniane budynki dworskie folwarku kanoników kieleckich, było 38 chat chłopskich, zatem razem we wsi było 40 dymów. Nieco później było tu 3 dymy dworskie, 38 domów chłopskich, poddanych 199, stała tu karczma pozostająca w rękach żydowskich oraz młyn Kryczka, będący własnością biskupstwa.
Według mapy Galicji Zachodniej na początku XIX w. układ przestrzenny wsi został częściowo zmieniony – pola uprawne znajdowały się od strony miasta Daleszyce, zbiegające się w środku wsi lokalne drogi poprowadzone wzdłuż strumieni w środku wsi zbiegały się tworząc trójkątny, niezabudowany plac, z trzech stron otoczony szczytową zabudową. W części południowo-wschodniej, poza zabudową wsi, w miejscu obecnej szkoły i kaplicy, ulokowany był zespół dworski. Budynek dworski zwrócony był frontem ku drodze do Daleszyc, na jego osi symetrycznie zakomponowano ogród, a po jego bokach stały oficyny, za drogą zaś, od strony zachodniej znajdował się niewielki staw.
Zabudowa wsi w części zachodniej była ulokowana wzdłuż dwóch dróg, łączących się poza wsią w lokalną drogę w stronę młyna na rzece Warkocz, zapewne w miejscu wspomnianego młyna Kryczka. W 1827 r. było tu 37 domów i 231 mieszkańców[6]
Podczas I wojny światowej w 1915 roku wieś wizytował Józef Piłsudski. Wygłosił on wtedy przemówienie do chłopów, motywując ich do udziału w zbliżającej się walce pod Górnem, która finalnie zakończyła się tylko ostrzelaniem pozycji.
W dniach 2. i 3 listopada 1915 w Brzechowie stoczyły się potyczki między batalionami Piłsudskiego, a Rosjanami. Jednym z plutonów dowodził Jan Opieliński[7]
Związani ze wsią
edytuj- Stefan Sawa – przed wojną zamieszkały w Brzechowie, w 1991 roku pośmiertnie uhonorowany tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 1943 roku ukrył w swoim domu grupkę Żydów zbiegłych z kieleckiego getta. Mimo licznych gróźb nie wydał zbiegłych, co przepłacił tragiczną śmiercią. 16 lutego 1944 roku lokalni partyzanci pod przewodnictwem płk. Mariana Sołtysiaka „Barabasza” podpalili dom Sawy. Mężczyzna wraz z grupką żydowskich podopiecznych spłonęli żywcem.
Edukacja
edytujWe wsi znajduje się szkoła podstawowa wraz z oddziałem przedszkolnym.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10765
- ↑ BIP gminy. Zestawienie z ewidencji ludności. Stan na 31-12-2021 [dostęp 2022-03-12]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 91 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Dariusz Kalina, Dzieje i zabytki Małych Ojczyzn: Gmina Daleszyce.
- ↑ Dziennik działań bojowych brygady J. Piłsudskiego | Muzeum Józefa Piłsudskiego [online], wykaz.muzeumpilsudski.pl [dostęp 2018-04-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-19] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Brzechów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 396.
- Brzechów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 243.