Brzeźnica (góra)
Brzeźnica (Kozie Chrzepty, niem. Harthenberg) – wzgórze o wysokości 492 m n.p.m. w południowo-zachodniej Polsce, w Obniżeniu Otmuchowskim, w woj. dolnośląskim.
 Widok wzniesienia od strony południowo-wschodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
492 m n.p.m. |
| Wybitność |
137 m |
Położenie na mapie Sudetów  | |
 50°33′33,498″N 16°43′43,197″E/50,559305 16,728666
| |
Położenie
edytujWzgórze położone jest na Przedgórzu Sudeckim, w południowo-zachodniej części Obniżenia Otmuchowskiego, w Masywie Brzeźnicy, około 6 km na północny zachód (NNW) od centrum miejscowości Bardo.
Charakterystyka
edytujWzgórze jest najwyższym wzniesieniem Obniżenia Otmuchowskiego górującym od północnej strony nad miejscowością Brzeźnica. Wzniesienie jest ostańcem należącym do Masywu Brzeźnicy, który tworzą cztery odosobnione wzniesienia o charakterze wyspowym. Wznosi się w zachodniej części masywu, jako wyraźnie zaznaczona kulminacja, po zachodniej stronie sąsiedniego wzgórza Grochowiec, od którego oddzielona jest niewielkim siodłem. Wzgórze ma postać małego grzbietu o przebiegu równoleżnikowym z nieznacznie pofalowaną linię grzbietową o płaskim szczycie ze skalistą grzędą szczytową. Wzniesienie mimo niewielkiej wysokości posiada strome zbocza, które podnoszą walory krajobrazowe okolicy. Cały szczyt i zbocza porasta rozległy las głównie iglasty z domieszką innych gatunków drzew liściastych. Ze zboczy roztaczają się panoramy na okoliczne miejscowości i oddalone pasma górskie. Położenie wzgórza, kształt i wyraźna część szczytowa, czynią wzgórze rozpoznawalnym w terenie.
Budowa geologiczna
edytujPod względem geologicznym wzniesienie znajduje się w obrębie tektonicznego zrębu Braszowic, który tworzą masyw serpentynitowy Braszowic i masyw gabrowy Brzeźnicy. Wzgórza zbudowane są z odpornych na erozję, starych skał metamorficznych głównie z gabra, serpentynitów i sjenitów, podnóże pokrywają młodsze osady glin, żwirów, piasków i lessów okresu zlodowacenia plejstoceńskiego lub osady powstałe w chłodnym, peryglacjalnym klimacie[1].
Sama Brzeźnica zbudowana jest z serpentynitów, wśród których występują apofizy gabrowe[1].
Historia
edytuj- Wzgórze wzmiankowane jest pod koniec XIII wieku w księdze henrykowskiej. Występuje tam pod polską nazwą Kozie Chrzepty oraz niemiecką Ciginrucke[2][3].
- Wzgórze Brzeźnica oraz okoliczne wzgórza w przeszłości były obiektem zainteresowania inżynierów wojskowych jako wzgórza strategiczne. Na zboczu u południowo-wschodniego podnóża Brzeźnicy, w 1. poł. XVIII w. zbudowane zostały fortyfikacje ziemne, stanowiące część systemu wysuniętych fortyfikacji Twierdzy Srebrnogórskiej. Zostały one częściowo zbudowane, przez wojska austriackie, a potem po przejęciu tych ziem w 1741 roku przez Prusy, odnowione i wzmocnione. Kolejna modernizacja dokonana została w 1813 r. według projektu generała von Gneisenau.
- Wzniesienie stanowi stary rejon górniczy, w którym od XIX wieku wydobywano chryzoprazy, węgiel brunatny, rudy chromu, niklu, a przede wszystkim magnezyt. W pierwszej połowie XX wieku powstała kopalnia magnezytu „Anna ”, która z masywu Brzeźnicy systemem podziemnym wydobywała magnezyt. Złoże udostępnione było szybem "Josef". Po II wojnie światowej, na przełomie lat 40 i 50 XX wieku w masywie Brzeźnicy wznowiono roboty związane z udostępnieniem złoża magnezytu, jednak ostatecznie zrezygnowano z dalszej eksploatacji a kopalnię zamknięto.
Inne
edytuj- Do chwili obecnej nie jest rozstrzygnięta kwestia przynależności Masywu Brzeźnicy – niektórzy geografowie uważają masyw za część Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich inni zaliczają wzgórza do Obniżenia Otmuchowskiego.
- Na południe od wzgórza położona jest miejscowość Brzeźnica.
- Na południowo-wschodnim zboczu wzgórza poniżej szczytu zachowały się wśród kęp drzew pagórki, stanowiące pozostałość fortyfikacji ziemnych z przełomu XVIII-XIX wieku (mimo szczątkowego stanu są jeszcze zauważalne)
- W okolicy Brzeźnicy rośnie pięciornik biały Potentilla alba.
Turystyka
edytuj- Na wzniesienie prowadzi znakowany szlak turystyczny
Przełęcz Srebrna - Mikołajów - Brzeźnica - Grochowiec - Tarnów - Ząbkowice Śląskie - Zwrócona - Brodziszów - Skrzyżowanie pod Grzybowcem - Tatarski Okop - Gilów - Zamkowa Góra - Słupice - Przełęcz Słupicka - Przełęcz Tąpadła - Biała - Strzelce
prowadzący południowo-wschodnim zboczem z Barda do Ząbkowic Śląskich i dalej.- Wzniesienie należy do Korony Sudetów Polskich.
- Na wzgórze najlepiej dotrzeć od strony południowej od miejscowości Brzeźnica.
- Brzeźnica w górnej części posiada bogate walory krajobrazowe i przyrodnicze, ze zboczy rozciągają się piękne widoki na Góry Bardzkie, Sowie, Masyw Brzeźnicy i Przedgórze Sudeckie.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Budowa geologiczna Polski, t. IV Tektonika, cz. 2 Sudety i obszary przyległe, Józef Oberc, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1972, s. 49-53
- ↑ Sudety - Góry bliskie sercu - Brzeźnica (492 m n.p.m.) [online], Sudety - Góry bliskie sercu, 30 maja 2020 [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Brzeźnica (Kozie Chrzepty) [online], dolnoslaskie.szlaki.pttk.pl [dostęp 2024-08-06] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Marek Staffa, Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 21–22 Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie i Przedgórze Paczkowskie, Wyd. I-Bis, Wrocław 2008 r., ISBN 978-83-85773-92-4
- Ziemia kłodzka - Mapa turystyczna, skala 1:60 000, Wyd. ExpressMap, Warszawa 2007 r., ISBN 978-83-88112-94-2
- Z. Rekuć: Tajemnice Masywu Grochowej, Czasopismo „Odkrywca”, Wyd. „JMK”, Konin, nr 1 72/2005, str. 15–16, ISSN 1505-6104