Bryjarka
Bryjarka (679 m) – niewybitny szczyt górski w Beskidzie Sądeckim górujący nad Szczawnicą. Nazwa pochodzi od znajdujących się dawniej obok szczytu pól, używano też nazwy Światkówka, która również pochodziła od nazwy pól uprawnych. Eugeniusz Janota podaje, że pierwotnie szczyt nazywał się Skałką.
 Bryjarka, widok ze Szczawnicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
679 m n.p.m. |
Położenie na mapie Beskidu Sądeckiego  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°25′54,1″N 20°28′51,7″E/49,431694 20,481028
| |
Bryjarka wznosi się ok. 230 m nad dno doliny Grajcarka. Jest zakończeniem bocznego grzbietu Pasma Radziejowej, biegnącego z Dzwonkówki przez Przysłop, Kotelnicę, Cieluszki, Bereśnik, Guckę i Bryjarkę na południe. Grzbiet ten oddziela dolinę Sopotnickiego Potoku od doliny Skotnickiego Potoku i jego dopływu – Czarnego Potoku. Południowy, opadający w stronę Szczawnicy stok jest stromy (ma średnie nachylenie 25°), a w jego górnej części występują rumowiska zbudowane z rzadkich w Karpatach skał magmowych – jasnoszarych andezytów pienińskich (augitowo-amfibolowych). Skały te od dawna budziły zainteresowanie naukowców, opisano je już w 1832. W latach międzywojennych były one eksploatowane w nieczynnym już kamieniołomie. Na andezytowych gołoborzach rozwijają się interesujące biologicznie zbiorowiska acydofilnych mchów i porostów.
Na stromym południowym stoku były dawniej pastwiska i olszynowo-leszczynowe zarośla, od 1953 r. jest on planowo zalesiany.
Szczyt Bryjarki był od dawna celem spacerów mieszkańców i kuracjuszy uzdrowisk Szczawnicy. W 1897 i 1901 r. poprowadzono na szczyt ścieżki spacerowe i zamontowano ławki. W 1860 roku postawiono drewniany krzyż, w 1867 r. zastąpiony dużym krzyżem modrzewiowym. Gdy krzyż ten złamał się podczas burzy w 1902 r., krakowska firma Józefa Góreckiego (ta sama, która wykonała rok wcześniej krzyż na Giewoncie) wykonała i zamontowała krzyż żelazny. Z wierzchołka, na którym stoi oświetlony nocą metalowy krzyż, roztacza się widok na Szczawnicę, Małe Pieniny oraz Pieniny Właściwe. Panoramy widokowe z Bryjarki malował m.in. Jan Nepomucen Głowacki.
-
Krzyż na Bryjarce -
Widok na Bryjarkę około 1929 -
.jpg)
Szlak turystyczny
edytuj
Szczawnica – Bryjarka – Bereśnik – Kotelnica – Dzwonkówka. Ze Szczawnicy na Bryjarkę ok. 0.40 h, z Dzwonkówki ok. 1.15 h.
Bibliografia
edytuj- Józef Nyka: Pieniny. Przewodnik. Wyd. IX. Latchorzew: Trawers, 2006. ISBN 83-915859-4-8.
- Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Rewasz, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6.
- Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2011. ISBN 978-83-7605-080-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Bryjarka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 393.
- Archiwalne widoki góry w bibliotece Polona