Brusy

Brusy
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ulica 2 Lutego
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	chojnicki
Gmina	Brusy
Prawa miejskie	1 stycznia 1988
Burmistrz	Witold Ossowski
Powierzchnia	5,2 km²
Populacja (30.06.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 5 103; 981,34 os./km²
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-632
Tablice rejestracyjne	GCH
	Położenie na mapie gminy Brusy Brusy
	Położenie na mapie Polski Brusy
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Brusy
	Położenie na mapie powiatu chojnickiego Brusy
	53°53′08″N 17°43′19″E/53,885556 17,721944
TERC (TERYT)	2202024
SIMC	0928848
	Urząd miejskiul. Na Zaborach 1; 89-632 Brusy
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Brusy (kaszub. Brusë, niem. Bruß, dawniej Bruski) – miasto w Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brusy. Brusy są położone w Borach Tucholskich na południowych Kaszubach.

W latach 1975–1998 miejscowość należała województwa bydgoskiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Brusy liczyły 5 209 mieszkańców^[3]^[4].

Historia

Kościół Wszystkich Świętych, XIX w.

Najpewniej do 1324 powstał w Brusach dwór krzyżacki będący centrum okręgu zaborskiego w komturstwie tucholskim. Mniej więcej w tym czasie siedziba tego urzędu została przeniesiona z Brus do Kosobud.^[5] W 1351 r. wieś Brusy była lokowana na prawie chełmińskim. Po wojnie trzynastoletniej Brusy były wsią królewską, należącą do klucza kosobudzkiego w starostwie tucholskim.

Od 16 listopada 1906 r. do co najmniej 26 lutego 1907 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: Piekarski, Libera, Trepkowski, B., J., J. Synakowie, M. i W. Orłowscy, Stodolski. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele^[6].

W latach okupacji hitlerowskiej na terenach przylegających działała Tajna Organizacja Wojskowa Gryf Pomorski. Z tego też powodu w sąsiednich miejscowościach Małe Chełmy i Wielkie Chełmy stacjonowały jednostki SS i Wehrmachtu, przeznaczone do walki z partyzantką. Filią obozu koncentracyjnego Stutthof były Dziemiany, a nie jak podaje się w nazwach z podziału administracyjnego z czasów okupacji Bruss-Sophienwalde (Brusy-Dziemiany), powiat Konitz, Westpreußen (Prusy Zachodnie) 24 sierpnia 1944…31 marca 1945. Na części powierzchni zajmowanej przez Zakłady Spożywcze „Las” mieściły się baraki więzienne (zmodernizowane w latach 50. XX wieku) oraz podziemny zbiornik po oddziale szpitalnym. Wśród więźniów było wielu powstańców warszawskich.

1 stycznia 1988 r. Brusy uzyskały prawa miejskie^[1]. W 2007 r. w Brusach odbył się IX Zjazd Kaszubów. 17 października 2010 r. jedyne rondo w Brusach nazwano Rondem Macieja Płażyńskiego Marszałka Sejmu RP, który zginął w katastrofie lotniczej w Smoleńsku^[7]. W marcu 2012 r. w Brusach odbył się VIII Dzień Jedności Kaszubów.

Charakterystyka

Brusy są położone na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 235 z drogą wojewódzką nr 236, z bezpośrednim połączeniem kolejowym z Chojnicami i Kościerzyną ze stacji w Brusach.

Zobacz też: Muzeum Chata Kaszubska w Brusach.

W Brusach funkcjonuje m.in. jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej włączona w 1995 r. do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[8] na listę zabytków wpisane są: kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych oraz cmentarz przykościelny, 1876–1879, nr rej.: A-1220 z 3.07.2001^[9].

Demografia

Wedle danych z 31 grudnia 2012 r. w Brusach mieszkało 4985 osób^[10].

Piramida wieku mieszkańców Brus w 2014 roku^[3].

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Tęcza Brusy. Aktualnie występuje w V lidze (grupa Gdańsk II).

Pełna nazwa: Miejski Ludowy Klub Sportowy Tęcza Brusy
Rok założenia: 1946
Adres: ul. Armii Krajowej 1, 89-632 Brusy
Stadion: Stadion w Brusach

pojemność: 500

oświetlenie: tak

Najwyższa klasa rozgrywkowa: V liga (grupa Gdańsk II)

Ludzie związani z Brusami‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Brusami‎.

Przypisy

↑ ^a ^b Uchwała Rady Państwa z dnia 18 grudnia 1987 r. w sprawie utworzenia miasta Brusy w województwie bydgoskim (M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 326).
↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
↑ ^a ^b Brusy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Knyżewski 2018 ↓, s. 103,384.
↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 223.
↑ Maria Sowisło: Powiat chojnicki. Rondo w Brusach nosi imię Macieja Płażyńskiego. Polskapresse Sp. z o.o., 2010-10-18. [dostęp 2013-08-09]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 7 [dostęp 2016-12-19] .
↑ PiotrP. Skurzyński PiotrP., Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 303, ISBN 978-83-7495-133-3 .
↑ IreneuszI. Budzyński IreneuszI. i inni, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 [dostęp 2014-11-07] (pol.).

Bibliografia

Borzyszkowski Józef (red.), Historia Brus i okolicy; Instytut Kaszubski, Gdańsk 2006
Marcel Knyżewski: Siedziby średnich i niższych rangą urzędników krzyżackich na terenie dzisiejszej Polski. Studium archeologiczne (Rozprawa doktorska). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytet Łódzki, 2018. [dostęp 2024-02-22].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Brusach w portalu Wirtualny Sztetl
Brusy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 392 .

[MP-1] Uchwała Rady Państwa z dnia 18 grudnia 1987 r. w sprawie utworzenia miasta Brusy w województwie bydgoskim (M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 326).

[populacja2023-2] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).

[Populacja2018-3] Brusy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[4] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[CITEREFKnyżewski2018103,384-5] Knyżewski 2018 ↓, s. 103,384.

[6] L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 223.

[7] Maria Sowisło: Powiat chojnicki. Rondo w Brusach nosi imię Macieja Płażyńskiego. Polskapresse Sp. z o.o., 2010-10-18. [dostęp 2013-08-09]. (pol.).

[8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 7 [dostęp 2016-12-19] .

[pomorze2-9] PiotrP. Skurzyński PiotrP., Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 303, ISBN 978-83-7495-133-3 .

[GUS-10] IreneuszI. Budzyński IreneuszI. i inni, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 [dostęp 2014-11-07] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]