Brunon Kowalski
Brunon Bolesław Kowalski (ur. 31 lipca 1886 w Mezowie, zm. 9 lutego 1935 w Gdańsku) – budowniczy, architekt miasta Gdyni, przedsiębiorca budowlany, członek Magistratu Gdyni (1926)[1], członek Komisji Budowlanej, członek Komitetu Rozbudowy Miasta Gdyni.
 fotografia Brunona Kowalskiego z 1930 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wpływy | |
| Praca | |
| Styl | |
| Biuro |
„B. Kowalski, Budowniczy – Przedsiębiorstwo Budowlane” |
| Budynki | |
Życiorys
edytujBrunon Kowalski urodził się jako drugi syn z pięciorga rodzeństwa w rodzinie kaszubskiej o tradycjach budowlanych. Ojciec Brunona Kowalskiego, Jan Kowalski (1855-1922) prowadził i był właścicielem dużej cegielni w Łapalicach koło Kartuz.
Zmarł na zapalenie płuc na Akademii Medycznej w Gdańsku 9 lutego 1935. Został pochowany na cmentarzu Witomińskim w Gdyni (kwatera 3-6-15).
Działalność budowlano-architektoniczna
edytujBrunon Kowalski ukończył Państwową Szkołę Budownictwa w Poznaniu. Po zakończeniu nauki przybył do Kartuz, aby odbyć praktykę u niemieckiego przedsiębiorcy budowlanego Wilhelma Tribes (przy ul. Jeziornej).
W 1921 przeprowadził się do Gdyni, gdzie mieszkał początkowo na Kamiennej Górze. W 1927 nabył od rodziny Górskich plac pod budowę własnej willi przy ulicy Świętojańskiej 134.
26 stycznia 1928 zarejestrował przedsiębiorstwo budowlane „B. Kowalski, Budowniczy – Przedsiębiorstwo Budowlane”, mające swoją siedzibę w niezachowanej obecnie oficynie willi Kowalskiego przy ulicy Świętojańskiej 127 (ob. 134). Firma zatrudniała 150 pracowników, głównie pochodzących z Kaszub (w tym członków rodziny Kowalskiego)[2].
Kowalski jest autorem projektów kilku willi na Kamiennej Górze w Gdyni:
- willa przy ul. Sienkiewicza 10 (pocz. lat 20.; pierwszy właściciel płk inż. arch. Lemeis, Warszawa; styl dworkowy);
- willa „Rusałka” przy ul. Mariackiej 4 (1926-1931; pierwszy właściciel Józef Raźniewski, dyrektor kopalni "Saturn" w Sosnowcu; styl klasycyzm tzw. warszawski);
- willa przy ul. Wyspiańskiego 25 (pierwszy właściciel Bogna Bogdańska, Warszawa; styl historyczny nawiązujący do renesansu włoskiego);
- willa „Orla” przy ul. Kasprowicza 2 (1927 - 1928; pierwszy właściciel inż. Franciszek Drobniak, Kraków; styl zakopiański. W tym samym roku budowniczy wybudował dodatkowo biuro z mieszkaniem dla inż. Drobniaka przy dawnej Szosie Gdańskiej)[3];
- willa "Zgoda" przy ul. Paderewskiego 17 (1927, wzniesiona dla Antoniny Erbrichówny, Warszawa, styl dworkowy, nie istnieje)[4].
W 1927 budowlaniec - architekt przebudował i rozbudował obiekty po dawnym folwarku Steinberg na pensjonat "Belweder" przy ul. Korzeniowskiego 9 (nie istnieje)[5].
Większość tych realizacji utrzymana jest jeszcze w stylistyce historyzmu romantyczno-narodowego oraz w stylu zakopiańskim – willa Orla. W stylu klasycyzmu akademickiego została zaprojektowana i wybudowana według planów Kowalskiego jego własna willa przy ulicy Świętojańskiej 134 (1926), następnie dom dla Ignacego Westphal przy ul. Antoniego Muchowskiego 16 (1926) w Oksywiu oraz kamienica z lizenami porządku jońskiego radnego Teodora Miotk przy ul. Pułkownika Stanisława Dąbka 52 (1928) w Oksywiu[6].
W czerwcu 1927 Magistrat miasta Gdynia polecił Kowalskiemu wykonanie prac ziemnych, murarskich, kamieniarskich oraz ciesielskich przy budowie szkoły powszechnej przy ulicy 10 Lutego[7].
W późniejszej fazie budowniczy projektował już w duchu wczesnego modernizmu, czego przykładem są kamienice wielkomiejskie w centrum Gdyni: Franciszka Schrödera, przy ul. Starowiejskiej 16 (1928), Teodora Górskiego, przy ul. Starowiejskiej 17 (1931)[8], następnie Dom Ludowy (1932)[9] przy ul. Pułkownika Stanisława Dąbka 47 na zlecenie ówczesnego proboszcza ks. Klemensa Przewoskiego oraz kilka domów w Oksywiu.
Po śmierci Brunona Kowalskiego jego przedsiębiorstwo zostało przejęte przez inż. Józefa Langiewicza, architekta budowlanego (do 1939). Przedsiębiorstwo istniało pod nazwą „Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych Józef Langiewicz, dawniej B. Kowalski”[10].
J. Langiewicz zaprojektował modernistyczny dom (1936) dla rodziny Kowalskich w Mezowie (k. Kartuz).
Brunon Kowalski żywo zaangażowany w budowę miasta i portu w Gdyni, był członkiem wielu komisji związanych z jego powstaniem:
- członek Komisji Budowlanej (od 1927)[11];
- członek Komitetu Rozbudowy Miasta Gdyni (od 1926)[12];
- członek Związku Przemysłowców Budowlanych w Gdyni (od 1927);
- członek Komisji Walących się Domów (od 1927)[13];
- członek Komisji Szacunkowej dla I strefy obejmującej ul.Świętojańską – Szosę Gdańską do ul. Podjazdowej[14];
- członek specjalnej komisji powołanej w sprawie budowy wiaduktu Świętojańskiego (1930)[15].
Przypisy
edytuj- ↑ M. Widernik, Główne problemy gospodarczo-społeczne miasta Gdyni w latach 1926-1939, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, s. 41 (pol.).
- ↑ J. Wrzałkowski, "Kazik - Kaszuba przymuszony do nauki w niemieckiej szkole" w: "Wspomnienia wojenne", Pelplin 2012, s. 112.
- ↑ APG syg. 124/270.
- ↑ J.Drozd, Społeczność żydowska Gdyni w okresie międzywojennym, 2007, s. 76.
- ↑ G.Piątek, Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939, Warszawa 2022, s.78.
- ↑ APG. syg. 124/270.
- ↑ APG syg. 124/388.
- ↑ M.J.Sołtysik, Na styku dwóch epok – Architektura gdyńskich kamienic okresu międzywojennego, Gdynia 2003, s.65 i s.147.
- ↑ B. Romiszewski, Parcelacja oraz modernistyczna zabudowa międzywojennego Oksywia, [w:] Rocznik Gdyński nr 28, Towarzystwo Miłośników Gdyni, Gdynia, 2016, s. 203-204.
- ↑ http://bcpw.bg.pw.edu.pl/Content/5858/pb1937_nr7.pdf
- ↑ APG, syg.124/268,s.1.
- ↑ APG,syg. 124/264,s.13.
- ↑ APG,syg. 124/267, s. 7.
- ↑ APG, syg. 124/17-27,s.159,160.
- ↑ APG,syg. 124/18,s. 97.