Kurzawka drobniutka
Kurzawka drobniutka (Bovista pusilla (Batsch) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1]. Przez laików często błędnie uważany za purchawki. Różni się od nich brakiem płonnej części (trzonu pod owocnikiem)[2].
_Pers_723529.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kurzawka drobniutka |
| Nazwa systematyczna | |
| Bovista pusilla (Batsch) Pers. Syn. met. fung. (Göttingen) 1: 138 (1801) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bovista, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1789 r. August Johann Georg Karl Batsch, nadając mu nazwę Lycoperdon pusillum.W 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon przeniósł go do rodzaju Bovista[1]. Pozostałe synonimy[3]:
- Bovistaria pusilla (Batsch) P. Karst.1889
- Globaria pusilla (Batsch) Quél.1873
- Lycoperdon ericetorum var. pusillum (Batsch) F. Šmarda1958
- Lycoperdon polymorphum var. pusillum (Batsch) F. Šmarda1958
- Pseudolycoperdon pusillum (Batsch) Velen.1947
Polską nazwę nadała Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r. W „Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski” gatunek ten jest uznany za synonim gatunku Bovista dermoxantha (Vittad.) Toni i pod taką nazwą opisany[4]. Według Index Fungorum są to jednak odrębne gatunki.
Morfologia
edytujKulisty lub półkulisty o średnicy 0,5–3 cm, o podstawie czasami pofałdowanej, z podłożem luźno związany sznurami grzybniowymi. Powierzchnia szarobrązowa, egzoperydium początkowo prawie gładkie, potem chropowate, ziarniste, pod lupą z kępkami niskich i tworzących wyraźne skupiska dość trwałych, kolców, u młodych okazów białych, u starszych brązowych. Endoperydium papierowato-jedwabiste, matowe lub nieco błyszczące, szarobrązowe, rzadziej żółtobrązowe lub czerwonobrązowe, u podstawy czasem czarniawe. Po dojrzeniu pęka na szczycie okrągłym otworem o średnicy 0,2–1 mm, z czasem otwór nieregularnie rozszerza się. Gleba początkowo jasna, potem ciemniejąca, beżowobrązowa do oliwkowobrązowej. Podglebia brak, lub słabo wykształcone[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników beżowobrązowy. Bazydiospory 3,3–5,5 μm, kuliste lub owalne, gładkie lub z drobnymi brodawkami o wysokości do 0,3 μm, bez sterygm. Włośnia silna, dichotonomicznie rozgałęziona, dość cienkościenna, krucha, o barwie od żółtobrązowej do brązowej, z przegrodami oraz rzekomymi przegrodami i licznymi, bardzo drobnymi jamkami, bez zgrubień. Nibywłośnia słabo rozwinięta[5].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje na niektórych wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą[6]. W Polsce w 2003 r. Władysław Wojewoda przytoczył wiele stanowisk[4], w późniejszych latach podano następne, a bardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów[7].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Występuje na suchych, piaszczystych miejscach, wydmach, skałach, pastwiskach poboczach dróg, przeważnie poza lasem[7].
Młode owocniki są jadalne[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-11-25] (ang.).
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-11-25] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 86, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991, s. 53, ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Występowanie Bovista pusilla na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-11-25].
- ↑ a b Stanowiska Bovista pusilla w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-11-25].