Kurzawka oścista
Kurzawka oścista (Bovista limosa Rostr.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kurzawka oścista |
| Nazwa systematyczna | |
| Bovista limosa Rostr. Meddr Grønland, Biosc. 18: 52 (1894) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bovista, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1894 r. Emil Rostrup wśród mchów na Grenlandii[1]. Synonim: Lycoperdon limosum (Rostr.) Rauschert 1959[2].
Polską nazwę nadała Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r.[3]
Morfologia
edytujDrobny, kulisty, o średnicy 0,5–1,5 cm, w podłożu silnie osadzony sznurowatą grzybnią. Powierzchnia u młodych okazów biała, potem ciemniejąca, na koniec ciemnobrązowa. Egzoperydium początkowo białe i gładkie, potem podzielone na poletka, szorstkie i otrębiaste z bardzo ostro zakończonymi, pojedynczymi, białawo połyskującymi stożkowatymi brodawkami. Endoperydium pergaminowate, gładkie, o barwie od czerwonawobrązowej do ciemnobrązowej. Bazydiokarp po dojrzeniu zarodników otwiera się na szczycie pierścieniowatym wklęśnięciem o średnicy około 2 mm, potem stożkowatym otworem o brzegach ząbkowanych i odwiniętych na zewnątrz[4].
Niedojrzała gleba jest oliwkowobrązowa, w stanie dojrzałym ma barwę od żółtej do umbrowobrązowej. Wysyp zarodników tej samej barwy co gleba. Podglebia brak[4].
- Cechy mikroskopowe
Bazydiospory kuliste (3,5) 4-5,5 (6) µm, o powierzchni punktowanej do delikatnie brodawkowatej. Sterygmy o długości 5–10 µm, proste z niezbyt ostrymi końcami. Włośnia różnokształtna, w środkowej części typowa dla kurzawek, na końcach podobna do włośni purchawek, z nielicznymi pseudoseptami. Zbudowana jest z oddzielnych, długich i rozgałęzionych, cienkościennych, łamliwych, słabo pofalowanych strzępek bez jamek; jej główny pień ma średnicę 5,5–11 µm. Nibywłośnia w różnej ilości; czasem występuje skąpo, czasem obficie[4].
- Gatunki podobne
Jest wiele podobnych kurzawek. Mikroskopowo kurzawka oścista odróżnia się falistą włośnią bez jamek i licznymi pseudoseptami[4].
Występowanie i siedlisko
edytujKurzawka oścista występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, podano też stanowiska w północnej części Ameryki Południowej[5]. Brak jej w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[3], ale jej stanowiska podano w 2016 r. Znajduje się na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[6].
Naziemny grzyb saprotroficzny[4]. Występuje wśród traw i mchów na suchych siedliskach[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-16] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-16] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 85–87, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991, s. 54–55, ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Występowanie Bovista limosa na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-12-16].
- ↑ Aktualne stanowiska Bovista limosa w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-16].