Kurzawka polna
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Kurzawka polna, kurzawka węgierska (Bovista graveolens Schwalb) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1]. Przez laików często błędnie uważany za purchawki. Różni się od nich brakiem płonnej części (trzonu pod owocnikiem)[2].
 Morfologicznie jest nie do odróżnienia od kurzawki czerniejącej | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kurzawka polna |
| Nazwa systematyczna | |
| Bovista graveolens Schwalb Lotos 41: 53 (1893) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bovista, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1893 r. Carl Schwalb, nadając mu nazwę Lycoperdon coloratum. Według Index Fungorum jest to takson niepewny[1]. Polskie nazwy nadał Feliks Teodorowicz w 1939 r.[3]
Morfologia
edytujKulisty, czasem garbkowaty lub nieco w górnej części spłaszczony, czasami pofałdowany, o średnicy 3–7 cm, bez sznura grzybniowego, ale dojrzałe okazy czasem mogą mieć resztki strzępek. Egzoperydium początkowo białe, potem kremowe, cienkie, gładkie lub drobno ziarniste, ze spłaszczonymi wybrzuszeniami i ziarenkowatymi wklęsłościami, w których występują nieregularne, bardzo krótkie i ostre wyrostki. Dość wcześnie odpada, ale na okazach rosnących na stanowiskach osłoniętych od wiatru utrzymuje się dłużej; wówczas takie stare egzoperydium ma barwę od czarnokasztanowej do czarnej. Wewnętrzna warstwa perydium (endoperydium) pergaminowata i sprężyście napięta, elastyczna, o barwie ochrowobrunatnej, szarobrązowej, umbrowej lub brązowawej z czerwonawym odcieniem. W dojrzałym owocniku gleba ciemnokawowa z purpurowym odcieniem. Podglebia brak. Dojrzałe okazy z małym i kolistym otworem na szczycie, który później nieregularnie rozszerza się[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników czarnobrązowy. Bazydiospory 4–5,5 μm, kuliste lub prawie kuliste, gładkie lub punktowane, szkliste z gutulą. Sterygmy szkliste, 8–18 × 1 μm, wygięte w kształcie litery „U” i ostro zakończone. Włośnia ciemnobrązowa z czerwonawym odcieniem, grubościenna, sprężysta, bez jamek, miejscami ze zgrubieniami. Jej główny pień ma średnicę 10–26 μm i są na nim liczne, dichotomiczne rozgałęzienia o końcach ostro zwężających się[4].
- Gatunki podobne
Kurzawka polna może być mylona z kurzawką czerniejącą (Bovista nigrescens). Odróżnia się od niej sterygmami wygiętymi na kształt litery „U”[4].
Występowanie i siedlisko
edytujPodano stanowiska w niektórych krajach Europy i na dwóch stanowiskach w Ameryce Północnej[5]. Jest gatunkiem dość rzadkim[4]. W Polsce w 2003 r. Władysław Wojewoda przytoczył 10 stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne, a bardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów[6].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Występuje na pastwiskach, w lasach świerkowych na piaszczystych wydmach, przy drogach polnych i na miedzach[3]. W Polsce występuje głównie na siedliskach związanych z gospodarką człowieka: na pastwiskach, ścierniskach i obrzeżach dróg[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-11-25] (ang.).
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 86, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991, s. 49–50, ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Występowanie Bovista graveolens na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-11-25].
- ↑ Stanowiska Bovista graveolens w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-11-25].