Borysów

Borysów
Барысаў
Борисов
herb Borysowa↗	flaga Borysowa↗
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Powierzchnia	46 km²
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 140 700; 3109 os./km²
Nr kierunkowy	+375 1777
Kod pocztowy	222120
Tablice rejestracyjne	5
	Położenie na mapie obwodu mińskiego Borysów
	Położenie na mapie Białorusi Borysów
	54°14′N 28°30′E/54,233333 28,500000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Borysów (biał. Барысаў, Barysaŭ; ros. Борисов, Borisow) – miasto w centralnej części Białorusi, w obwodzie mińskim, nad rzeką Berezyną, siedziba administracyjna rejonu borysowskiego. W 2020 liczba mieszkańców wynosiła 140,7 tys.

Dane ogólne

Miasto jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym. W mieście istnieje przemysł drzewny, elektrotechniczny (BATE – właściciel klubu piłki nożnej BATE Borysów), mechaniczny (Borisowskij Zawod Agregatow – producent turbosprężarek, sprężarek, pomp), chemiczny (tworzywa sztuczne, wyroby gumowe, farmaceutyki), szklarski (fabryka szkła kryształowego), wytwórnia pianin „Białoruś” oraz port rzeczny.

Historia

Pierwsze wzmianki, panowanie Litwy i Rzeczypospolitej

Herb Borysowa z 1792 r.

Borysów wzmiankowany był w 1102 r. Od 1228 r. położony w księstwie kijowskim, a od końca XIII wieku należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1500 roku podczas wojny z Moskwą na zamku w Borysowie rezydował książę Aleksander Jagiellończyk. W czasie kolejnej wojny z Moskwą, w 1514 roku król Polski Zygmunt I Stary przeprowadził w Borysowie przegląd wojsk przygotowywanych na wyprawę na Moskwę.

W 1563 r. król Zygmunt II August nadał miejscowości prawo miejskie magdeburskie. Od 1563 r. starostwo. Na wyspie rzeki Berezyny znajdował się zamek obronny. W 1642 roku starosta borysowski Adam Kazanowski ufundował przy ul. Mińskiej drewniany kościół katolicki. W czasie IV wojny z Moskwą w 1655 roku zajęty przez wojska moskiewskie i w 1660 roku nieskutecznie przez dwa miesiące był oblegany przez hetmana Stefana Czarnieckiego. Po podpisaniu rozejmu Borysów wrócił do Rzeczypospolitej. W końcu XVII wieku znajdował się w nim, otoczony wałami ziemnymi z dworem wojewody połockiego i podgrodziem, drewniany kościół pw. NMP. Powstała też cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa z klasztorem^[2]. U schyłku I Rzeczypospolitej w Borysowie stacjonowały 2 Pułk Przedniej Straży Buławy Wielkiej Litewskiej i 4 Pułk Litewski Przedniej Straży.

Pod zaborami i XX wiek

Kościół Narodzenia NMP ok. 1909

Wskutek II rozbioru Polski w 1793 r. włączony do Imperium Rosyjskiego. W 1806 roku ksiądz proboszcz Onufry Gzowski rozpoczął budowę kościoła, który ukończony został w 1823 roku. W dniach 21–22 listopada 1812 miała tu miejsce bitwa pod Borysowem pomiędzy cofającymi się spod Moskwy wojskami Napoleona Bonaparte a wojskami rosyjskimi. Po stronie francuskiej 17 Dywizja Jana Henryka Dąbrowskiego broniła mostu nad Berezyną, który został jednak zniszczony przez Rosjan. W efekcie w dniach 26–29 listopada w pobliżu Borysowa doszło do kolejnej bitwy francusko rosyjskiej, znanej jako bitwa nad Berezyną.

Pod koniec XIX wieku w mieście były tylko 3 murowane budynki i 3 brukowane ulice. W 1909 roku, w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 10 Rosjan, 1 Żyd, 5 przedstawicieli innych narodowości i ani jednego Polaka^[3].

Po I wojnie światowej w latach 1919–1920 pod kontrolą Polski, przynależał administracyjnie do okręgu mińskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich, po czym znalazł się we władaniu bolszewików.

Według historyków na terenie Borysowskiej Baterii – ziemnych umocnień z 1812 r., sowieckie organy bezpieczeństwa rozstrzelały w latach 20. i 30. XX w. od 1 do 2 tysięcy osób^[4].

W 1991 r. miasto znalazło się w granicach niepodległej Białorusi.

Populacja

1795 – 1600 osób
1887 – 17 737 osób^[5]
1907 – 18 055 osób^[6]
1959 – 59 300 osób
1969 – 77 000 osób
1970 – 84 000 osób
1991 – 150 200 osób^[7]
1996 – 156 000 osób
1997 – 159 300 osób
2005 – 146 639 osób^[8]
2006 – 146 677 osób^[8]
2007 – 147 031 osób^[8]
2008 – 147 529 osób^[8]
2009 – 147 200 osób^[9]
2013 – 145 659 osób^[8]
2015 – 144 945 osób^[10]
2020 – 140 700 osób^[1]

Zabytki

Wybrane zabytki:

Kościół Narodzenia NMP

Pozostałości zamku

Budynek dawnego skarbca

Kościół katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z lat 1806–1823. W 1836 roku zburzono fasadę z kolumnadą i w jej miejscu zbudowano wieżę.
Ruiny zamku
Cmentarz Kalwaria
Kaplica katolicka na Kalwarii z XVIII w. (zburzona)
Kapliczka na cmentarzu katolickim z XIX w.
Budynek dawnego skarbca z 1807 r.
Hale targowe z 1908 r.
Synagoga Wielka z 1912 r.
Sobór Zmartwychwstania Pańskiego w stylu bizantyńsko-rosyjskim z 1874 r., z dzwonnicą z 1907 r.
Fortyfikacje ziemne z 1812 roku („Borysowska Bateria”)
Schrony bojowe z lat 1941–1944
Molenna staroobrzędowców pw. Opieki Matki Bożej (dawna cerkiew św. Andrzeja) z XVIII w.^[11]

Sport

Stadion Barysau-Arena

Osobny artykuł: BATE Borysów.

Miasta partnerskie

Galeria

Stacja kolejowa
Plac Centralny
Muzeum Krajoznawcze
Sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Borysowie, 1874
Wieża Szuchowa, 1927

Przypisy

↑ ^a ^b Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и посёлков городского типа. (ros.).
↑ Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj w katolickim kościele data dostępu: 2013-11-23.
↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 168–169.
↑ АннаА. Камінскі АннаА., Месцы паМяці ахвяраў камунізму ў Беларусі [online], 2011 (biał.).
↑ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. – АО „Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон”, 1907 (ros.).
↑ Borysów // Napoleon Rouba. Przewodnik po Litwe i Białejrusi. – Wilno, 1909; – Gdańsk, 1995.
↑ БЭС (ros.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Национальный статистический комитет Республики Беларусь: Регионы Республики Беларусь в цифрах 2005–2011 гг.. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-11)]. (ros.)..
↑ Результаты переписи 2009 года, „Население Республики Беларусь: его численность и состав” (Том 2) (ros.).
↑ Численность населения на 1 января 2015 года и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа // Национальный статистический комитет Республики Беларусь. – Мн., 2015. (ros.).
↑ Малельня стараверская | Барысаў. radzima.org. [dostęp 2020-06-11]. (biał.).

Bibliografia

Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.

Linki zewnętrzne

Borysów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 334 .
Budować żywy kościół

[belstat.gov.by-1] Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и посёлков городского типа. (ros.).

[2] Rosyjski dyplomata Paweł Tołstoj w katolickim kościele data dostępu: 2013-11-23.

[3] W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 168–169.

[:0-4] АннаА. Камінскі АннаА., Месцы паМяці ахвяраў камунізму ў Беларусі [online], 2011 (biał.).

[5] Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. – АО „Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон”, 1907 (ros.).

[6] Borysów // Napoleon Rouba. Przewodnik po Litwe i Białejrusi. – Wilno, 1909; – Gdańsk, 1995.

[7] БЭС (ros.).

[belstat-8] Национальный статистический комитет Республики Беларусь: Регионы Республики Беларусь в цифрах 2005–2011 гг.. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-11)]. (ros.)..

[belstat2009-9] Результаты переписи 2009 года, „Население Республики Беларусь: его численность и состав” (Том 2) (ros.).

[Pop2015-10] Численность населения на 1 января 2015 года и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа // Национальный статистический комитет Республики Беларусь. – Мн., 2015. (ros.).

[11] Малельня стараверская | Барысаў. radzima.org. [dostęp 2020-06-11]. (biał.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]