Wikipedia

Bogusław Hrynkiewicz

Bogusław Hrynkiewicz ps. „Aleksander”, „Lux”[1], „Boguś”[2] (ur. 12 września 1909 w Borkowie koło Łomży[3], zm. 22 czerwca 2003[4] w Warszawie[5]) – polski działacz komunistyczny, agent NKWD i wywiadu sowieckiego.

Bogusław Hrynkiewicz
„Aleksander”, „Lux”, „Boguś”
Data i miejsce urodzenia

12 września 1909
Borkowo

Data i miejsce śmierci

22 czerwca 2003
Warszawa

Zawód, zajęcie

działacz komunistyczny, agent NKWD

Narodowość

polska

Grób Bogusława Hrynkiewicza na cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie

Życiorys

edytuj

Podczas studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim związał się z ruchem komunistycznym; w 1929 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK, od 1930 KZMP) i został sekretarzem dzielnicowym Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR). Działał również w Organizacji Młodzieży Studenckiej „Życie”. W latach 1932–1933 był więziony za działalność komunistyczną[3]. Jesienią 1939 przeniósł się do Wilna, a następnie do Białegostoku, gdzie pracował w Miejskim Wydziale Oświaty[6].

W lipcu 1940 (według innego źródła w maju[7]) nawiązał współpracę z NKWD[6]. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 próbował uciec w głąb ZSRR, jednak nie zdążył tego zrobić przed przejściem frontu i wrócił do Warszawy. W pierwszej połowie 1942 nawiązał kontakt z agentem wywiadu sowieckiego Arturem Ritterem-Jastrzębskim[8], a następnie z jego zwierzchnikiem Czesławem Skonieckim[9]. Latem 1942 roku otrzymał zadanie przeniknięcia do struktur wybranej przez niego organizacji prawicowej. Hrynkiewicz zdecydował się przyłączyć do Ruchu „Miecz i Pług”[10].

Dążąc do rozbicia tej organizacji, oskarżył jej szefów – m.in. Anatola Słowikowskiego ps. „Andrzej Nieznany” i Zbigniewa Grada ps. „dr Zbyszek” – o współpracę z Gestapo, wskutek czego 18 września 1943 zostali oni zlikwidowani[11][12].

Gdy latem 1943 Skoniecki zerwał z nim kontakt, skontaktował się poprzez pracownika Sztabu Głównego Gwardii Ludowej Czesława Strzeleckiego z Marianem Spychalskim, który znał Hrynkiewicza jeszcze sprzed wojny[13]. Jesienią 1943, za zgodą Spychalskiego, w celu rozszyfrowania antykomunistycznego odcinka pracy Armii Krajowej i Delegatury Rządu spotkał się ze współpracownikiem Abwehry Włodzimierzem Bondorowskim i oficerem gestapo Wolfgangiem Birknerem[14]. Miał udawać przed Birknerem agenta gestapo i w związku z tym dostarczał mu przekazane przez Spychalskiego materiały, które z punktu widzenia PPR były mało istotne[15].

Wspólnie z Birknerem opracował plan przejęcia archiwum Delegatury Rządu i AK prowadzonego przez znanego osobiście Hrynkiewiczowi Wacława Kupeckiego ps. „Kruk” przy ul. Poznańskiej 37 w Warszawie[16]. Archiwum to zostało przejęte 17 lutego 1944 przez Hrynkiewicza, dwóch żołnierzy Gwardii Ludowej – Wincentego Romanowskiego „Romana” i Jerzego Wiechockiego „Stefana” oraz osobę, będącą prawdopodobnie gestapowcem. Według relacji Wacława Iwaszkiewicza, podczas akcji zatrzymano kilka innych osób[17]. Hrynkiewicz zebrał dokumenty z archiwum Wydziału Bezpieczeństwa Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu[18]. Hrynkiewicz przekazał zdobyte dokumenty Marianowi Spychalskiemu[4].

Od wiosny 1944 ponownie działał na rzecz wywiadu sowieckiego. W styczniu 1945 został ciężko ranny i musiano mu amputować lewą nogę. Leczył się w Pierwszym Komunistycznym Szpitalu Wojskowym w Moskwie. Do Polski wrócił na początku wrześniu 1945. 7 stycznia 1946 został aresztowany przez NKWD pod zarzutem współpracy z gestapo. 30 października 1946 został skazany na 5 lat więzienia[19]. W październiku 1948, na polecenie Bolesława Bieruta, został przeniesiony do więzienia w Polsce. Tam Hrynkiewiczem zainteresowało się Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W Polsce został oskarżony o zdradę i prowokację w kierownictwie Polskiej Partii Robotniczej[20]. W 1955 został skazany na 10 lat więzienia za współpracę z gestapo i Abwehrą. W czerwcu 1956 został zrehabilitowany[5]. Następnie otrzymał awans do stopnia pułkownika Ludowego Wojska Polskiego[1].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Żebrowski 2021 ↓, s. 19.
  2. ↑ Żebrowski 2021 ↓, s. 147.
  3. ↑ a b Spałek 2008 ↓, s. 200.
  4. ↑ a b Borzęcki 2015 ↓, s. 69.
  5. ↑ a b Marek Kozubal: Zdobyć kartotekę „Kruka”. zw.com.pl, 2014-12-01. [dostęp 2023-02-03].
  6. ↑ a b Spałek 2008 ↓, s. 201.
  7. ↑ Żebrowski 2021 ↓, s. 148.
  8. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 202.
  9. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 203.
  10. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 205.
  11. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 206.
  12. ↑ Komorowski 1993 ↓, s. 99.
  13. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 204.
  14. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 208.
  15. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 209-210.
  16. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 210-211.
  17. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 213.
  18. ↑ Borzęcki 2015 ↓, s. 68-69.
  19. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 224.
  20. ↑ Spałek 2008 ↓, s. 225.

Bibliografia

edytuj
  • Oskar Borzęcki. Brygada Korwina w szeregach ZWZ–AK w latach 1941–1943. „Dzieje Najnowsze”. XLVII, 2015. 
  • Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947. Leksykon. Gdańsk: Novus orbis, 1993. ISBN 83-85560-06-08.
  • Robert Spałek. Z dziejów komunistycznego wywiadu. Casus Bogusława Hrynkiewicza i Mariana Spychalskiego (1940–1944). „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2008. 
  • Leszek Żebrowski: Przeciwko Polsce Walczącej. Wywiad komunistów 1942–1945. 2021. ISBN 978-83-956907-3-0.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Bogusław_Hrynkiewicz&oldid=75745601”