Bitwa pod Prochorowką
Bitwa pod Prochorowką (ros. Сражение под Прохоровкой, niem. Panzerschlacht bei Prochorowka) – bitwa pancerna stoczona 12–13 lipca 1943 w rejonie miejscowości Prochorowka[3], jako część bitwy na łuku kurskim na froncie wschodnim II wojny światowej.
.jpg)
Historia
edytujW kwietniu 1943 niemieckie dowództwo rozpoczęło przygotowania do operacji „Cytadela”, mającej na celu otoczenie i zniszczenie wojsk radzieckich w wybrzuszeniu kurskim[4]. Radzieckie naczelne dowództwo, Stawka, znało niemieckie plany i rozpoczęło budowanie głęboko urzutowanej obrony na odcinkach planowanej niemieckiej ofensywy.
Daleko na swoich tyłach Armia Czerwona zgromadziła olbrzymie siły rezerwowe w postaci Frontu Stepowego gen. Iwana Koniewa, w skład którego wchodziła między innymi 5 Gwardyjska Armia Pancerna gen. Pawła Rotmistrowa i 5 Gwardyjska Armia gen. Aleksieja Żadowa[2]. Zamierzano ich użyć do przeprowadzenia kontrofensywy po zatrzymaniu niemieckiego uderzenia[5]. 5 lipca 1943 rozpoczęła się operacja „Cytadela”. Na południowym odcinku łuku kurskiego do ofensywy przystąpiła niemiecka 4 Armia Pancerna gen. Hermanna Hotha i nacierająca na jej prawej flance Grupa Operacyjna „Kempf” gen. Wernera Kempfa[6]. Obronę przeciwko nim organizował radziecki Front Woroneski gen. Nikołaja Watutina[7].
1 Dywizja pancerna SS, wchodząca w skład kleszczy armii niemieckiej mających odciąć oddziały Armii Czerwonej w łuku kurskim, 11 lipca 1943 roku o godz. 5:00 ruszyła w stronę Prochorowki[8][9]. Ponieważ niedaleko od Prochorowki przebiegała ostatnia linia radzieckiej obrony, gen. Watutin skierował w ten rejon 9 Dywizję Powietrznodesantową Gwardii wraz z kilkoma jednostkami czołgów i artylerii przeciwpancernej[9].
12 lipca 5 Gwardyjska Armia Pancerna zaatakowała II Korpus Pancerny SS z 4 Armii Pancernej SS-Oberstgruppenführera Paula Haussera, co doprowadziło do bitwy pancernej. Natarcie 5 Gwardyjskiej Armii Pancernej zostało jednak zatrzymane i nie udało jej się całkowicie zniszczyć sił II Korpusu Pancernego SS. Osiągnęła ona jednak cel strategiczny, ponieważ powstrzymała Niemców, uniemożliwiając im zajęcie Prochorowki, przełamanie trzeciej linii obronnej Armii Czerwonej i w efekcie wejście na głęboką strefę operacyjną wojsk radzieckich[10][11].
Ponieważ dowódcy niemieckich jednostek pancernych nie poinformowali dowództwa o zdobyciu Rżawca, przez pomyłkę zostali zbombardowani przez własne lotnictwo. Zabitych zostało kilku oficerów, a dowódca 6 Dywizji Pancernej został ranny[12].
Niemiecka ofensywa została następnie wstrzymana, a siły niemieckie wycofane na pozycje wyjściowe sprzed 5 lipca[13]. Według większości źródeł w walkach pod Prochorowką wzięło udział około 1500 czołgów. Armia Czerwona w bitwie pod Prochorowką użyła około 850 czołgów a armia niemiecka około 600 czołgów[14].
Uczestnicząca w bitwie na łuku kurskim (której częścią były walki pod Prochorowką) 3 Dywizja Pancerna SS „Totenkopf” straciła około 50 procent posiadanych czołgów i innych pojazdów[15]. Uczestnik bitwy, gen. Rotmistrow wspominał starcie następująco: Pole bitwy wydawało się za małe dla setek opancerzonych maszyn. Grupy czołgów jeździły po stepie, kryjąc się w zaroślach i sadach. Wybuchy pocisków zlewały się w jeden ogłuszający ryk.... T-34 strzelały do Tygrysów z bliskiej odległości, bo niemieckie pancerze i działa nie sprawdzały się w walkach z bliska. Czołgi obu stron niemal najeżdzały na siebie. Niemcy stracili ponad 60 czołgów, a Armia Czerwona 328[16].
Starcie wojsk pancernych pod Prochorowką było punktem kulminacyjnym bitwy na łuku kurskim i zakończyło się (nie licząc fiaska planu zdobycia Prochorowki) utratą zdolności zaczepnej niemieckich wojsk pancernych[17]. 3 sierpnia Armia Czerwona przeszła do generalnej kontrofensywy na południowym skrzydle łuku kurskiego[18] i przejęła inicjatywę strategiczną na froncie wschodnim, którą utrzymała aż do końca II wojny światowej[19].
Upamiętnienie
edytuj26 kwietnia 1995 dekretem prezydenta Rosji, Borysa Jelcyna obszar wokół Prochorowki został uznany za Państwowe Muzeum Wojenno-Historyczne o nazwie „Prochorowskie Pole” (ros. Государственный Военно-Историческый Музей-Заповедник „Прохоровское Поле”).
Opinie o bitwie
edytujHistorycy Porter i Zbiniewicz podają, że w bitwie Armia Czerwona zniszczyła około 400 czołgów i dział pancernych[2] a armia niemiecka około 650[1]. Niemiecki dziennikarz Sven Felix Kellerhoff z „Die Welt”, stwierdził w 2019 roku, że w bitwie Armia Czerwona użyła 672 czołgów (wśród których były T-34, T-70 oraz brytyjskie Churchille) a armia niemiecka 186 czołgów, z czego ZSRR stracił 235, a III Rzesza tylko 5[20]. W odpowiedzi na publikację niemieckiego dziennikarza, rosyjski minister kultury Władimir Miedinski zarzucił Kellerhoffowi fałszowanie historii[20]. Natomiast Robert Forczyk podaje, że korpusy pancerne dowodzone przez gen. Rotmistrowa utraciły 359 czołgów i dział pancernych (z których w okresie późniejszym wyremontowano 152), a niemieckie dywizje utraciły 10–12 czołgów PzKpfw IV i 1 PzKpfw VI Tygrys[21].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Porter 2015 ↓, s. 93.
- ↑ a b c Zbiniewicz 1988 ↓, s. 132.
- ↑ Porter 2015 ↓, s. 92.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 49 – Wielkie bitwy: Kursk 1943. Oxford Educational sp. z o.o., 2008, s. 8. ISBN 978-83-252-0215-6.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 37: Bitwa na łuku kurskim. Zajęcie północnego Kaukazu. Oxford Educational sp. z o.o., 2008, s. 657–658. ISBN 978-83-252-0060-2.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 49..., s. 11.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 37..., s. 658.
- ↑ Bishop 2015 ↓, s. 20.
- ↑ a b Forczyk 2020 ↓, s. 263.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 37..., s. 663–664.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 49..., s. 16–18.
- ↑ Forczyk 2020 ↓, s. 272.
- ↑ Konecki 2005 ↓, s. 338.
- ↑ Bishop 2009 ↓, s. 111.
- ↑ Mitcham 2010 ↓, s. 132.
- ↑ Newark 2002 ↓, s. 131.
- ↑ Iwanowski 1971 ↓, s. 233.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 38: Przerwanie blokady Leningradu. Walki na Ukrainie. Oxford Educational sp. z o.o., 2008, s. 669. ISBN 978-83-252-0061-9.
- ↑ Barbier 2010 ↓, s. 244.
- ↑ a b Bartosz T. Wieliński, Rosyjsko-niemiecka awantura o bitwę pancerną. Co się wydarzyło pod Prochorowką? [online], wyborcza.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2019-07-12] (pol.).
- ↑ Forczyk 2020 ↓, s. 270.
Bibliografia
edytuj- Mary Kathryn Barbier: Kursk: największa bitwa pancerna w dziejach świata. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-11-11927-7.
- Chris Bishop: Niemiecka piechota w II wojnie światowej. Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11428-9.
- Wincenty Iwanowski: Operacje okrążające II wojny światowej. Warszawa: 1971.
- Robert Forczyk: Wojna pancerna na froncie wschodnim 1943-1945. Czerwony walec. Łódź: 2020. ISBN 978-83-7731-255-1.
- Tadeusz Konecki: Operacja „Cytadela”: największa bitwa w dziejach. Warszawa: 2005. ISBN 83-05-13410-5.
- Samuel Mitcham: Niemieckie siły zbrojne 1939-1945. Wojska pancerne. Warszawa: 2010. ISBN 978-8311-11725-9.
- Tim Newark: 50 bitew które zmieniły bieg historii nowożytnej. Poznań: 2002. ISBN 83-88841-02-5.
- David Porter: Pojazdy pancerne Armii Czerwonej 1939-1945.. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11136731.
- Fryderyk Zbiniewicz: Armia radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami 1941-1945. Warszawa: 1988. ISBN 83-11-07489-5.