Bitwa pod Horodzcem
Bitwa pod Horodzcem – część wielkiej bitwy nad Berezyną. Walki polskiego Nowogródzkiego pułku strzelców mjr. Wincentego Rutkiewicza z sowiecką 15 Brygadą Strzelców w czasie majowej ofensywy wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
14 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Horodzcem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Położenie wojsk przed bitwą
edytujW maju 1920, po zajęciu Kijowa i zdobyciu przyczółków mostowych po wschodniej stronie Dniepru, wojska polskie przeszły do obrony. Wódz Naczelny Józef Piłsudski zdawał sobie sprawę z tego, że nie udało mu się rozbić większych sił nieprzyjaciela, a jedynie zmusił je do wycofania się dalej na wschód. Stąd też planował nowe uderzenie, tym razem na północnym odcinku frontu wschodniego[1]. W tym czasie dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski grupował wojska na wschodnim brzegu Berezyny i także przygotowywał je do ofensywy[2].
Skład wojsk
edytuj- Wojsko Polskie
- 1 Armia gen. Stefana Majewskiego obsadzała odcinek Dryssa–Połock–Uszacz–Lepel. W pierwszym rzucie posiadała 8 Dywizję Piechoty i 1 Dywizję Litewsko-Białoruską, a w odwodzie 3 Dywizję Piechoty Legionów i 1 Brygadę Jazdy.
- 4 Armia gen. Szeptyckiego w składzie 2 Dywizja Piechoty Legionów, 6., 14. i 9. dywizje piechoty broniła linii Berezyny od Lepla po ujście do Dniepru.
17 maja dowodzenie nad obu armiami przejął gen. Stanisław Szeptycki[3].
- Armia Czerwona
Na wschodnim brzegu Berezyny utworzono zgrupowanie uderzeniowe[4]:
- 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 6., 5., 53., 56. dywizje strzeleckie i 15 Dywizja Kawalerii[a]
- Grupę Północną Jewgienija Siergiejewa w składzie 48 Dywizja Strzelców i 164 Brygada Strzelców
- 16 Armia Nikołaja Sołłohuba w składzie 2., 8., 10., 17. i 21. dywizje strzeleckie[b].
Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski[6][7].
- Sytuacja w pasie obrony 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej
W pierwszej dekadzie maja 1920 większość pododdziałów Nowogródzkiego pułku strzelców znajdowała się w odwodzie 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w rejonie miasteczka Berezyna. Tylko dwie kompanie I batalionu i kompania ckm znajdowały się na stanowiskach obronnych w rejonie Wołowej Góry[8]. Na lewym skrzydle, na odcinku Połświż – Horodek broniły się pododdziały grodzieńskiego pułku strzelców, a na południu – 24 pułk piechoty ze składu 2 Dywizji Piechoty Legionów rozwiniętej nad Berezyną. Na północ od zgrupowania sił głównych pułku, w rejonie Lepla i jeziora Woroń, broniły się pododdziały mińskiego i wileńskiego pułku strzelców. Jeszcze w kwietniu 1920 nowogródzki pułk otrzymał słabo wyszkolonych rekrutów, a jego liczebność wzrosła do około 1500 żołnierzy[9].
Przebieg działań
edytuj
Wojna Polska 1918–1921[10]
14 maja wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy[1]. Na pozycje 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej uderzyły 5., 56. i część 11 Dywizji Strzelców. Atak sowiecki zaskoczył wileński i miński pułki strzelców w trakcie luzowania i zmusił je do odwrotu. Słaby grodzieński pułk strzelców został zepchnięty w rejon Horodzca[11][9]. Tu do walki wszedł II batalion nowogródzkiego pułku strzelców wspierany 9 baterią 1 pułku artylerii polowej LB[12].
Na jego stanowiska uderzyła, maszerująca w zwartych kolumnach, sowiecka 15 Brygada Strzelców. Słabo wyszkoleni żołnierze polskiego batalionu nie zdołali wykorzystać błędów przeciwnika, a ogarnięty paniką batalion zaczął bezładny odwrót do Horodca[9]. Za jego przykładem wycofywały się pododdziały grodzieńskiego pułku strzelców[13]. Paniczny odwrót kosztował polskie pododdziały wiele ofiar. II batalion stracił 20% stanu osobowego[9].
Bilans walk
edytujW bitwie pod Horodzcem oddziały 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej poniosły klęskę i musiały wycofać się na kolejną rubież obrony.
Uwagi
edytuj- ↑ Michaił Tuchaczewski podaje nieco inny skład Armii w początkowym okresie operacji: 4., 6.,11.,29., 53.,56. Dywizje Strzelców i 15 Dywizja Kawalerii. Oprócz wymienionych na front maszerowała 18 Dywizja Strzelców[5].
- ↑ Michaił Tuchaczewski podaje nieco inny skład 16 Armii w początkowym okresie operacji: 2.,8.,10.,17.,57. Dywizje Strzelców i oprócz wymienionych na front maszerowała 21 Dywizja Strzelców[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kowalski 2001 ↓, s. 58.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 163–165.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 21.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 32.
- ↑ a b Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 205.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 33.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 41.
- ↑ Jędrzejczyk 1930 ↓, s. 19.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 150.
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 24.
- ↑ Jędrzejczyk 1930 ↓, s. 20.
- ↑ Jędrzejczyk 1930 ↓, s. 21.
Bibliografia
edytuj- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jerzy Dąbrowski: Zarys historii wojennej 81-go pułku Strzelców Grodzieńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ludwik Jędrzejczyk: Zarys historii wojennej 80-go pułku Strzelców Nowogródzkich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Zdzisław, Grzegorz Kowalski: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920 na łamach polskich fachowych periodyków wojskowych z lat 1919–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-856-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.