21 Dywizja Strzelców
21 Dywizja Strzelców – związek taktyczny piechoty Armii Czerwonej okresu wojny domowej w Rosji i wojny polsko-bolszewickiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Działania zbrojne | |
| wojna domowa w Rosji wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Czernicą (24–25 czerwca 1920) bitwa pod Czernicą Wielką (4–5 lipca 1920) bitwa pod Ciechanowcem (1–3 sierpnia 1920) | |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Formowanie i walki
edytuj21 Dywizja Strzelców sformowana została jesienią 1918 w guberni permskiej jako 5 Uralska Dywizja Strzelców.
W marcu 1919, pod odwrocie nad Kamę, przemianowana na 21 Dywizję Strzelców. W składzie 2 Armii walczyła z oddziałami Kołczaka w rejonie Wotkińska, odchodząc ostatecznie za Wiatkę[1]. Następnie brała udział w kontrofensywie Frontu Wschodniego przeciwko wojskom Kołczaka[1].
W lipcu i sierpniu 1919 r. w składzie 2 Armii 21 dywizja brała udział w odbiciu z rąk białych najpierw Kunguru, a następnie Czelabińska[1]. W bitwie o Czelabińsk uderzenie 21 dywizji na prawą flankę grupy wojsk Siergieja Wojciechowskiego było jednym z czynników, które zdecydowały o zwycięstwie czerwonych[2].
We wrześniu 1919 jej 3 Brygada broniła Piotrogrodu w składzie 15 Armii, a 1 Brygada weszła w skład 9 Armii i walczyła na froncie południowym[1]. W grudniu weszła w podporządkowanie 9 Armii i brała udział w kolejnych ofensywach przeciwko wycofującym się Siłom Zbrojnym Południa Rosji gen. Denikina[1]. W styczniu 1920 r. uczestniczyła w operacji rostowsko-nowoczerkaskiej, w marcu 1920 r. - w operacji dońsko-manyckiej[1]. W kwietniu 1920 została przerzucona na Front Zachodni i w składzie 16 Armii brała udział w majowej ofensywie Tuchaczewskiego[1].
24 maja jej 62 Brygada Strzelców we współdziałaniu z 50 Brygadą Strzelców ze składu 17 Dywizji Strzelców bez powodzenia atakowała Czerniewicze i Osowę. 25 maja kolejne natarcie kompanii z 2 pp Leg. i 16 pp dotarło pod Murowę i uchwyciło skraj miejscowości. Kontratak odwodów 62 Brygady Strzelców zmusił Polaków do odwrotu.
W czerwcu 1920 przeszła do 15 Armii. W dniach 24 i 25 czerwca walczyła pod Czernicą i poniosła wysokie straty w walkach z 1 Dywizją Piechoty Legionów.
W lipcu weszła w podporządkowanie 3 Armii. 4 lipca 1920 otrzymała zadanie: sforsować Czernicę i nacierać pomiędzy jeziorem Mieżusioł a rzeką Ponją i naciera w ogólnym kierunku na Dokszyce – Parafjanowo[3].
1 sierpnia 1920 dywizja liczyła w stanie bojowym 6810 żołnierzy z tego piechoty 4193, a kawalerii 290. Na uzbrojeniu posiadała 122 ciężkie karabiny maszynowe i 27 dział[4].
Podczas drugiej ofensywy Tuchaczewskiego walczyła też pod Lidą, Wołkowyskiem, nad Bugiem, pod Radzyminem i Nieporętem. W trakcie odwrotu znad Wisły uległa demoralizacji. Większość jej oddziałów złożyła broń pod Białymstokiem. Odtworzona we wrześniu 1920, pozostawała w odwodzie 3 Armii. Podczas bitwy nad Niemnem została skierowana pod Druskienniki przeciwko północnej grupie uderzeniowej polskiej 2 Armii. Zanim doszło do starcia otrzymała rozkaz odwrotu na Lidę. Wycofując się, poniosła duże straty w walce z oddziałami polskimi w lasach na zachód od Lidy. Osłabiona, nie potrafiła otworzyć sobie drogi odwrotu i 29 września złożyła broń[5].
O świcie 2 sierpnia 1920 pod Zaszkowem jednostki 21 Dywizji Strzelców toczyły walki m.in. z pułkiem grodzieńskim, który obsadził zachodni brzeg rzeki Nurzec od ujścia do Ciechanowca.
Atak radzieckich 21 i 27 Dywizji Strzelców w dniu 13 sierpnia 1920 na Radzymin rozpoczął wsławioną w historii bitwę warszawską. 21 Dywizja Strzelców przystąpiła do walki jako pierwsza atakując gwałtownie pozycje 46 pułku piechoty i 11 Dywizji Piechoty. Złamała ich obronę i zdobyła dzięki temu Radzymin.
- S. Szwanski (16 września 1918-24 września 1918)
- W. Damberg (24 września-28 października 1918)
- Gieorgij Owczinnikow (28 października 1918-2 lipca 1920)
- Iwan Smolin (VII – X 1920)[6]
- Konstantin Piadyszew (20 października 1920-21 kwietnia 1921)
Struktura organizacyjna
edytujStan w sierpniu 1920[6]:
- 61 Brygada Strzelców
- 62 Brygada Strzelców
- 63 Brygada Strzelców
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h 21-я Пермская Краснознаменная стрелковая дивизия [online].
- ↑ Smele J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1, s. 483.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 250.
- ↑ Moszczeński 2020 ↓, s. 248.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 110.
- ↑ a b Wyszczelski 1995 ↓, s. 129.
Bibliografia
edytuj- Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1990, seria: Monografie Instytutu Nauk Społecznych.
- Józef Moszczeński: Rosyjski plan bitwy nad Wisłą w 1920. W: Izabela Borańska-Chmielewska (projekt): Polskie zwycięstwo dla wolności Europy; księga pamiątkowa arma virumque cano; 100-lecie bitwy warszawskiej 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy; Centralna Biblioteka Wojskowa, 2020. ISBN 978-83-955800-5-5.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.