Bitwa pod Gruszką
Bitwa pod Gruszką – starcie zbrojne stoczone w miejscowości Gruszka 29–30 września 1944 między partyzantami zgrupowania Armii Ludowej i radzieckimi a niemieckimi wojskowymi formacjami pomocniczymi i policyjnymi. Pomimo sukcesów niemieckich polegających na rozczłonkowaniu partyzanckich szyków obronnych, wyrwali się oni z okrążenia w zwartych oddziałach, przy stratach wynoszących około 50 zabitych i 70 rannych[3].
II wojna światowa, front wschodni | |||
Czas | |||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Przyczyna |
okrążenie zgrupowania partyzanckiego | ||
Wynik |
przerwanie pierścienia okrążenia | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski | |||
51°00′00″N 20°17′45″E/51,000000 20,295833 |
Przebieg bitwy
edytujW ostatniej dekadzie września 1944 w rejonie Gruszki i Jóźwikowa skoncentrowały się kieleckie brygady partyzanckie AL: 1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej pod dowództwem mjr Henryka Połowniaka, 2 Brygada AL Świt kpt. Tadeusza Maja, 11 Brygada AL „Wolność” st. lejt. Stiepana Riaszczenki, 1 kompania 10 Brygady AL „Zwycięstwo” st. lejt. Nikołaja Dońcowa, oddział im. Bartosza Głowackiego Tadeusza Grochala i około 60 osobowy oddział partyzantki radzieckiej kpt. Aleksandra Filuka[4]. Siły partyzanckie liczyły ok. 1500 ludzi, w tym ponad 700 w 1 Brygadzie AL[1]. W czasie dwóch zrzutów broni dokonanych w nocy 25 i 27 września partyzanci otrzymali około 315 pistoletów maszynowych, 10 moździerzy, 10 rusznic przeciwpancernych, 40 karabinów, 20 cekaemów, 1200 granatów i 500 kg materiałów wybuchowych. Zrzucono też radiotelegrafistę z dwoma radiostacjami[5]. Dowódcą całości sił partyzanckich był mjr Połowniak.
Siły niemieckie, liczące około 10 000 ludzi(wg historiografii PRL[6], w rzeczywistości było ich 2 razy mniej[7]), składały się z niemieckich formacji pomocniczych, tzw. Kałmuków i Kozaków oraz policji[2]. Wieczorem 29 września rozpoczął się bankiet na cześć narzeczonej Połowniaka. Nocą oddziały niemieckie okrążyły, a następnie zaatakowały partyzantów[7], rozczłonkowując ich szyki obronne[3]. Wspierani przez czołgi i artylerię Niemcy wdarli się do wsi Jóźwiki, Gruszka i Gać, które zostały podpalone. Północne zgrupowanie partyzantów przebiło się z okrążenia, a południowe wymknęło się przez lukę w niemieckiej obławie koło Dobrzeszowa[8].
Nocnym atakiem zgrupowanie partyzanckie przerwało pierścień okrążenia w okolicach wsi Mularzów i Kaliga i wydostało się z okrążenia, unikając zniszczenia[9].
Oddziały Armii Ludowej przedarły się przez linie frontu pod Chotczą na przyczółek opanowany przez Armię Czerwoną.
W czasie walki Niemcy stracili około 200 zabitych, 5 pojazdów pancernych i 1 samochód osobowy[2] Są to jednak dane mocno zawyżone[10]. Straty w oddziałach Armii Ludowej wyniosły według różnych źródeł od około 50 zabitych i około 70 rannych[1] do od 300 do 700 osób[7]. Większa część świeżo otrzymanej w zrzutach broni i sprzętu została przejęta przez atakujących[7][10]. Wśród rannych byli dowódca Henryk Połowniak i jego zastępca mjr Tadeusz Maj[11].
Według Kazimierza Rokoszewskiego w 1953 roku[12] okoliczności bitwy przedstawiały się w następujący sposób[7]: „Tańce trwały całą noc; grały harmonie; pito wódkę, a hitlerowcy (...) zacieśniali wokół AL żelazny pierścień, gotując się do zadania krwawego ciosu. Nic też dziwnego, że w wyniku tej walki, dzięki karygodnemu stanowisku dowództwa na czele z Połowniakiem, AL poniosła olbrzymie straty w ludziach (około 70 [zabitych] i kilkudziesięciu rannych) oraz w sprzęcie bojowym, którego olbrzymia część świeżo otrzymana ze Związku Radzieckiego dostała się w ręce wroga...[7]”
Upamiętnienie
edytujBitwa pod Gruszką była jedną z najczęściej opisywanych akcji Armii Ludowej w Polsce Ludowej, a jej rocznica jest obchodzona i świętowana przez kombatantów AL do dzisiaj[7]. W czasie 65 rocznicy uczestnik bitwy Antoni Połowniak ostro skrytykował współczesnych polityków, a szczególnie pracowników Instytutu Pamięci Narodowej. Instytucja, według niego, powinna nazywać się Instytutem Szargania Narodowej Pamięci. – Nas, walczących o Ojczyznę, panowie z IPN nie mają prawa uczyć patriotyzmu[4].
Na zbudowanym pomniku umieszczono napis
CZEŚĆ I CHWAŁA ŻOŁNIERZOM ARMII LUDOWEJ I PARTYZANTOM RADZIECKIM KTÓRZY W TEJ OKOLICY W DNIACH 29–30 IX 1944 STOCZYLI ZWYCIĘSKĄ BITWĘ Z HITLEROWSKIM NAJEŹDŹCĄ
.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Kazimierz Sobczak 1975 ↓, s. 172.
- ↑ a b c d Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa 1988 ↓, s. 327.
- ↑ a b Bitwy polskie 1999 ↓, s. 51.
- ↑ a b 65. rocznica bitwy pod Gruszką (zdjęcia) | Echo Dnia Świętokrzyskie [online], echodnia.eu [dostęp 2019-08-25] (pol.).
- ↑ Stefan Skwarek, 1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1977, s. 127, 128.
- ↑ Mała encyklopedia 1971 ↓, s. 20.
- ↑ a b c d e f g Piotr Gontarczyk: Kłopoty z historią. Warszawa: 2006, s. 119–120. ISBN 978-83-60533-03-1.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 327.
- ↑ Stefan Skwarek, 1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1977, s. 145.
- ↑ a b Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941–1944). Warszawa: 2006, s. 349. ISBN 83-60335-75-3.
- ↑ Stefan Skwarek, 1 Brygada AL im. Ziemi Kieleckiej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1977, s. 139.
- ↑ Katalog kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], bip.ipn.gov.pl [dostęp 2015-11-05] .
Bibliografia
edytuj- Kazimierz Sobczak: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: MON, 1975.
- Praca zbiorowa: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.
- Mała encyklopedia wojskowa. A - J. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
- Józef Bolesław Garas: Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Warszawa 1971.
- Tomasz Gąsowski, Jerzy Ronikier, Zdzisław Zblewski: Bitwy polskie. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999. ISBN 83-7006-787-5.