Bilans wodny (fizjologia)

Bilans wodny (także: bilans wody, bilans płynów) – ilość wody w ciałach organizmów żywych, w tym także człowieka, która jest dostarczana i usuwana z ustroju za pomocą różnych mechanizmów regulujących poziom płynów w organizmie^[1]. Zadaniem tych procesów jest utrzymanie prawidłowego stopnia nawodnienia ustroju – bilans wodny jest zatem elementem homeostazy organizmu. W stanie zdrowia ilość wody traconej przez organizm powinna być równa ilości wody przyjmowanej; w takiej sytuacji bilans jest zerowy^[1]. Organizm traci płyny w sposób widoczny z moczem i kałem, natomiast tak zwane niewidoczne straty odnoszą się do wody uciekającej przez skórę, traconej z potem i z powietrzem usuwanym z płuc^[1]. Z kolei przyjmowanie wody odbywa się poprzez picie płynów i jedzenie pokarmów; ponadto woda nieustannie powstaje w organizmie w przebiegu różnorakich procesów chemicznych^[1].

Dobowy bilans wodny organizmu człowieka
Podaż wody		Utrata wody
Płyny	1000 ml	Parowanie przez skórę	500 ml
Woda w pokarmie	1200 ml	Wydychanie pary wodnej	350 ml
Woda metaboliczna	300 ml	Stolec	150 ml
Woda metaboliczna	300 ml	Mocz	1500 ml
Całkowita ilość wody przyjętej	2500 ml	Całkowita ilość wody utraconej	2500 ml

Patologią związaną z nadmiarem wody w organizmie jest przewodnienie, zaś niedobór wody w organizmie nazywany jest odwodnieniem.

Zawartość wody w organizmie człowieka

Woda całkowita u człowieka stanowi około 45-65% masy ciała (średnio 60%). Jest zależna od zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie, płci i wieku. Tłuszcz zgromadzony w tkankach zawiera zaledwie 10% wody, dlatego u osób otyłych całkowita woda może stanowić tylko 45% organizmu. Z tego samego względu ilość wody całkowitej jest odrobinę mniejsza u kobiet. Ilość wody maleje wraz z wiekiem, np. woda stanowi 76% masy ciała noworodka i do końca pierwszego roku życia obniża się do 65% masy ciała^[2]

Zapotrzebowanie

Wystarczające dzienne spożycie wody dla wieku i płci^[1]
Grupa	Wiek (lata)	Woda z pokarmów i napojów (ml/d)
Niemowlęta	0-6 miesięcy	100-190/kg masy ciała
Niemowlęta	6 miesięcy - 1 rok	800-1000
Dzieci	1-3	1250
	4-6	1600
	7-9	1750
Chłopcy	10-12	2100
Chłopcy	13-15	2350
Dziewczęta	10-12	1900
Dziewczęta	13-15	1950
Mężczyźni	od 16 roku życia	2500
Kobiety	od 16 roku życia	2000
Ciąża		2300
Laktacja		2700

Czynniki wpływające na zapotrzebowanie na wodę

Podzielić je można na dwie grupy: osobnicze i środowiskowe. Do pierwszej grupy można zaliczyć podeszły wiek, który zmniejsza zapotrzebowanie na wodę; natomiast do czynników osobniczych zwiększających podaż wody należą: ciąża, laktacja, czy wysiłek fizyczny. W różnych stanach chorobowych ilość wody, którą człowiek powinien przyjmować może rosnąć (np. wymioty, biegunki, gorączka) bądź maleć (z powodu gromadzenia nadmiaru wody w organizmie, np. w niewydolności serca, zespole nerczycowym)^[1].

Do warunków środowiskowych wpływających na zwiększenie podaży wody należą: wysoka temperatura powietrza, niska wilgotność oraz pozostawanie na dużych wysokościach nad poziomem morza. W tych sytuacjach wzrastają straty wody przez skórę oraz układ oddechowy. Wpływ na ilość przyjmowanej wody ma również dieta - nadmierne spożycie białka i małej ilości węglowodanów powoduje konieczność wydalenia z organizmu wody wraz z dodatkowymi produktami przemian metabolicznych. Przy wyższej podaży soli oraz dużego udziału błonnika w diecie zachodzi potrzeba obniżenia osmolalności płynów ustrojowych oraz pokrycie wyższej strat wody wraz z kałem. Kofeina i alkohol również powodują odwodnienie^[1].

Źródła wody w diecie

Na gospodarkę wodną, poza piciem wody, wpływ ma też woda zawarta w pokarmach i napojach, które zawierają bardzo różne jej ilości^[1]:

Napoje zawierają od 99,9g do 68,3g wody na 100 g. Zaliczają się do nich soki z owoców i warzyw a także nektary, mleko, kawę, herbatę, napoje alkoholowe i bezalkoholowe.

Średnia zawartość wody w przykładowych napojach na 100g
Rodzaj	Średnia zawartość wody (g)
Kawa i herbata	99,7
Soki	88,8
Napoje bezalkoholowe	90,4
Nektary	88,6
Napoje alkoholowe	83,6
Mleko	88,1

Zupy zawierają od 70,4g wody w żurku do 96,3g w zupie pomidorowej.

Wszystkie świeże owoce i warzywa, z wyjątkiem roślin strączkowych, posiadają co najmniej 70g/100g.


Grupa warzyw i owoców	Zawartość wody w 100 g (g)	Przykłady owoców i warzyw
O dużej zawartości wody	>90	bakłażan, cukinia, kalafior, ogórek, kapusta pekińska, pomidor, papryka, rzodkiewka, sałata, arbuz, truskawki
O średniej zawartości wody	70-90	większość warzyw i owoców
O małej zawartości wody	<20	fasola biała, groch, soczewica, soja

W pozostałych grupach produktów żywnościowych zawartość wody może wynosić od 0g/100g produktu w tłuszczach, cukrze i wybranych słodyczach przez 20-50g/100g produktu w serach, produktach zbożowych, przetworach owocowych i warzywnych, po około 70-80g/100g w jajach, rybach, mięsie, innych przetworach mlecznych.

Zobacz też

zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h MagdalenaM. Skotnicka MagdalenaM., DominikaD. Rohde DominikaD., FilipF. Kłobukowski FilipF., Zapotrzebowanie na wodę i ocena jej pobrania wśród osób starszych, [w:] M.M. Podgórska (red.), Żywienie a środowisko, Gdańsk: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, 2016 [dostęp 2020-04-10] .
↑ Anna M.A.M. Badowska-Kozakiewicz Anna M.A.M., Patofizjologia człowieka, Warszawa: PZWL, 2013, s. 364, ISBN 978-83-200-4530-7 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h MagdalenaM. Skotnicka MagdalenaM., DominikaD. Rohde DominikaD., FilipF. Kłobukowski FilipF., Zapotrzebowanie na wodę i ocena jej pobrania wśród osób starszych, [w:] M.M. Podgórska (red.), Żywienie a środowisko, Gdańsk: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, 2016 [dostęp 2020-04-10] .

[2] Anna M.A.M. Badowska-Kozakiewicz Anna M.A.M., Patofizjologia człowieka, Warszawa: PZWL, 2013, s. 364, ISBN 978-83-200-4530-7 .

[1]

[2]