Wikipedia

Białucha arktyczna

gatunek ssaka
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „białucha”. Zobacz też: rzekę Prądnik, w dolnym biegu nazywaną Białuchą.

Białucha arktyczna[34], białucha[35][36], wal biały[35][36] (Delphinapterus leucas) – gatunek ssaka morskiego z rodziny narwalowatych (Monodontidae).

Białucha arktyczna
Delphinapterus leucas[1]
(Pallas, 1776)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

Bilateria

(bez rangi) wtórouste
Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Infratyp

żuchwowce

Nadgromada

czworonogi

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

Cetartiodactyla

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Delphinoidea

Rodzina

narwalowate

Rodzaj

białucha

Gatunek

białucha arktyczna

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[33]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Delphinus leucas[4]. Holotyp pochodził z ujścia rzeki Ob, w północno-wschodniej Syberii, w Rosji[37][38]. Okaz typowy się nie zachował, nazwa oparta na świeżo zabitych harpunami zwierzętach[38]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju białucha[34] (Delphinapterus)[37][39][39].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[39].

Etymologia

edytuj
  • Delphinapterus: gr. δελφις delphis, δελφινος delphinos „delfin”; απτερος apteros „bezskrzydły, bez skrzydeł”, od negatywnego przedrostka α- a-; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”[40].
  • leucas: gr. λευκος leukos „biały”[41].

Zasięg występowania

edytuj

Białucha arktyczna występuje w wodach arktycznych i subarktycznych na południe do około 50° szerokości geograficznej północnej; południowe granice populacji grenlandzkich i wschodnioeuropejskich występują dalej na północ na około 64° szerokości geograficznej północnej[39]. Młode osobniki od czasu do czasu oddalają się na południe od normalnego zasięgu, są widywane w pobliżu Long Island w stanie Nowy Jork w Stanach Zjednoczonych oraz w Sekwanie we Francji[39].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 300–450 cm; masa ciała 500–1600 kg[42]. Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samce są większe i cięższe od dorosłych samic[42]. Noworodki osiągają długość ciała około 150 cm przy ciężarze 35–85 kg[42]. Jego górna część głowy jest zaokrąglona, natomiast w szczęce występuje 30–38 zębów. Tuż po urodzeniu ciało młodych jest szaroniebieskie, a niekiedy nawet ciemnoniebieskie. Z biegiem czasu jednak jaśnieje. Osobniki 4–5 letnie są już zazwyczaj kremowe lub całkowicie białe[35].

Ekologia

edytuj

Zwierzęta te żyją w niewielkich grupach, liczących zwykle maksymalnie 5–10 osobników. Żywią się rybami, skorupiakami oraz głowonogami[35].

Znaczenie gospodarcze

edytuj

Gatunek ten jest niekiedy poławiany dla mięsa, tłuszczu oraz skór[35].

Status zagrożenia

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[33].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j Kombinacja nazw.
  2. ↑ a b Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Balaena albicans O.T. Müller, 1776.
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus leucas Pallas, 1776.
  4. ↑ Nowa nazwa dla Delphinus leucas Pallas, 1776.
  5. ↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus (Delphinapterus?) kingii J.E. Gray, 1827.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Delphinapterus leucas, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 227. (łac.).
  3. ↑ P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Cz. 1. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 497. (niem.).
  4. ↑ a b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 3: Reise aus Sibirien zurück an die Wolga im 1773sten Jahr. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1776, s. 85 (przypis). (łac.).
  5. ↑ O.F. Müller: Zoologiae Danicae prodromus. Seu Animalium Daniae et Norvegiae indigenarum; characteres, nomina, et synonyma imprimis popularium. Havniae: typis Hallageriis, 1776, s. 7. (łac.).
  6. ↑ O. Fabricius: Fauna Groenlandica: systematice sistens animalia Groenlandiae occidentalis hactenus indagata, quoad nomen specificum, triuiale, vernaculumque: synonyma auctorum plurium, descriptionem, locum, victum, generationem, mores, vsum, capturamque singuli, prout detegendi occasio fuit. Hafniae: Impensis Ioannis Gottlob Rothe, 1780, s. 50. (łac.).
  7. ↑ Kerr 1792 ↓, s. 361.
  8. ↑ Kerr 1792 ↓, s. 363.
  9. ↑ de Lacépède 1804 ↓, s. xxxix, 218.
  10. ↑ de Lacépède 1804 ↓, s. xli, 243.
  11. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. xxiii, 672. (łac.).
  12. ↑ S. Nilsson: Skandinavisk Fauna en Handbok for Jagare och Zoologer. Cz. 1: Daggande djuren. Lund: Trycki uti Bolingska Boktryckeriet, 1820, s. 403. (szw.).
  13. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 310, 1821. (ang.). 
  14. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 516, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  15. ↑ J.E. Gray. Description of the skulls of two apparently undescribed species of dolphins, which are in the British Museum. „The Philosophical magazine”. New and united series. 2 (11), s. 375, 1827. (ang.). 
  16. ↑ Lesson 1828 ↓, s. 192 (przypis).
  17. ↑ Lesson 1828 ↓, s. 194.
  18. ↑ Lesson 1828 ↓, s. 440.
  19. ↑ J. Fleming: History of British animals. Edinburgh: Bell & Bradfute, 1828, s. 29. (ang.).
  20. ↑ Gray 1844–1875 ↓, s. 29.
  21. ↑ Gray 1844–1875 ↓, s. 30.
  22. ↑ Gray 1844–1875 ↓, s. 45.
  23. ↑ a b c E.D. Cope. Second Contribution to a History of the Delphinidæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 17, s. 278, 1865. (ang.). 
  24. ↑ E.D. Cope. Third Contribution to the History of the Balænidæ and Delphinidæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 18, s. 293, 1866. (ang.). 
  25. ↑ J.A. Allen. Catalogue of the mammals of Massachusetts: with a critical revision of the species. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 1 (8), s. 206, 1869. (ang.). 
  26. ↑ G.B. Goode: The fisheries and fishery industries of the United States. Cz. 1. Washington: Government Printing Office, 1884, s. 18. (ang.).
  27. ↑ W.H. Flower: List of the specimens of cetacea in the Zoological Department of the British Museum. London: Taylor, 1885, s. 14. (ang.).
  28. ↑ J.D. Ogilby: Catalogue of Australian mammals, with introductory notes on general mammalogy. Sydney: Printed by order of the Trustees, 1892, s. 73, seria: Catalogue (Australian Museum), no.16. (ang.).
  29. ↑ С.К. Клумов. Новая форма белухи. „Рыбное хозяйство CCCP”. 7, s. 26, 1935. (ros.). 
  30. ↑ С.К. Клумов & И.И. Барабаш-Никифоров. Тихоокеанская форма белухи. „Рыбное хозяйство CCCP”. 11, s. 24, 1935. (ros.). 
  31. ↑ Н.А. Остроумов: К систематике и размещению белухи европейского Севера и Карского моря. W: За рыбную индустрию Севера. Cz. 11. 1935, s. 28–35. (ros.).
  32. ↑ А.Г. Томилин: Китообразные фауны морей СССР. Определитель по фауне СССР. Москва: Издательство Академии Наук СССР, 1962, s. 140. (ros.).
  33. ↑ a b L. Lowry, R. Reeves & K. Laidre, Delphinapterus leucas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-08] (ang.).
  34. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 189. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  35. ↑ a b c d e Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 16. ISBN 978-83-60563-05-2.
  36. ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 24, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  37. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Delphinapterus leucas. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-08].
  38. ↑ a b P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246. s. 111rok = 1966. (ang.). 
  39. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 290. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  40. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 220, 1904. (ang.). 
  41. ↑ leuca, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-08] (ang.).
  42. ↑ a b c P. Richard: Family Monodontidae (Narwhal and Beluga). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 407–408. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Białucha_arktyczna&oldid=74394339”