Białoząbka dwubarwica
Białoząbka dwubarwica[1], białoząbka łańcuchówka[2][3], garbatka łańcuchówka[4] (Leucodonta bicoloria) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Palearktykę, od Europy Zachodniej po Wyspy Japońskie. Gąsienice żerują na brzozach i lipach, rzadko na dębach. Osobniki dorosłe są aktywne nocą.
| Leucodonta bicoloria | |||
| (Denis et Schiffermüller, 1775) | |||
 Imago | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
białoząbka dwubarwica | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johanna N.C.M. Denisa i Ignaza Schiffermüllera pod nazwą Bombyx argentina. Jako miejsce typowe wskazano okolice Wiednia. Jest gatunkiem typowym rodzaju Leucodonta wprowadzonego w 1892 roku przez Ottona Staudingera[5].
Morfologia
edytujOwad dorosły
edytujMotyl o stosunkowo delikatnie jak na garbatkowatego zbudowanym ciele[6] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 33 do 38 mm[1]. Głowa jest zaopatrzona w nieowłosione oczy złożone i uwstecznioną ssawkę, natomiast pozbawiona jest przyoczek. Czułki osiągają prawie połowę długości przedniego skrzydła i wykazują znaczny dymorfizm płciowy w budowie, będąc szczeciniastymi u samicy i piłkowanymi u samca. Owłosienie tułowia jest białe, gęste, wełniste, to na tegulach nakrywa nasady skrzydeł. Osiągające od 16 do 18 mm długości skrzydło przedniej pary[6] ma śnieżnobiałe tło, a na nim kilka rdzawopomarańczowych plam oraz mniejszych plamek czarnych, będących pozostałościami po redukcji przepasek wewnętrznych[6][1]. Na krawędzi tylnej przedniego skrzydła wyrasta ząb z białych i czarnych włosków. Zaokrąglone skrzydło tylnej pary jest śnieżnobiałe, pozbawione wzorów. Owłosienie odwłoka jest silne, białe[6].
Stadia rozwojowe
edytujJaja są składane w jednowarstwowych, ciasnych klastrach, w których poprzyciskane są do siebie. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Ich kształt jest półkulisty. Są w większości brudnobiałe z cienkim, przejrzysto-białym chorionem, z wiekiem ciemniejące. Na chorionie brak jest ciemnej plamki w części wierzchołkowej jaja. Powierzchnia chorionu podzielona na słabo lub umiarkowanie rozwinięte żeberka i komórki; nie jest zróżnicowana na część mikropylową i pozostałą. Gąsienica opuszcza jajo wygryzając duży otwór o okrągłym lub łukowatym kształcie w jego wierzchołkowej części[7].
Gąsienica jest zielona z jasnymi (żółtymi lub białymi) paskami po bokach ciała[2].
Ekologia i występowanie
edytuj
Owad ten zasiedla lasy liściaste, zwłaszcza brzeziny, lasy mieszane, zagajniki, skraje lasów, parki, niezbyt gęsto zadrzewione stoki i torfowiska[1][3][2]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach brzóz (w tym brzozy brodawkowatej, brzozy dahurskiej i Betula platyphylla), lip, a rzadko dębów[1][5]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą. Przylatują do sztucznych źródeł światła[6]. Loty motyli odbywają się od początku maja do początku lipca, zaś gąsienice żerują od czerwca do sierpnia. Wyrośnięte gąsienice przepoczwarzają się w oprzędach pomiędzy opadłymi liśćmi i tam zimują jako poczwarki[1][3].
Gatunek palearktyczny[5]. W Europie znany jest z Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii oraz europejskiej części Rosji[8]. Na północ sięga na tym kontynencie po krąg polarny. W 2008 roku ponownie zaobserwowany (po 70 latach) na Wyspach Brytyjskich[9][10]. W Azji zasięg tego gatunku rozciąga się przez południową Syberię, Koreę i Rosyjski Daleki Wschód po Japonię[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Krzysztof Jonko: Leucodonta bicoloria. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ a b c Leucodonta bicoloria – Białoząbka łańcuchówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-21].
- ↑ a b c J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ B. Dyakowski: Atlas motyli krajowych. Wydawnictwo Michała Arcta, 1906.
- ↑ a b c d Markku Savela: Leucodonta Staudinger, 1892. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ a b c d e Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ I.V. Dolinskaya. Key to the Species of Ukrainian Notodontid Moths (Lepidoptera, Notodontidae) on the Egg Characters. „Vestnik zoologii”. 50 (6), s. 517–532, 2016. DOI: 10.1515/vzoo-2016-0059.
- ↑ Leucodonta bicoloria (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ Mark Tefler: White Prominent Moth. markgtelfer.co.uk. [dostęp 2012-06-22]. (ang.).
- ↑ 2012 White Prominent Leucodonta bicoloria. ukmoths.org.uk. [dostęp 2012-06-22]. (ang.).