Biała (dopływ Bukowej)
Biała (Białka[2]) – rzeka, prawy dopływ Bukowej[3] o długości 31,1 km[4] (wg mniej dokładnego, oficjalnego źródła 27,39 km[5]).
 Trzebensz (z lewej) i Biała. Widok w kierunku południowo-zachodnim, tj. zgodnie z biegiem rzek. Widoczne starorzecza, przelewanie się wody z Trzebenszy do Białej przez mokradła i erozja wsteczna powstającego w ten sposób koryta. | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Lokalizacja | |
| Rzeka | |
| Długość | 31,1 km |
| Spadek |
2,9‰ |
| Powierzchnia zlewni |
164,8 km² |
| Źródło | |
| Miejsce | Godziszów |
| Wysokość |
256 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Bukowa |
| Miejsce |
na południowy wschód od Łążka Garncarskiego |
| Wysokość |
166,4 m n.p.m.[1] |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Rzeka wypływa we wsi Godziszów i, płynąc na południowy zachód, mija między innymi miejscowości: Wólka Ratajska, Rataj Ordynacki, Rataj Poduchowny, Kawęczyn, Janów Lubelski (gdzie przecina drogę krajową nr 19), Pikule, Łążek Ordynacki, a po minięciu wsi Łążek Garncarski wpada do Bukowej.
Charakterystyka przyrodnicza
edytujStan hydromorfologiczny
edytujKoryto Białej na 65% długości nosi ślady regulacji, ulega jednak samoczynnej renaturyzacji na większości tego odcinka. W górnym biegu dawna regulacja spowodowała przekształcenie koryta meandrującego w kręte, w dolnym biegu rzeka nadal meandruje. Na Białej zlokalizowanych jest co najmniej 9 sztucznych barier dla migracji ryb.
W środkowym biegu Biała płynie szeroką, otwartą doliną, przyjmując dopływy: Borownicę i Trzebensz. Na odcinku doliny o długości ok. 2 km między drogą S19, a miejscowością Gierlachy, Biała płynie równolegle do Trzebenszy w niewielkiej odległości, tworząc płytkie rozlewiska. Na tym odcinku doliny dochodzi do kaptażu[4].
Bioróżnorodność
edytujW Białej stwierdzono występowanie 12 gatunków ryb. Były to: czebaczek amurski, jelec, kiełb krótkowąsy, kleń, miętus, minóg ukraiński, okoń, piekielnica, płoć, słonecznica pospolita, szczupak i śliz. Wszystkie te gatunki obserwowano w dolnej połowie rzeki, od ujścia do oczyszczalni w Janowie Lubelskim. Na rozmieszczenie populacji ryb w Białej negatywnie wpływają kamienne rampy przy ujściu do Bukowej, zwłaszcza pierwsza budowla od ujścia[4].
Rozwój osadnictwa wzdłuż Białej
edytujOsadnictwo w górnym biegu Białki pojawiło się w IX-X wieku, kiedy na obszarze między Bugiem i Wisłą miała miejsce jego intensyfikacja. Z tego okresu pochodzi kompleks czterech osad, w tym trzy wielkohektarowe (do 5 ha) z Godziszowa I (zlokalizowane od strony Kolonii Godziszów). Nad suchą obecnie dolinką w Nowej Osadzie odkryto dwie osady wczesnośredniowieczne (niedatowane) i szereg mniejszych śladów osadniczych. Jeden z nich pochodzi z IX-X wieku, co pozwala sytuować osadnictwo na okres plemienny. Po załamaniu z X wieku osadnictwo powróciło na te obszary około XIII wieku lub nieco wcześniej. Na skraju Janowa Lubelskiego przy wsi Biała odkryto ślady osady, ale nie jest ona datowana. Można przypuszczać, że jej powstanie zapewne pod koniec okresu wczesnośredniowiecznego wiązało się z ekspansją osadnictwa na północny skraj puszczy (obecnych Lasów Janowskich). Wieś Biała jest wzmiankowana w źródłach historycznych już w 1243 roku, a więc osadnictwo musiało się rozwinąć przed tym okresem.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Biała na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-06-19].
- ↑ Biała na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (wynik wyszukiwania), Główny Geodeta Kraju, za: Mapa topograficzna w skali 1:10 000; Nazwy geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej (gazeter) PPWK - Warszawa 1991; Protokół z posiedzenia KUNMiOF w dniach 29 - 30 czerwca 2004 [dostęp 2017-06-19].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 8, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ a b c Piotr Bednarek, Łukasz Tworek, Projekt renaturyzacji Bukowej. Jak naprawić rzekę i stosunki wodne w jej zlewni?, Podkarpackie Towarzystwo Przyrodników Wolne Rzeki, 18 czerwca 2024, ISBN 978-83-953780-7-2 (pol.).
- ↑ Biała na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-06-19].
Bibliografia
edytuj- Baranowski Z. Ł.: Osadnictwa wczesnośredniowieczne na terenie obecnej Ziemi Janowskiej (VII-XIII w.), Janowskie Korzenie Nr. 12, Janów Lubelski 2009, str. 11-15.
Linki zewnętrzne
edytuj- Raport o stanie wód Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie - HTML