Wikipedia

Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi

kościół w Łodzi

Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi – rzymskokatolicki kościół parafialny wybudowany w latach 1901–1912[2], znajdujący się przy ulicy Piotrkowskiej 265 w Łodzi.

Bazylika archikatedralna
św. Stanisława Kostki w Łodzi
Zabytek: nr rej. A/112 z dnia 20.01.1971[1]
kościół parafialny, archikatedra,
bazylika mniejsza
Ilustracja
Łódzka bazylika archikatedralna
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Miejscowość

Łódź

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi

Bazylika mniejsza
• nadający tytuł

od 1989
papież Jan Paweł II

Wezwanie

św. Stanisława Kostki

Wspomnienie liturgiczne

18 września

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki”
Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki”
Ziemia51°44′55,75″N 19°27′34,59″E/51,748819 19,459608
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Wnętrze archikatedry łódzkiej
Ołtarze
Ołtarz główny
Ołtarz boczny
Ołtarz boczny
Katedra nocą

Historia

edytuj

Komitet budowy powołano w 1895[3], w jego skład weszli najwięksi łódzcy fabrykanci: Juliusz Teodor Heinzel, Edward Herbst, Juliusz Kunitzer, Józef Richter i Adolf Hoffrichter. Około 1897 władze miasta przeznaczyły część placu Szpitalnego pod budowę nowej (trzeciej w kolejności powstania) katolickiej świątyni[2]. Ogłoszony w 1898[3] konkurs na projekt wygrała firma „Wende i Zarske”[3][4] prowadzona przez Johannesa Wende i Adolfa Zarske, którzy zatrudnili do współpracy wówczas mało znanego architekta Emila Zillmanna. Nie jest znany stopień zaangażowania Zillmanna w realizację projektu[4]. Mimo iż w latach 70. XX w. przypisywano mu wyłączne autorstwo projektu budynku[2][4], to współcześnie uznaje się Johannesa Wende i Adolfa Zarske jako pełnoprawnych współautorów[4]. W 1900 oznaczenia działki pod budowę dokonało biuro pomiarów Zdzisława Kułakowskiego i Mikołaja Trąbczyńskiego[2]. Do pierwotnego projektu poprawki, mające na celu powiększenie rozmiarów kościoła, wprowadzili Józef Pius Dziekoński, Sławomir Odrzywolski-Nałęcz i Stefan Szyller. Wnętrze zaprojektował wiedeński architekt Zygfryd Stern. Pieczę nad budową sprawowali architekci: Kazimierz Sokołowski, a od 1909 Kazimierz Stebelski[2].

Kamień węgielny poświęcił 16 czerwca 1901[2][3] arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel[3]. Budynek kościoła wybudowano w latach 1901–1912[2] z nieotynkowanej jasnożółtej cegły (w tzw. stylu Rohbau). 10 grudnia 1920 kościół św. Stanisława Kostki został podniesiony przez papieża Benedykta XV do rangi katedry a 15 października 1922 katedra została konsekrowana przez biskupa Wincentego Tymienieckiego[3].

W 1941 r. świątynia została ograbiona przez okupanta, zamieniona na magazyn wojskowy, a w jej krypcie urządzono hodowlę pieczarek[5].

Trójnawowa bazylika wzorowana jest na niemieckiej Ulmer Münster. Archikatedra łódzka jest najwyższym budynkiem Łodzi (ma 104,5 m wysokości)[6] i jednym z najwyższych kościołów w Polsce.

Kalendarium

edytuj
  • 1895: zawiązanie komitetu budowy kościoła parafialnego[3].
  • 16 czerwca 1901: arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel poświęcił kamień węgielny
  • 1911: na dobudowanej obok kościoła dzwonnicy zawieszono dzwon „Zygmunt”, który był darem mieszkańców Łodzi.
  • 1920: kościół stał się katedrą[3].
  • 1922: świątynia została konsekrowana przez bp. Wincentego Tymienieckiego, pierwszego ordynariusza diecezji łódzkiej i dotychczasowego proboszcza parafii[3].
  • 1927: dobudowano wieżę (hełm wieży wg projektu arch. J. Kabana[7]) i przewieszono dzwon „Zygmunt”.
  • 1935–1936: wybudowano kryptę w podziemiach katedry, gdzie spoczywają szczątki biskupów łódzkich.
  • 9 listopada 1941: ograbiona przez Gestapo z wszelkich kosztowności i szat liturgicznych i zamieniona na składy wojskowe.
  • 1945: (po wyzwoleniu Łodzi) usunięto zniszczenia i odrestaurowano główny ołtarz.
  • 11 maja 1971: spłonął dach; natychmiast przystąpiono do odbudowy.
  • 1972: 16 grudnia otwarto ją ponownie.
  • 1977: położono granitową posadzkę i stopnie przed prezbiterium oraz wyposażono je w ołtarz soborowy i stalle kanonickie, zamontowano także 58-głosowe organy (poprzednie zostały zniszczone przez pożar).
  • 13 czerwca 1987 r. katedrę nawiedził Jan Paweł II.
  • 1989: przyznanie przez papieża Jana Pawła II łódzkiej katedrze tytułu bazyliki mniejszej
  • 1991: wykonano remont frontonu katedry.
  • 1992: papież Jan Paweł II utworzył archidiecezję łódzką i świątynia zyskała miano archikatedry.
  • 18 września 2011: na tymczasowej dzwonnicy zawieszono nowy dzwon łódzkiej katedry „Serce Łodzi”[8].
  • 1 czerwca/10 czerwca 2012: 1 czerwca dzwon „Serce Łodzi” został wciągnięty na wieżę katedry[9]. 10 czerwca w dniu Święta Eucharystii dzwon zabił po raz pierwszy na wieży[10].

Organy

edytuj

Instrument został wybudowany na miejscu organów Dominika Biernackiego, które uległy zniszczeniu w pożarze katedry (rok 1971). Instrument ufundowały episkopaty Niemiec i Austrii[11].

Dyspozycja organów

Manuał I Manuał II Manuał III Manuał IV Pedał
Hauptwerk Positiv Schwellwerk Brustwerk
1. Prinzipal 16' 1. Koppel 8' 1. Rohrdegeckt 16' 1. Salicional 8' 1. Prinzipal 32' *
2. Prinzipal 8' 2. Quintadena 8' 2. Prinzipal 8' 2. Holzflöte 4' 2. Prinzipal 16'
3. Amorosa 8' 3. Praestant 4' 3. Flute harm. 8' 3. Prinzipal 2' 3. Subbass 16'
4. Gemshorn 8' 4. Blockflöte 4' 4. Gamba 8' 4. Quinte 1 1/3' 4. Oktavbass 8'
5. Octave 4' 5. Nasat 2 2/3' 5. Viola celeste 8' 5. Cimbel 3x 1/2' 5. Ged. flöte 8'
6. Rohrflöte 4' 6. Schwegel 2' 6. Weitprinzipal 4' 6. Vox humana 8' 6. Choralbass 4'
7. Quinte 2 2/3' 7. Terz 1 3/5' 7. Dulzflöte 4' 7. Rohrpfeife 2'
8. Oktave 2' 8. Flageolett 1' 8. Waldflöte 2' 8. Basszink 3x 5 1/3'
9. Cornett 5x 8' 9. Scharff 4x 2/3' 9. Terzsept. 1 3/5' + 1 1/7' 9. Mixtur 5x 2 2/3'
10. Grossmixtur 5x 2' 10. Holzdulzian 16' 10. Fourniture 5x 1 1/3' 10. Bombarde 32'
11. Kleinmixtur 4x 1' 11. Cromorne 8' 11. Basson 16' 11. Posaune 16'
12. Trompete 16' 12. Trompete 8' 12. Trompete 8'
13. Trompete 8' 13. Franz. oboe 8' 13. Clarine 4'
14. Clairon 4'

Dzwony

edytuj

Na dzwonnicy wiszą 4 dzwony[12][13]

Dane dzwonów[14]:
Waga (kg) Ton uderzeniowy Rok odlania Odlewnia
Największy dzwon „Serce Łodzi” ~2500 kg cis’ 2011 Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów
Duży dzwon ~1900 kg cis’(+) XX w. Böhler, Kapfenberg
Średni dzwon ~1100 kg e’ XX w. Böhler, Kapfenberg
Mały dzwon ~650 kg g’ XX w. Böhler, Kapfenberg


Galeria

edytuj
  •  
    Bazylika archikatedralna (zdjęcie arch.)
  •  
    Widok z tyłu
  •  
    Elewacja południowa
  •  
    Organy
  •  
    Witraż
  •  
    Dzwon Serce Łodzi
  •  
    Pomnik Jana Pawła II

Zobacz też

edytuj
Zobacz też kategorię: Pochowani w bazylice archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-05-13].
  2. ↑ a b c d e f g Rynkowska 1970 ↓, s. 178–179.
  3. ↑ a b c d e f g h i Zarys historii łódzkiej Archikatedry.
  4. ↑ a b c d Andrzej Grzegorczyk, Johannes Wende – budowniczy z miasta bawełny, „Rocznik Białostocki” (20), 2016, s. 54–56 [dostęp 2021-04-01].
  5. ↑ M. Budziarek: Katedra przy Adolf Hitlerstrasse. Warszawa: 1984, s. 71-72. ISBN 83-211-0460-6.
  6. ↑ Katedra Lódz: Katedra z zewnątrz. [dostęp 2009-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-12)]. (ang.).
  7. ↑ Krzysztof Stefański, Błażej Ciarkowski, Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018, s. 50.
  8. ↑ Dzwon Serce Łodzi. katedra.lodz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]..
  9. ↑ Na wieżę archikatedry powrócił dzwon. Serce Łodzi zastąpiło Zygmunta. lodz.naszemiasto.pl, 2012-06-01. [dostęp 2012-06-11].
  10. ↑ Serce Łodzi [online], Ośrodek Edukacji Europejskiej i Regionalnej, 18 czerwca 2012 [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  11. ↑ Łódź (Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-03-20].
  12. ↑ Katedra – Parafia Św. Stanisława Kostki – SERCE ŁODZI – DZWON, KTÓRY ŁĄCZY ŁODZIAN [online], katedra.lodz.pl [dostęp 2021-03-20] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-09].
  13. ↑ ŁÓDŹ KATEDRA DZWON „SERCE ŁODZI” O MASIE 2500kg 2012 [online], Firma Szydlak [dostęp 2021-03-20] (pol.).
  14. ↑ Dzwony w Wieżach Polski #27 – Dzwony Łodzi i Okolic - Dzwony Katedry w Łodzi [online], 31 grudnia 2017.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Bazylika_archikatedralna_św._Stanisława_Kostki_w_Łodzi&oldid=74592416”