Wikipedia

Batalion KOP „Żytyń”

Batalion KOP „Żytyń” – pododdział piechoty, odwodowy batalion Korpusu Ochrony Pogranicza. W kampanii wrześniowej walczył w składzie 2 Brygady Górskiej.

Batalion KOP „Żytyń”
26 batalion odwodowy
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1927

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Żytyń

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Kryptonim

132[a]

Dyslokacja

Żytyń Wielki

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

1 Brygada OP
Brygada KOP „Wołyń”
pułk KOP „Zdołbunów”
2 pułk KOP „Karpaty”

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. Jesienią 1927, w ramach czwartego etapu organizacji KOP, został sformowany 26 batalion odwodowy. Jednostką formującą był 44 pułk piechoty[4]. Batalion składał się z trzech kompanii piechoty, plutonu łączności i plutonu ckm. Etatowo liczył 22 oficerów. 164 podoficerów i 501 szeregowców[5]. Jednostka została podporządkowana dowódcy 1 Brygady Ochrony Pogranicza[6]. Dowództwo batalionu stacjonowało w Żytyniu Wielkim położonej na terenie ówczesnego województwa wołyńskiego w budynku prywatnym[7].

W 1929 1 Brygada Ochrony Pogranicza została przemianowana na Brygadę KOP „Wołyń”, a 26 batalion odwodowy na 26 batalion odwodowy „Żytyń”. W tym czasie batalion na uzbrojeniu posiadał 807 karabinów Berthier wz.1916, 44 lekkie karabiny maszynowe Bergmann wz. 1915 i 8 ciężkich karabinów maszynowych Hotchkiss wz.1914[8].

Dwa lata później jednostka została przemianowana na batalion KOP „Żytyń”. Po przeprowadzonej reorganizacji „R.2” w 1932, batalion składał się z dowództwa batalionu, plutonu łączności, kompanii karabinów maszynowych i trzech kompanii strzeleckich[9]. W listopadzie 1936 batalion etatowo liczył 18 oficerów, 50 podoficerów, 12 nadterminowych i 487 żołnierzy służby zasadniczej[b].

Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”[11]. Batalion otrzymał nowy etat. W 1937, po rozformowaniu Brygady KOP „Wołyń”, batalion wszedł w skład pułku KOP „Zdołbunów”. Był jednostką administracyjną dla dowództwa pułku KOP „Zdołbunów”, inspektora południowej grupy kawalerii KOP, placówki wywiadowczej KOP nr 8, posterunku żandarmerii przy pułku KOP „Zdołbunów”, posterunku żandarmerii KOP „Żytyń”, komendy rejonu pw KOP „Wołyń”[12]. Z dniem 15 maja 1939 pbatalion stał się oddziałem gospodarczym. Stanowisko kwatermistrza batalionu przemianowane zostało na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu do spraw gospodarczych, płatnika na stanowisko oficera gospodarczego, zastępcy oficera materiałowego dla spraw uzbrojenia na zbrojmistrza, zastępcy oficera materiałowego dla spraw żywnościowych na oficera żywnościowego[13].

Batalion zmobilizowano w ramach mobilizacji częściowej zarządzonej 23 marca 1939[14] i przesunięto w rejon: Żywiec, Chabówka, Nowy Sącz[15]. Potem podporządkowano bezpośrednio dowódcy Armii „Kraków”. 10 lipca pododdział podporządkowany został dowódcy pododcinka „Sucha”, który w sierpniu przemianowany został w 2 Brygadę Górską. Formalnie jednostka wchodziła w skład 2 pułku KOP „Karpaty”, jako jego III batalion[c].

Walki batalionu

edytuj

W kampanii wrześniowej walczył w składzie 2 Brygady Górskiej (Grupa Operacyjna „Jasło”, Armia "Karpaty"). Dowódcy batalionu podporządkowano:

  • batalion ON „Limanowa” - kpt. Władysław Wojtowicz
  • Komisariat SG „Krościenko” - kom. SG Tadeusz Kuryłowicz
    • pluton wzmocnienia - ppor. rez. Adam Faron
  • Komisariat SG „Rytro”
  • plutony artylerii pozycyjnej nr 51 i 52 (trzy armaty)

3 września przed południem w Starym Sączu, pozostający w odwodzie dowódcy batalionu, I pluton ckm zestrzelił niemiecki samolot.

5 września dowódca 2 BG podporządkował mjr. Kraszkiewiczowi batalion 1 pułku strzelców podhalańskich improwizowany w Ośrodku Zapasowym 21 DPG w Nowym Sączu pod dowództwem kpt. Edwarda Dietricha i batalion ON „Sambor” mjr. Mariana Wincentego Suda.

Na granicy wschodniej batalion nie został odtworzony. Jego pozostałości wykorzystano do odtworzenia batalionów „Hoszcza” i "Ostróg".

Nad ranem 6 września batalion KOP „Żytyń” z batalionem ON „Limanowa” przybył do Grybowa, do odwodu dowódcy 2 BG lecz marsz wydłużono do Ropy. Na skutek strat bojowych i marszowych batalion ON „Limanowa” nie mógł być brany pod uwagę jako jednostka taktyczna.

8 września około godz. 6.00 batalion KOP „Żytyń” wraz z batalionem ON „Sanok” dotarł do Jasła, gdzie wszedł w skład pułku KOP „Karpaty I” jako III batalion[16]. Natomiast batalion ON „Sambor” odmaszerował w kierunku Krosna. Tego samego dnia batalion w składzie Pułku KOP „Karpaty I” walczył z niemieckim 136 pułkiem strzelców górskich (2 DG) o Jasło, a po wycofaniu z miasta, na otwartej przestrzeni, dostał się pod skoncentrowany ogień artylerii, od którego zginęło wielu żołnierzy, a około 40 zostało rannych. W Węglówce batalion stoczył potyczkę z niemieckimi kolarzami.

Rano 9 września batalion dołączył do 17 pułku piechoty[17]. O świcie 11 września, po całonocnym marszu, batalion przeszedł San pod Warą i zatrzymał się w Siedliskach. Następnego dnia o świcie batalion zbliżył się do Bobrownicy. W czasie walk o tę miejscowość rozbity został 17 Pułk Piechoty i walcząca wraz z nim 2 kompania „Sławsko” pułku KOP „Karpaty I”. Żołnierze batalionu KOP „Żytyń” maszerując w drobnych grupach dotarli 13 września do Przemyśla, gdzie mjr Kraszkiewicz otrzymał rozkaz przejścia do dyspozycji dowódcy 24 DP w rejon Husakowa. 14 września resztki batalionu wzięły udział w walce 24 DP pod Boratyczami. Wyróżnił się w niej kpt. Edmund Kwiatkowski prowadząc do kontrataku zbiorczą kompanię piechoty. Pozostałości batalionu weszły w skład zbiorczego pułku ppłk. Ziętkiewicza i wraz z nim 15 września dotarły do rejonu Nowosielicy, a następnego dnia do Bortiatyn (gmina Sądowa Wisznia). 17 września w Lasach Janowskich zbiorczy pułk walczył z Grupą „Utz” z 1 DG dowodzoną przez płk. Wilibalda Utz. 18 września zbiorczy pułk walczył pod Rzęsną Ruską.

Struktura organizacyjna

edytuj

Struktura organizacyjna batalionu odwodowego w 1937[18]:
Dowództwo batalionu

  • trzy kompanie szkolne strzeleckie z drużyną gospodarczą i trzema plutonami po trzy drużyny
  • kompania szkolna ckm
    • drużyna gospodarcza
    • dwa szkolne plutony ckm po trzy drużyny
    • 3 szkolny pluton broni towarzyszących
  • pluton łączności

Stan osobowy[18]:

  • oficerów - 18
  • podoficerów zawodowych - 50
  • podoficerów nadterminowych - 17
  • podoficerów i szeregowców służby zasadniczej - 460

Razem - 545 żołnierzy

Organizacja i obsada personalna batalionu we wrześniu 1939

 
Batalion walczył w składzie armii
  • dowódca - mjr Włodzimierz Kraszkiewicz
  • 1 kompania - kpt. Włodzimierz Pałucki
  • 2 kompania - por. Jerzy Antoni Grudnicki
  • 3 kompania - kpt. Roman Wróblewski
    • podoficer broni - kpr. Damazy Kleta (zmarł z ran 3 września)
    • I pluton - por. Tadeusz Piotrowski
    • II pluton - chor. pchor. Józef Waligórski
    • III pluton - ppor. rez. Stecki
  • kompania ckm - kpt. Edmund Kwiatkowski (ranny 14 września)
    • I pluton - por. Karol Falzman
  • pluton łączności - plut. Baran

Żołnierze batalionu

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie batalionu KOP „Żytyń”.

Dowódcy batalionu[19]:

Obsada personalna batalionu w czerwcu 1939[24]:

  • dowódca batalionu – mjr Włodzimierz Kraszkiewicz
  • adiutant batalionu – kpt. Stanisław Zawiła[e]
  • dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Włodzimierz Wincenty Pałucki[f]
  • dowódca 2 kompanii granicznej – kpt. Stanisław Edward Kuźnicki[g]
  • dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Witold Olecki[h]
  • dowódca kompanii karabinów maszynowych – por. Edmund Kwiatkowski[i]
  • dowódca plutonu łączności – por. Michał Klaczyński[j]

Obsada personalna batalionu w trakcie kampanii wrześniowej 1939[32]

  • dowódca batalionu – mjr Włodzimierz Kraszkiewicz
  • dowódca 1 kompanii – NN
  • dowódca 2 kompanii – NN
  • dowódca 3 kompanii – kpt. Roman Wróblewski
  • dowódca kompanii ckm – kpt. January Wigura

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj
Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[33]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Klaczyński Michał[34] porucznik żołnierz zawodowy dca plł Katyń
Janczewski Józef plutonowy ULK
Łabędzki Włodzimierz? kapitan żołnierz zawodowy ULK
Maskowicz Eugeniusz kapitan ULK
Zawiła Stanisław kapitan żołnierz zawodowy adiutant baonu KOP „Żytyń” ULK

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza[10].
  3. ↑ W dziele Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, tom I Kampania wrześniowa 1939, cz. I, w tabeli XXIV - Wykaz oddziałów liniowych mobilizowanych przez KOP, batalion KOP „Żytyń” figuruje, jako III batalion pułku KOP „Karpaty II”.
  4. ↑ Włodzimierz Kraszkiewicz, mjr piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca baonu odwodowego KOP „Żytyń”. We wrześniu 1939 dowódca baonu odwodowego KOP „Żytyń” wchodzącego w skład 2 BGór.[22].
  5. ↑ Stanisław Zawiła (ur. 1896), kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji adiutant baonu odwodowego KOP „Żytyń”. We wrześniu 1939 na dotychczasowym stanowisku. Aresztowany w Równem w listopadzie 1939 przez władze sowieckie. Więziony w Łucku. Dalsze jego losy są nieznane[25]. Stanisław Zawiła urodził się 3 marca 1898. Mężczyzna o tym imieniu i nazwisku, syn Jana r. 1898 figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej[26].
  6. ↑ Włodzimierz Wincenty Pałucki, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca 1 szkolnej kompanii strzeleckiej baonu odwodowego KOP „Żytyń”. We wrześniu 1939 dowódca 1 kompanii piechoty baonu odwodowego KOP „Żytyń” 2 BGór.[27].
  7. ↑ Stanisław Edward Kuźnicki, kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca 2 szkolnej kompanii strzeleckiej baonu odwodowego KOP „Żytyń”. We wrześniu 1939 dowódca 2 kompanii piechoty baonu odwodowego KOP „Żytyń” 2 BGór.[28].
  8. ↑ Witold Olecki (1903-1940), kpt. piech., w KOP od 1934. Do mobilizacji dowódca 3 szkolnej kompanii strzeleckiej baonu odwodowego KOP „Żytyń”. We wrześniu 1939 dowódca 9 kompanii piechoty III batalionu piechoty 98. pp rez. 38. DP rez. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD[29].
  9. ↑ Edmund Kwiatkowski, kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dowódca kompanii ckm baonu odwodowego KOP „Żytyń”. We wrześniu 1939 dowódca kompanii broni towarzyszącej baonu odwodowego KOP „Żytyń” 2 BGór.[28].
  10. ↑ Por. piech. Michał Klaczyński, w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca plutonu łączności baonu odwodowego KOP „Żytyń”. Przydział mobilizacyjny nieznany[30]. Michał Klaczyński s. Władysława i Stanisławy z Goińskich, ur. 29 września 1909 w Pińczowie. Zamordowany wiosną 1940 w Katyniu[31].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
  2. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  3. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  4. ↑ Rozkaz nr Ldz. KOP 5200/tjn.Og.org./27 ↓.
  5. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 31.
  6. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 33.
  7. ↑ Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓.
  8. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 101.
  9. ↑ Zarządzenie nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 ↓, s. 3.
  10. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 371.
  11. ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
  12. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
  13. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624 i 630.
  14. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 71.
  15. ↑ Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 5.
  16. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 132.
  17. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 133.
  18. ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 353.
  19. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 8.
  20. ↑ Muzeum Polskich Formacji Granicznych ↓.
  21. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 28 stycznia 1931, s. 31.
  22. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 727.
  23. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 676.
  24. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 647.
  25. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 759.
  26. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 92, 576.
  27. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 739.
  28. ↑ a b Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 729.
  29. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 737.
  30. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 724.
  31. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 266.
  32. ↑ Jerzy Adam Radomski. Kampania wrześniowa na ziemi sądeckiej. „Rocznik Sądecki”. Tom 12, s. 295, 1971. 
  33. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  34. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1561.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Batalion_KOP_„Żytyń”&oldid=74979863”