Baptysterium Arian w Rawennie
Baptysterium Arian w Rawennie[1] (wł. Battistero degli Ariani) – baptysterium w Rawennie, zbudowane pod koniec V wieku. Wchodzi w skład zespołu zabytkowego Zabytki wczesnochrześcijańskie w Rawennie, który został w 1996 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].
| Baptysterium | |||||||||||||||||
 Baptysterium Arian | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Piazzetta degli Ariani, 48121 Ravenna (RA), Italia | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Emilii-Romanii  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||||||||
 44°25′07″N 12°12′09″E/44,418611 12,202500
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Jest jedynym baptysterium, zbudowanym specjalnie dla potrzeb kultu ariańskiego, które zachowało się do naszych czasów[3].
Historia
edytujBaptysterium Arian zostało zbudowane pod koniec V wieku przez władcę ostrogockiego Teodoryka, zwolennika arianizmu, doktryny chrześcijańskiej odrzucającej dogmat Trójcy Świętej, uznanej za herezję na soborze w Nicei w 325 roku. Obok baptysterium Teodoryk zbudował nową katedrę ariańską (obecnie bazylika Spirito Santo). Baptysterium ariańskie jest dość podobne do swojego ortodoksyjnego poprzednika, również jeśli chodzi o mozaikę na wewnętrznej kopule. W 540 roku Bizantyjczycy zajęli Rawennę, kładąc kres rządom arian i Germanów we Włoszech. Około 10 lat później cesarz Justynian I Wielki przekazał baptysterium ortodoksyjnej (katolickiej) społeczności miasta[4]. W 561 roku zostało ono ponownie poświęcone, otrzymując wezwanie Maryi Dziewicy[3]. Według Liber Pontificalis tego poświęcenia dokonał arcybiskup Rawenny Agnello (557–570). Baptysterium zostało włączone w obręb większego kompleksu, który obejmował również klasztor, wymieniony przez Agnellego w żywocie arcybiskupa Sergiusza[5]. W okresie egzarchatu baptysterium podlegało bazylianom, którzy przekształcili je w kościół pod wezwaniem Santa Maria in Cosmedin. Zyskało w tym czasie bogaty wystrój wnętrza. W XI wieku na terenie kompleksu zamieszkali benedyktyni, którzy pozostawali tam do 1441 roku. W połowie XV wieku kościół Santa Maria in Cosmedin został powierzony duchowieństwu świeckiemu, a pieczę nad nim papież Eugeniusz IV przekazał kardynałowi Bessarionowi. W okresie późniejszym świątynią opiekowali się kolejni prałaci lub urzędujący opaci. W XVI wieku pieczę nad obiektem przejęli bracia Baldassar i Corrado Grassi z Bolonii, przeprowadzając w nim ważne prace konserwatorskie. W drugiej połowie XVII wieku od zachodniej strony baptysterium wzniesiono budynek, zwany oratorium Krzyża, przekształcając baptysterium w jego apsydę, przez co całkowicie zatraciło ono swój pierwotny wygląd zewnętrzny. W XIX wieku baptysterium przeszło w ręce prywatne, a w 1914 roku zostało zakupione przez państwo włoskie[3]. Podczas II wojny światowej kompleks poniósł ciężkie straty na skutek alianckich bombardowań. Po wojnie został odrestaurowany[5]. Prace konserwatorskie przeprowadzone zostały pod nadzorem komisji ds. zabytków w Rawennie[3].
Architektura i wnętrze
edytujBaptysterium, położone na południowy zachód od dawnej katedry ariańskiej, jest niewielkim, ceglanym budynkiem na planie ośmiokąta, złożonym z czterech boków płaskich i czterech boków z wystającymi apsydami, z których ta po stronie wschodniej jest największa. Każda z apsyd jest nakryta płytkim dachem. Pierwotnie wokół siedmiu z ośmiu boków istniało obejście, szerokie na 1,9 m, odkryte dopiero w trakcie prac wykopaliskowych, przeprowadzonych w latach 1916–1919 przez Gerolę. Obecnie baptysterium jest położone około 2,31 m poniżej poziomu gruntu[3].
Mozaika
edytuj
Nie zachowały się dekoracje, które niegdyś pokrywały ściany baptysterium, jedynie na sklepieniu kopuły wciąż widnieje mozaika, przedstawiająca chrzest Chrystusa w otoczeniu dwunastu Apostołów, inspirowana najwyraźniej motywami z baptysterium Ortodoksów, choć użytymi w uproszczonej formie. Widniejący w centrum kompozycji Chrystus został ukazany jako młodzieniec stojący po pas w przezroczystej wodzie rzeki Jordan, symbolizowanej przez brodatego starca z czerwonymi kończynami krabów na głowie, trzymającego w dłoni trzcinę i dzban, z którego wypływa woda rzeczna. Naprzeciw niego stoi św. Jan Chrzciciel, ubrany w tunikę ze skór zwierzęcych i kładący prawą rękę nad głowie Chrystusa, na którą biała gołębica wylewa z góry wodę. Centralny medalion otacza dwunastu Apostołów podzielonych na dwie grupy i niosących w zasłoniętych dłoniach korony – symbole męczeństwa i zwycięstwa nad śmiercią. Pierwszą ich grupę prowadzi św. Piotr, trzymający klucze, a drugą św. Paweł z dwoma zrolowanymi zwojami w rękach. Obie grupy zbliżają się do wystawnego, realistycznie potraktowanego tronu, na którym leży duża fioletowa poduszka ze spoczywającym na niej krzyżem wysadzanym klejnotami (crux gemmata). Dzięki badaniom naukowo-technicznym mozaiki zdołano ustalić, że medalion centralny ze sceną chrztu, tronem oraz figurami św. Piotra i św. Pawła powstał w okres panowania Teodoryka, podczas gdy pozostałe fragmenty zostały prawdopodobnie wykonane w połowie VI wieku, na co wskazuje inny styl oraz użycie odmiennych materiałów[3].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Włochy. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2018-11-29].
- ↑ UNESCO World Heritage Centre: Early Christian Monuments of Ravenna. whc.unesco.org. [dostęp 2018-11-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Ravenna Turismo: Arian Baptistry: Justification for the inclusion to the World Heritage List. www.turismo.ravenna.it. [dostęp 2018-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-06)]. (ang.).
- ↑ Sacred Destinations: Arian Baptistery, Ravenna. www.sacred-destinations.com. [dostęp 2018-11-20]. (ang.).
- ↑ a b Cirelli 2008 ↓, s. 251.
Bibliografia
edytuj- Enrico Cirelli: Ravenna: archeologia di una città. Firenze: All’Insegna del Giglio, 2008. ISBN 978-88-7814-379-1. (wł.).