Bóstwa solarne

Bóstwa solarne – typ bóstwa uranicznego będącego personifikacją Słońca jako całości lub jego stanów.

Symbol Horusa

Bóstwa solarne:

• aztecki Nanautzin
• babiloński Szamasz
• bałtyjska Saule
• celtycki Lugh

Ra na swojej słonecznej barce

• egipski Re (Ra) lub Amon-Re (Amon-Ra), Aton
• grecki Apollo i Helios
• indoirański Mitra
• indyjscy Surja i Sawitri
• inkaski Inti
• japońska Amaterasu
• rzymski Sol
• syryjski Jarhibol i Malakbel
• słowiański Dadźbóg
• arabska Hunam
• skandynawska Sol

Zwykle bóstwa solarne zajmują w panteonie główne miejsce, często są to jednocześnie bogowie wszechwiedzy, sprawiedliwości, zdrowia.

Czasem wyróżnia się bogów ze względu na „stan” słońca, np.:

• Horus – egipski bóg uosabiający m.in. wschodzące słońce
• Re – egipski bóg uosabiający m.in. słońce dzienne
• Atum – egipski bóg uosabiający m.in. zachodzące słońce

lub jego wpływ na przyrodę:

• Szamasz – babilońsko-asyryjski bóg uosabiający dobroczynne Słońce
• Nergal – babilońsko-asyryjski bóg uosabiający niszczące Słońce.

Bywa, że bóstwo łączy oba powyższe aspekty – takie zjawisko obserwujemy w przypadku postaci Apolla. Zwykle jednak bóstwom solarnym przypisuje się dobry charakter.

Kult solarny był szczególnie powszechny w starożytnym Egipcie i na Bliskim Wschodzie, wśród wielkich cywilizacji Azji (Chiny, Indie, Japonia) oraz w Cesarstwie Rzymskim i zdarzało się, iż zdobywał tam dominującą pozycję. Jednakże zwłaszcza w porównaniu z kultem lunarnym, solarny nie jest zbyt powszechny – jego obecność w Afryce, Australii, Melanezji, Polinezji i Mikronezji bardzo nietrwale się zaznacza, równie słabo rysuje się w obu Amerykach, z wyjątkiem Peru i Meksyku (tylko tam powstały autentyczne organizmy polityczne). Wydaje się to podkreślać silny związek kultu solarnego z rozwojem cywilizacji historycznej, pojęcia króla i imperium.

Bóstwa solarne łączyły zwykle w sobie cechy bóstw płodności i wegetacji oraz bóstw stanowiących ład kosmiczny, co prawdopodobnie wynika z faktu, iż kult solarny ściśle łączy się z przejściem do gospodarki rolnej. Zazwyczaj Słońce utożsamiano z pierwiastkiem męskim (podczas gdy bóstwa telluryczne łączono na ogół z pierwiastkiem żeńskim).

Częstokroć odwołanie się do bóstwa Słońca stanowiło podstawę legitymizacji władzy ziemskiej (władca jako syn Słońca), np.: bogini Amaterasu miała być przodkiem japońskiej rodziny cesarskiej, Inti był przodkiem króla Inków, a egipskich faraonów nazywano synami Re.

Kult solarny czasem stawał się tak silny i popularny, że zaczynał funkcjonować jak religia monoteistyczna. Za Aureliana połączenie kultu Sola i Mitry stało się podstawą nowego kultu Słońca Niezwyciężonego (Sol Invictus), który nabrał cech państwowej religii niemalże monoteistycznej. Z kolei reformy Amenofisa IV (Echnatona) uczyniły Atona jedynym bogiem w Egipcie.

Słońce jako dawca światła często było kojarzone z okiem i widzeniem, a co za tym idzie – bogowie solarni zostali utożsamieni z wszechwiedzą, prawem, a także przysięgą i kontraktem (Słońce jako świadek składanej przysięgi i zawieranej umowy). Takie funkcje przypisywano m.in. Heliosowi, Mitrze i Szamaszowi.

Według jednej z teorii, święto Bożego Narodzenia przejęło termin narodzin Mitry – dzień przesilenia zimowego, który na początku naszej ery według kalendarza juliańskiego przypadał 25 grudnia.

Zobacz też

• kult solarny
• bóstwa lunarne
• bóstwa astralne
• Horus
• Mitra
• Muzeum Słońca w Nowosybirsku