Wikipedia

Artur Goldhammer

Artur Abraham Chaim Goldhammer, niem. Arthur Goldhammer (ur. 15 października 1859, zm. 9 sierpnia 1929 w Marienbad) – polski Żyd, doktor praw, adwokat, właściciel dóbr ziemskich, działacz gospodarczy, polityczny i społeczny.

Artur Goldhammer
Arthur Abraham Chaim Goldhammer
ilustracja
Data urodzenia

15 października 1859

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1929
Marienbad

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Wiedniu

Zawód, zajęcie

adwokat

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj
 
Kamienica przy ulicy Rynek 14, w przeszłości należąca do Artura Goldhammera

Artur Abraham Chaim Goldhammer[1] urodził się w 1859[2]. Ukończył studia prawnicze uzyskując stopień naukowy doktora. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku 10 lipca 1888 został uznany przynależnym do gminy Sanok[2][3]. Pracował jako adwokat przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku od około 1891 do około 1902[4], ponownie od około 1907[5]. Prowadził kancelarię adwokacką[6]. Na przełomie 1894/1895 pełnił funkcję skarbnika oddziału Towarzystwa Prawniczego w Sanoku, a 19 stycznia 1895 został wybrany członkiem wydziału tegoż[7].

Był właścicielem ziemskim (prowadził podmiot prawny Artur Goldhammer i Sp-ka): w 1896 wraz z Ignacym Steinhausem zakupił na licytacji wieś Krywe, którą następnie zbyli[8], w 1904 posiadał dobra ziemskie w Morochowie (w 1911 obszar wynosił 37 ha[9]; następnie rozparcelował majątek)[10] i w Zawadce Morochowskiej[11], w 1905 posiadał folwarki we wsi Turzańsk o powierzchni 632 ha i w Zasławiu obszar 361,3 ha[12][13]. Według stanu z początku 1906 posiadał cztery obszary dworskie na obszarze powiatu sanockiego[14]. W 1929 posiadał majątki w miejscowościach Hołobutów i Zawadów[15]. Ponadto na początku XX wieku należała do niego kamienica przylegająca do ratusza na sanockim rynku (obecnie pod adresem Rynek 14)[16].

Pełnił mandat radnego Rady Miasta Sanoka[17]. Wybierany w 1887 (został wówczas także asesorem jako następca zmarłego Ichla Herziga), w 1890[18], także był asesorem[19], w 1889 (29 lipca 1890 wybrany sekretarzem Rady)[20], w 1893[21], w 1900[22]. W 1892 był w delegacji miasta do powitania we Lwowie cesarza Franciszka Józefa I[23]. Przy wyborze na stanowisko burmistrza Aitala Witoszyńskiego 22 grudnia 1898 został wybrany wiceburmistrzem[24] i pełnił tę funkcję zastępcy do około 1904[25], a 26 sierpnia 1907 został zastępcą burmistrza Feliksa Gieli i pełnił funkcję do około 1909/1910[26]. Jako zastępca burmistrza z urzędu był zastępcą przewodniczącego wydziału Kasy Oszczędności Miasta Sanoka[27].

Przewodził grupie radnych żydowskich, która według doniesień prasowych utrudniała proces ukonstytuowania się rady i coroczną procedurę uchwalania budżetu[28]. W grudniu 1896 z grupy większych posiadłości został wybrany członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego[29] i pełnił mandat sprawując funkcje zastępcy członka wydziału (do około 1898)[30], następnie członka wydziału (do około 1903)[31], ponownie wybrany w 1903 pełnił funkcję członka wydziału (do około 1907)[32], także po kolejnych wyborach, pozostając członkiem wydziału (do około 1913)[33].

Był członkiem sanockiego biura powiatowego Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża mężczyzn i dam w Galicji[34]. Na przełomie XIX/XX wieku pełnił funkcję prezesa rady nadzorczej założonego w 1894 Towarzystwa Kredytowego i Oszczędności w Sanoku[35]. Prowadził prosperującą kopalnię naftową w Borysławiu w spółce z Kazimierzem Lipińskim[36][37]. 5 października 1907 zasiadł w zarządzie spółki gwarantów dla krajowych zbiorników ropnych[38]. W połowie 1909 został powołany na członka państwowej rady kolejowej[39]. Do 5 lutego 1926 był członkiem rady zawiadowczej Spółki Akcyjnej dla Przemysłu Naftowego i Gazów Ziemnych, działającej przy ulicy Pańskiej 26 we Lwowie[40].

 
Nagrobek Artura i Złotki Goldhammerów w Wiedniu

W Drohobyczu stanął na czele komitetu wyborczego ruchu żydowskiego przed wyborami parlamentarnymi w 1928[41]. Był członkiem założycielem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[42] (funkcjonował w komisji finansowej[43]). Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego[44]. W sierpniu 1900 wszedł w skład komitetu mieszczańskiego w Sanoku, zajmującego się wyborami do Sejmu Krajowego Galicji[45]. W 1900 został kandydatem do Sejmu Krajowego Galicji VIII kadencji (1901-1907) reprezentując stronnictwo demokratyczne[46]. Działał we władzach Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku[47], w którym 30 kwietnia 1906 został wybrany członkiem rady zawiadowczej[48]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 14 października 1909 przyjęto rezygnację Artura Goldhammera z urzędu zastępcy burmistrza i radnego miejskiego[49]. Na tym samym posiedzeniu ks. Józef Siekierzyński wysunął wniosek o nadanie Goldhammerowi tytułu honorowego obywatelstwa Sanoka, jednak Rada nie uwzględniła tego[49]. Także wtedy zajmowano się nabyciem realności lok. 10 od Artura i Zlatki Goldhammerów[50]. Artur Goldhammer miał odejść z Sanoka około 1910[51][52].

Jego żoną była Zlota (wzgl. Zlotka, Złotka, Zlatka) z domu Herzig[53] (1863-1937). Miał ośmioro dzieci, synów Henryka (ur. 1890[54]), Justyna (ur. 1894[55]), Karola (ur. 1896[56]), którzy kształcili się w C. K. Gimnazjum w Sanoku[57] (Karol zdał maturę w 1914 w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[58][59]), oraz syna Feliksa (ur. 1897[60]), Stefana (ur. 1905[61]), córki Anielę (ur. 1889[62]), Olgę (ur. 1900[63]), Helenę (ur. 1902[64]). Zmarł nagle 9 sierpnia 1929 w Marienbad w wieku 70 lat[65]. 15 sierpnia 1929 został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu (część I, grupa 52, rząd 1, miejsce 26)[1].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Abfrage Friedhofs-Datenbank. Arthur Abraham Goldhammer. friedhof.ikg-wien.at. [dostęp 2017-01-02]. (niem.).
  2. ↑ a b Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 136 (poz. 4).
  3. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od 1887 do stycznia 1892. T. X. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 41. [dostęp 2022-02-05].
  4. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 68.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 68.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 68.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 68.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 68.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 68.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 71.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 70.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 102.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 102.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 107.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 107.
  5. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 124.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 137.
  6. ↑ Ilustrowany Kalendarz „Przedświt” na rok pański 1902. Zawiera dział informacyjny i literacki. Lwów: 1902, s. 122.
    •Gospodarz. Kalendarz „Wydawnictwa im. Tadeusza Kościuszki” na rok Pański 1907. Kraków: 1907, s. XXXV (207).
    •Gospodarz. Kalendarz „Wydawnictwa im. Tadeusza Kościuszki” na rok Pański 1908. Kraków: 1908, s. XXIX (199).
    •Gospodarz. Kalendarz „Wydawnictwa im. Tadeusza Kościuszki” na rok Pański 1909. Kraków: 1909, s. XXVII (241).
    •Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 362.
    •Sanoczanie 1. sokolsanok.pl, 18 listopada 2011. [dostęp 2014-09-28].
  7. ↑ Kronika. Walne zgromadzenie „Towarzystwa Prawniczego”. „Gazeta Sanocka”. Nr 3, s. 4, 3 lutego 1895. 
  8. ↑ Krywe nad Sanem. twojebieszczady.net. [dostęp 2014-09-28].
  9. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 12.
  10. ↑ Historia. morochow.weebly.com. [dostęp 2014-09-28].
  11. ↑ Artur Goldhammer i Spka. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2014-09-28].
  12. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  13. ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 174. ISBN 83-89183-05-6.
  14. ↑ Z prowincji. Z Sanoka. „Kurjer Lwowski”. Nr 26, s. 4, 26 stycznia 1906. 
  15. ↑ Spis właścicieli ziemskich woj.stanisławowskiego). stanislawow.net. [dostęp 2014-09-28].<
    •Indeks nazwisk ziemian stanisławowskiego w 1929 r.. ornatowski.com. [dostęp 2014-09-28].
    •Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. lwow.wilno.w.interia.pl. [dostęp 2014-09-28].
  16. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 143. ISBN 978-83-60380-26-0.
  17. ↑ List of the Jewish Members of the Town Council of Sanok Over the 70 Year Period 1868 – 1939. jewishgen.org. [dostęp 2014-09-28]. (ang.).
  18. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 380.
  19. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 47. ISBN 83-909787-8-4.
  20. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od 1887 do stycznia 1892. T. X. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 185-186. [dostęp 2022-02-05].
  21. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 51, 63. ISBN 83-909787-8-4.
  22. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 71. ISBN 83-909787-8-4.
  23. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 381.
  24. ↑ Telegramy „Kurjera Lwowskiego”. „Kurjer Lwowski”. Nr 356, s. 5, 24 grudnia 1898. 
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 378.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 378.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 402.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 402.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 402.
    •Marta Szramowiat. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 21, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
    •Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 383.
  26. ↑ Marta Szramowiat. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 23, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
    •Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 387.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 413.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 451.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 451.
  27. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 843.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 843.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 843.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 897.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 897.
  28. ↑ Marta Szramowiat. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 22, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
    •Przed wyborami do Rady Miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 165, s. 1, 24 lutego 1907. 
  29. ↑ Kronika, Wybory do Rady Powiat. z Sanoka. „Gazeta Sanocka”. Nr 90, s. 3, 20 grudnia 1896. 
  30. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 330.
  31. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 330.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 330.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 330.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 352-353.
    •>Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 352-353.
  32. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 352-353.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 352-353.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 366.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 366.
  33. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 366.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 394-395.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 394-395.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 408.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 409-410.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 462.
  34. ↑ Piętnaste sprawozdanie roczne z czynności Krajowego Stowarz. Czerwonego Krzyża mężczyzn i dam w Galicyi za rok 1894. Lwów: 1895, s. 75.
  35. ↑ Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem i Sprawozdanie Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych za rok 1894. R. 21. Lwów: 1895, s. 37.
    •Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem i Sprawozdanie Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych za rok 1896. R. 25. Lwów: 1897, s. 44.
    •Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem i Sprawozdanie Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych za rok 1897. R. 24. Lwów: 1898, s. 50.
    •Ogłoszenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 49, s. 11, 1 marca 1902. 
    •Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1903. Lwów: 1904, s. 39.
    •Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1905. Lwów: 1906, s. 46.
    •Ogłoszenia. „Gazeta Lwowska”. Nr 88, s. 10, 18 kwietnia 1907. 
  36. ↑ Kazimierz Miński: Życiorysy nafciarzy. Kraków: Przemysł Naftowy, 1961, s. 246.
  37. ↑ Stanisław M. Konarski: Kazimierz Lipiński. ipsb.tymczasowylink.pl. [dostęp 2017-01-02].
  38. ↑ Wiadomości bieżące. Spółka gwarantów dla krajowych zbiorników ropnych. „Słowo Polskie”. Nr 479, s. 4, 15 października 1907. 
  39. ↑ Kronika. Z Państwowej rady kolejowej. „Jedność. Organ Żydów Polskich”. Nr 28, s. 9, 9 lipca 1909. 
  40. ↑ Firmy. „Gazeta Lwowska”. Nr 66, s. 3, 21 marca 1926. 
  41. ↑ Ruch przedwyborczy. „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborski”. Nr 7, s. 3, 18 lutego 1928. 
  42. ↑ Towarzystwo gimnastyczne „Sokół” w Sanoku. W: Księga pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestej piątej rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie. Lwów: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1892, s. 125-127.
    •Lista członków z dniem 31 grudnia 1899. W: Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarz. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1900, s. 13.
  43. ↑ Lista członków z dniem 31 grudnia 1899. W: Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarz. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1900, s. 15.
  44. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z ósmego roku jej istnienia tj. 1893 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 17 marca 1894. s. 10.
    •Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z dziewiątego roku jej istnienia tj. 1894 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 4 maja 1895. s. 9.
    •Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z dziesiątego roku jej istnienia tj. 1895 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 14 marca 1896. s. 9.
    •Sprawozdanie z działalności „Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego” w Cieszynie za czas od 16 września 1906 do 31 grudnia 1907 – 22 rok istnienia. Cieszyn: 1907, s. 21.
  45. ↑ Kronika krajowa. Z ruchu wyborczego. „Słowo Polskie”. Nr 391, s. 4, 23 sierpnia 1900. 
  46. ↑ Z ruchu wyborczego. „Nowa Reforma”. Nr 199, s. 1, 1 września 1900. 
  47. ↑ Ogłoszenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 1, s. 12, 3 stycznia 1900. 
  48. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 123, s. 5, 6 maja 1906. 
  49. ↑ a b Księga uchwał Rady miejskiej w Sanoku od 18 kwietnia 1907-1914. T. XIII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 122 (pkt. 65). [dostęp 2021-12-13].
  50. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej w Sanoku od 18 kwietnia 1907-1914. T. XIII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 124-125 (pkt. 77). [dostęp 2021-12-13].
  51. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 388.
  52. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 466.
  53. ↑ Frime Rosa Herzig. „Neue Freie Presse”. Nr 21605, s. 13, 4 listopada 1924. (niem.). 
    •Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 137 (poz. 17).
  54. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 141 (poz. 67).
  55. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 142 (poz. 84).
  56. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 145 (poz. 137).
  57. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 59, 358, 775.
  58. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum IV. we Lwowie za rok szkolny 1914. Lwów: 1914, s. 80, 90.
  59. ↑ Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. Ósmacy i abiturienci. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 111.
  60. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 142 (poz. 85).
  61. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 145 (poz. 134).
  62. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 141 (poz. 73).
  63. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 143 (poz. 97).
  64. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 145 (poz. 103).
  65. ↑ Dr. Arthur Goldhammer. „Neue Freie Presse”. Nr 23317, s. 16, 14 sierpnia 1929. (niem.). 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Artur_Goldhammer&oldid=75329041”