Arshi Pipa
Arshi Pipa (ur. 28 lipca 1920 w Szkodrze, zm. 20 lipca 1997 w Waszyngtonie[1]) – albański poeta, pisarz, filozof i krytyk literacki.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 lipca 1920 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 lipca 1997 |
| Zawód, zajęcie |
poeta, filozof, krytyk literacki |
.svg)
| |
Życiorys
edytujSyn Mustafy i Hatixhe[2]. Uczył się w szkole w rodzinnej Szkodrze, a następnie studiował filozofię na uniwersytecie we Florencji, gdzie w 1942 uzyskał tytuł dottore in filosofia, na podstawie rozprawy o koncepcji moralności w filozofii Henriego Bergsona. Po inwazji włoskiej na Albanię zdecydował się powrócić do kraju, wraz z bratem Myzaferem. Pracował jako nauczyciel języka włoskiego w Tiranie i w Szkodrze. Przez krótki okres, w 1944 był wydawcą miesięcznika literackiego Kritika.
Po egzekucji jego brata, A. Pipa w kwietniu 1946 został aresztowany pod zarzutem prowadzenia działalności antypaństwowej i skazany przez sąd wojskowy początkowo na dwa lata więzienia, a w ponownym procesie w 1947 karę podwyższono do 10 lat więzienia. Karę odbywał w czterech obozach pracy (w Durrësie (1946-1948), Vloçishcie (1948-1950), Gjirokastrze (1950-1952) i w Burrelu)[1]. Zwolniony w 1956, podjął pracę w szkole podstawowej w Szkodrze[1]. Rok później uciekł do Jugosławii[3]. Przez rok zajmował się głównie tłumaczeniem poezji. W 1958 wyjechał do USA. Początkowo pracował na uniwersytecie w Georgetown, Berkeley, a następnie na University of Minnesota w Minneapolis. W latach 90. odwiedził Albanię.
Pierwsze utwory poetyckie, które pisał pod koniec lat 30. znalazły się w tomiku Lundërtarë, wydanym w 1944. Swoje przeżycia więzienne opisał w Księdze więziennej – zbiorze poezji, wydanym w Rzymie w roku 1959. Wydał także dwa tomiki poezji w dialekcie gegijskim – Rusha i Meridiana.
Szczególnie cenne w dorobku Pipy są jego dzieła z zakresu krytyki literackiej i historii kultury albańskiej. W latach 1989–1990 wydał dwie książki poświęcone polityce językowej w Albanii, w czasach Envera Hodży, twórczości literackiej w tym okresie i funkcjonowania systemu politycznego Albanii. Ostatnie lata swojego życia spędził w Waszyngtonie, gdzie wydawał pismo Albanica. Imię Pipy nosi jedna z ulic w Durrësie.
Dzieła
edytuj- 1944: Lundërtarë (Marynarze, wyd. Tirana)
- 1959: Libri i burgut (Księga więzienna, wyd. Rzym)
- 1968: Rusha. (wyd. Monachium)
- 1968: Montale and Dante. (wyd. Minneapolis)
- 1969: Meridiana. (wyd. Monachium)
- 1978: Albanian folk verse. Structure and genre. (wyd. Monachium)
- 1978: Albanian literature. Social perspectives. (wyd. Monachium)
- 1978: Hieronymus de Rada. (wyd. Monachium)
- 1984: Studies on Kosova (wspólnie z: Sami Repishti), (wyd. New York)
- 1989: The politics of language in socialist Albania. (wyd. New York)
- 1990: Albanian Stalinism. Ideo-political aspects. (wyd. New York)
- 1991: Contemporary Albanian literature. (wyd. New York)
- 1994: Libri i dashunis dhe i fatit
- 1998: Poezi (wyd. Peje)
- 1999: Subversion drejt konformizmit. Fenomeni Kadare. (Subwersja w kierunku konformizmu. Fenomen Kadare, Tirana wyd. pośmiertnie)
- 2000: Vepra (Dzieła, wyd. Tirana)
- 2011: Skicë e një konceptimi mbi jetën : plotësuar me Mbi gjeniun: traktat filozofik : (burgu i Burrelit, 1955)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Biogram na stronie kujto.al. kujto.al.
- ↑ Arshi Pipa, biografia. [dostęp 2022-08-01]. (alb.).
- ↑ 1959 Arshi Pipa: Communism and Albanian Writers. [dostęp 2022-09-06].
Bibliografia
edytuj- Strona poświęcona literaturze albańskiej. albanianliterature.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-01)].
- Biogram na stronie Shkoder.net. shkoder.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-15)].
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History.. I.B. Tauris: 2013, s. 360-361. ISBN 978-1-78076-431-3.
- Uran Kalakulla: Arshi Pipa. Njeriu dhe vepra. Tirana: 1999. (alb.).