Anton Ackermann

Anton Ackermann, właściwie Eugen Hanisch (ur. 25 grudnia 1905 w Thalheim/Erzgeb., w Saksonii, zm. 4 maja 1973 w Berlinie) – niemiecki komunista, działacz Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (SPJN, niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands – SED), kandydat na członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego SPJN.

Anton Ackermann

Data i miejsce urodzenia	25 grudnia 1905 Thalheim/Erzgeb.
Data i miejsce śmierci	4 maja 1973 Berlin
Szef wywiadu politycznego NRD - kierownik „Instytutu Badań Naukowych”
Okres	od 1951 do 1952
Przynależność polityczna	Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec
Następca	Richard Stahlmann
Minister Spraw Zagranicznych NRD
Okres	od 1953 do 1953
Przynależność polityczna	Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec
Poprzednik	Georg Dertinger
Następca	Lothar Bolz
Zastępca Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania NRD
Okres	od 1960 do 1961
Przynależność polityczna	SED
Odznaczenia

Życiorys

Republika Weimarska

Ackermann, syn pończosznika, po ukończeniu szkoły ludowej pracował jako robotnik oraz pończosznik. Działał także aktywnie w Wolnej Młodzieży Socjalistycznej (niem. Freie Sozialistische Jugend – FSJ), a w latach 1920–1928 w Komunistycznym Związku Młodych Niemiec (niem. Kommunistischer Jugendverband Deutschlands – KJVD). W 1926 wstąpił do Komunistycznej Partii Niemiec (niem. Kommunistische Partei Deutschlands – KPD). W latach 1929–1931 uczęszczał do Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej (ros. Международная ленинская школа – МЛШ) w Moskwie, gdzie do 1933 kontynuował naukę na aspiranturze. Następnie pracował w Międzynarodówce Komunistycznej. Był bliskim współpracownikiem Fritza Heckerta oraz Wilhelma Piecka, późniejszego prezydenta NRD. Tam poznał także Elli Schmidt, z którą w latach 1935–1949 pozostawał w związku małżeńskim.

III Rzesza

Po przejęciu władzy przez nazistów Ackermann w latach 1933–1935 pracował nielegalnie dla KPD w Berlinie, m.in. jako sekretarz Johna Schehra. W 1935 wyemigrował do Pragi, gdzie mieszkał do 1937. Podczas hiszpańskiej wojny domowej pełnił w latach 1937–1938 obowiązki kierownika szkoły politycznej Brygad Międzynarodowych w Draveil, w departamencie Essonne. Po pobycie w Paryżu wyjechał w 1940 do Moskwy, gdzie od 1941 redagował gazetę „Wolne Słowo” (niem. „Das freie Wort”) i pracował wśród niemieckich jeńców wojennych. Był także jednym z założycieli Komitetu Narodowego „Wolne Niemcy” (niem. Nationalkomitee „Freies Deutschland” – NKFD). W latach 1941–1945 kierował rozgłośnią radiową „Wolne Niemcy” (niem. „Freies Deutschland”). W 1945 odznaczony został Orderem Czerwonej Gwiazdy.

Radziecka strefa okupacyjna w Niemczech

W maju 1945, za zgodą Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (niem. Sowjetische Militäradministration in Deutschland – SMAD), przybył wraz z Walterem Ulbrichtem, Wilhelmem Pieckiem i Franzem Dahlemem do Berlina, aby odtworzyć struktury KPD w radzieckiej strefie okupacyjnej w Niemczech (niem. Sowjetische Besatzungszone – SBZ). Stanął na czele grupy, której powierzono odbudowę partii w Saksonii. Pisał w związku z tym wiele dokumentów o charakterze programowym dla KPD i SPJN. Był autorem projektu oraz jednym z sygnatariuszy odezwy KPD z 11 czerwca 1945. Na wiosnę 1946 Ackermann opublikował esej pt. Czy istnieje szczególna niemiecka droga do socjalizmu ? (niem. Gibt es einen besonderen deutschen Weg zum Sozialismus?) – bronił on w nim tezy, że socjalizm w Niemczech może zostać zbudowany bez poprzedzającej go dyktatury proletariatu. Ackermann odegrał również bardzo ważną rolę w zjednoczeniu Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (niem. Sozialdemokratische Partei Deutschlands – SPD) z KPD, w wyniku czego powstała SPJN, a także wspólnie z socjaldemokratami zredagował Zasady i cele SPJN (niem. Grundsätze und Ziele der SED). Na 15. Zjeździe KPD (19–20 kwietnia 1946), bezpośrednio poprzedzającym zjednoczeniu z SPD, podjął się zadania dokonania krytycznej oceny walki ideologicznej, jaką partia ta prowadziła od 1933, w związku z czym zwrócił uwagę na katastrofalne w skutkach niedocenienie przez komunistów potencjału narodowego socjalizmu.

Na I Zjeździe SPJN (21–22 kwietnia 1946) Ackermann powołany został do Zarządu oraz Centralnego Sekretariatu SPJN. W latach 1946–1950 deputowany do saskiego Landtagu. Kiedy w 1948 Federacyjna Ludowa Republika Jugosławii pod przywództwem Josipa Broza-Tity została potępiona przez Józefa Stalina, a Związek Komunistów Jugosławii wykluczony z Kominformu, Ackermann zmuszony był odwołać tezy zawarte w eseju Czy istnieje szczególna niemiecka droga do socjalizmu ?.

NRD

Od 1949 kandydat na członka Biura Politycznego Zarządu SPJN, a od 1950 do 1953 (po zmianach organizacyjnych w partii) kandydat na członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego SPJN. W latach 1949–1953 sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych NRD (Ministerium für Auswärtige Angelegenheiten der DDR - MfAA). Od 1950 do 1954 deputowany do Izby Ludowej (niem. Volkskammer). W latach 1951–1952 pierwszy szef wywiadu politycznego NRD - kierownik „Instytutu Badań Naukowych” (niem. Institut für wissenschaftliche Forschung – IWF). W 1953 przez krótki okres, jako następca Georga Dertingera, minister spraw zagranicznych. W tym samym roku na skutek poparcia, jakiego udzielił Wilhelmowi Zaisserowi, utracił zajmowane przez siebie stanowiska, rok później został usunięty z KC SPJN. W 1956 zrehabilitowany.

Współpracownik Paula Wandela, ministra oświaty ludowej i młodzieży (głównie w zakresie przygotowań do utworzenia Ministerstwa Kultury). W latach 1954–1958 stał na czele Głównego Zarządu Kinematografii (niem. Hauptverwaltung Film – HV Film) w Ministerstwie Kultury, od 1958 szef Wydziału Kultury i Oświaty Państwowej Komisji Planowania (niem. Staatliche Plankommission – SPK), a w latach 1960–1961 zastępca przewodniczącego SPK. Z racji sprawowanych funkcji był „skoszarowany” w partyjno-rządowym osiedlu kierownictwa NRD wokół Majakowskiring w Berlinie-Pankow.

Od 1961 ciężko chory na raka (co spowodowało jego wycofanie się z polityki) popełnił 4 maja 1973 samobójstwo. Jego urna spoczęła w Miejscu Pamięci Socjalistów (niem. Gedenkstätte der Sozialisten) na Cmentarzu Centralnym „Friedrichfelde” (niem. Zentralfriedhof „Friedrichsfelde”) w Berlinie.

Odznaczenia

• 1945 – Order Czerwonej Gwiazdy (ZSRR)
• 1957 – Srebrny Order Zasług dla Ojczyzny (NRD)
• 1965 – Złoty Order Zasług dla Ojczyzny
• 1970 – Honorowa Klamra do Złotego Orderu Zasług dla Ojczyzny

Publikacje

• Der Kampf der KPD und die junge Generation, Moskwa 1936
• Die junge Generation, Praga 1936
• An die lernende und suchende deutsche Jugend. Deutschlands Weg zum Wiederaufstieg und zur Einheit, Berlin 1946
• Fragen und Antworten, Berlin 1946
• Religion und Politik. Offene Worte eines Marxisten an alle Christen, Berlin 1946
• Wo steht und wohin geht die SPD, Berlin 1947
• Marxistische Kulturpolitik, Berlin 1948
• Arbeiterklasse und Kultur, Weimar 1948
• Über die Wiedergeburt des deutschen Imperialismus und den nationalen Charakter unseres Kampfes, Berlin 1951

Bibliografia

• Hofmann J.: Anton Ackermann und die Problematik der nationalen Wege zu Sozialismus, [w:] Friederici H. J. i in., Lesarten marxistischer Theorie (Ausgabe 2), Berlin 1996
• Weber H.: Deutsche Kommunisten. Biographisches Handbuch 1918 bis 1945, Berlin 2004
• Bericht über die Verhandlungen des XV. Parteitages der Kommunistischen Partei Deutschlands, 19./20. April 1946 in Berlin, Berlin 1946
• Strona internetowa: http://bundesstiftung-aufarbeitung.de/wer-war-wer-in-der-ddr-%2363%3B-1424.html?ID=6, [dostęp: 14 IV 2015 r.].