Wikipedia

Andrzej Pszenicki

polski inżynier i konstruktor

Andrzej Pszenicki (ur. 29 listopada 1869 w Pabianicach, zm. 5 sierpnia 1941 w Warszawie) – polski inżynier budowlany i konstruktor, autor konstrukcji mostów i innych budowli stalowych.

Andrzej Pszenicki
ilustracja
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

29 listopada 1869
Pabianice

Data i miejsce śmierci

5 sierpnia 1941
Warszawa

Prof. dr inż. nauk technicznych
Specjalność: Inżynier budowlany, konstruktor
Alma Mater

Wydział Matematyczno-Fizyczny Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu

Profesura

1921 – prof. zwyczajny

Nauczyciel akademicki
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Komandor Orderu Korony (Belgia)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj
 
Grób Andrzeja Pszenickiego na cmentarzu Powązkowskim

Ukończył szkołę powszechną w Pabianicach i gimnazjum ze złotym medalem w Piotrkowie[1]. Ukończył studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym (1894) i Instytucie Inżynierów Komunikacji w Petersburgu (1889)[1]. W latach 1898–1919 pracował jako inżynier konstruktor w Departamencie Zarządzania Mostami Miejskimi w Petersburgu, projektując konstrukcje mostowe. W 1903 roku objął stanowisko naczelnika biura technicznego, a potem pracował jako naczelny inżynier[2][3]. Opiekował się kilkuset mostami miasta. Pracował w tym czasie także jako konstruktor mostów na całym terytorium Rosji – biorąc udział w projektowaniu, budowie i rekonstrukcji 43 mostów, w tym jedenastu drewnianych, pięciu kamiennych i 27 stalowych (m.in. czterech zwodzonych)[1]. Wiele z tych realizacji miało związek ze zmianą w 1906 r. petersburskiej trakcji konnej na elektryczną, pociągającą za sobą konieczność przebudowy istniejących przepraw. Należał do inspekcji nadzoru technicznego nad budową mostu Troickiego w Petersburgu, wzniesionego w latach 1897–1903[1]. Do najważniejszych jego zrealizowanych projektów należą zbudowany w Petersburgu w latach 1907–1908 nowy stalowy jednoprzęsłowy most Pantelejmonowski przez rzekę Fontankę. W 1908 roku został laureatem międzynarodowego konkursu na projekt zwodzonego Mostu Pałacowego przez Newę w Petersburgu zbudowanego w latach 1911–1916, który połączył centrum miasta z Wyspą Wasiljewską. Projekt owy uznany został najlepszym pomysłem w dziedzinie budowy mostów w ciągu dziesięciolecia[4] a Pszenicki odznaczony został za ten projekt złotym medalem[potrzebny przypis]. Poza Petersburgiem brał udział w projektowaniu i budowaniu mostów: kolejowo-drogowego (2250 m) przez Wołgę w Saratowie (1911) mostów kolejowych przez rzekę Mstę w Borowiczach (wraz z Nikołajem A. Bielelubskim – 1905), przez Wołgę w pobliżu Kazania (1911–1913) i w okolicach Symbirska (wraz z Nikołajem A. Bielelubskim 1913–1916)[3].

Mieszkając na stałe w Petersburgu uczestniczył w życiu akademickim tego miasta. Wykładał budowę mostów w Instytucie Inżynierów Komunikacji, gdzie w latach 1901–1916 przeszedł drogę od asystenta do profesora w Katedrze Budowy Mostów[1]. Jednocześnie prowadził zajęcia w Żeńskim Instytucie Politechnicznym (gdzie w 1915 r. otrzymał Katedrę Budowy Mostów) i w Instytucie Inżynierów Cywilnych (gdzie od 1916 kierował katedrą). Prowadził także aktywną działalność oświatową[3]. Podczas lat spędzonych na obczyźnie nie zerwał kontaktów z Polonią, działając m.in. aktywnie w radzie parafialnej przy katolickiej parafii św. Katarzyny w Petersburgu[1][2], gdzie odpowiadał za budowę i remont gmachów, prowadzenie protokołów z cotygodniowych posiedzeń oraz preliminarze budżetowe[5].

Po rewolucji październikowej wyjechał do Estonii, gdzie w latach 1919–1921 zajmował się odbudową mostów zniszczonych w latach I wojny światowej i opracował projekt mostu (1921) w Narwie przez rzekę Narwę z przęsłem długości 110 m[1]. Wykładał budowę mostów w Katedrze Budowy Mostów Uniwersytetu Łotwy. Pod koniec 1920 roku odmawiając objęcia katedry na Politechnice Ryskiej powrócił do kraju[3].

W 1921 roku został kierownikiem Katedry Budowy Mostów Politechniki Warszawskiej, której szefował aż do wybuchu II wojny światowej. W 1923 roku został członkiem Akademii Nauk Technicznych w Warszawie, a w 1925 roku członkiem Rady Technicznej Ministerstwa Kolei Żelaznych. W rok później rozpoczął pracę jako konsultant w Ministerstwie Robót Publicznych (później Komunikacji). Jednocześnie, w latach 1923–1929 pełnił funkcję dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej na tej uczelni, w latach 1929–1932 był jej rektorem, a w roku akademickim 1932/1933 prorektorem. W okresie 1924–1936 wykładał budowę mostów drewnianych w Oficerskiej Szkole Inżynierii w Warszawie przekształconą w 1932 roku w Szkołę Podchorążych Saperów[1]. W roku 1938 otrzymał doktorat h.c. Politechniki[6]. Wykładał także w Szkole Podchorążych Saperów, był doradcą m.in. Ministerstwa Robót Publicznych i firmy „K. Rudzki i S-ka”. Od 1930 był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego. W 1934 roku został członkiem honorowym Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników. W latach 1936–1939 był dyrektorem nauk technicznych Wyższej Szkoły Inżynierii. W 1937 roku został wybrany na prezesa Rady Naczelnej Towarzystwa Przyjaciół Młodzieży Akademickiej[7]. Jednocześnie projektował liczne wielkie konstrukcje stalowe w Polsce, m, in. 10 wież wysokości po 127 m radiostacji transatlantyckiej pod Warszawą, postawionych w I. 1922-1923, most kolejowy przez Wisłę pod Sandomierzem o sześciu przęsłach po 75 m, otwarty w r. 1927, most drogowy przez Niemen w Grodnie, trójprzęsłowy o rozpiętości 52+60+52 m, otwarty w r. 1930, hangary na lotnisku Okęcie rozpiętości 50 m, konstrukcję Dworca Głównego w Warszawie, o powierzchni zabudowy 24500 m 2 (zniszczoną przez Niemców w r. 1944). Był także konsultantem przy projektowaniu m.in. mostów przez Wisłę: czwarty w Krakowie (otwarty w r. 1933), we Włocławku (otwarty w r. 1937) i w Płocku (otwarty w r. 1938)[1].

W czasie okupacji niemieckiej działał w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej jako przewodniczący Sekcji Odbudowy, a po jej likwidacji latem 1940 jako przewodniczący Sekcji Mieszkaniowej[1].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (198-4-23)[8].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Życie prywatne

edytuj

Urodził się w rodzinie rolnika i rzemieślnika, był synem Pawła i Moniki z Przedmojskich. Był żonaty dwukrotnie: z Anną z Goldringów (zm. 1927) i z Marią z Klonowskich (zm. 1945 w obozie w Ravensbruck). Z pierwszego małżeństwa pozostawił córkę Monikę Fajansową, drugie małżeństwo było bezdzietne[1].

Wybrane publikacje

edytuj
  • Использование трёхшарнирных арок в разводных мостах, Санкт-Петербург 1908, wyd. polskie Zastosowanie łuków trójprzegubowych do mostów ruchomych, Warszawa 1908,
  • Mosty żelazne, w: Podręcznik Inżynierski, pod red. Stefana Bryły, Warszawa 1928
  • Tablice momentów statycznych i bezwładności blach i kątowników używanych w mostownictwie i budownictwie stalowym, Warszawa 1932
  • Kurs budowy mostów; Część ogólna; Podpory kamienne i mosty drewniane, Warszawa 1938[11]
  • Mosty stalowe nitowane, Warszawa 1954 (wydanie pośmiertne)
  • Publikował artykuły na łamach „Przeglądu Technicznego”, m.in. O montowaniu mostu na Niemnie pod Grodnem (1923), i lwowskiego „Czasopisma Technicznego”, m.in. Budownictwo szkieletowe przemysłowe (1935), Badania pewnych połączeń spawanych (wraz z F. Szelągowskim, 1936).

Ważniejsze projekty i realizacje konstrukcyjne

edytuj
  •  
    Most Troicki w Petersburgu
  •  
    Most Pałacowy w Petersburgu (1908-1916)
  •  
    Most Pantelejmonowski
  •  
    Most kolejowy przez rzekę Mstę w Borowiczach (1905)
  •  
    Most Romanowski na Wołdze w pobliżu Kazania (1911-1913)
  •  
    Most Cesarski na Wołdze koło Symbirska (1913-1916)
  •  
    Most Piłsudskiego w Krakowie
  •  
    Maszt radiowy Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej na Bemowie
  •  
    Dworzec Główny w Warszawie (widok w 1938)
  •  
    Most Rydza-Śmigłego we Włocławku
  •  
    Most kolejowy im. Legionów Piłsudskiego w Płocku (1936-1938)

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k Bolesław Chwaściński, Pszenicki Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986, t. 24, s. 281–283.
  2. ↑ a b Artur Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 286–289.
  3. ↑ a b c d Jekatierina M. Koljada, Pszenicki Andrzej / Пшеницкий Андрей Павлович (1869–1941), Polski Petersburg.
  4. ↑ B. Orłowski, Nie tylko szablą i piórem, Warszawa 1985, s. 184.
  5. ↑ Andrzej Pszenicki, Wspomnienia z działalności administracji kościoła św. Katarzyny w Petersburgu w latach 1905–1919, w: Z murów św. Katarzyny. Księga pamiątkowa b. wychowanek i wychowanków gimnazjów przy kościele św. Katarzyny w Petersburgu, Warszawa 1933, s. 71–76.
  6. ↑ Doktorzy honoris causa Politechniki Warszawskiej, red. Andrzeja Ulmera, Warszawa 2000, s. 50–52.
  7. ↑ J. Piłatowicz, „Poczet Rektorów, tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826–2001”, wyd. I, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001, s. 118–119.
  8. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ANNA PSZENICKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2015-05-30].
  9. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 630 „za zasługi na polu naukowem”.
  10. ↑ M.P. z 1938 r. nr 40, poz. 46 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
  11. ↑ Andrzej Pszenicki, Kurs budowy mostów. Cz. ogólna, Podpory kamienne i mosty drewniane [online], polona.pl [dostęp 2020-02-06].

Bibliografia

edytuj
  • Słownik polskich pionierów techniki, pod red. B. Orłowskiego, Katowice 1986.
  • Orłowski B., Nie tylko szablą i piórem, Warszawa 1985.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Andrzej_Pszenicki&oldid=75341669”