Wikipedia

Andrzej Czystowski

polski polityk

Andrzej Czystowski właśc. Mieczysław Andrzej Czystowski ps. Mały, Andrzej, Czarny (ur. 29 listopada 1922 w Makowie Mazowieckim, zm. 29 marca 1988 w Warszawie) – działacz PPS, członek Organizacji Wojskowej Powstańczego Pogotowia Socjalistów, uczestnik powstania warszawskiego, więzień w latach 1952–1956 z 15-letnim wyrokiem za członkostwo i pracę w organizacji Wolność, Równość, Niepodległość „Start”, dziennikarz.

Andrzej Czystowski

Życiorys

edytuj

Syn Jana i Jadwigi z domu Targosz. Jego ojciec był inżynierem, naczelnikiem Wydziału Szkół Powszechnych Kuratorium w Wilnie (1934-1936) i Równem (1936-1939)[1]. Jego matka zginęła w w 1945 jako ofiara obozu w Ravensbrück[2]

Od 1940 działał w konspiracji w PPS-WRN, od grudnia 1940 przez rok czasu był dowódcą kompanii młodzieżowej w ramach Gwardii Ludowej WRN[1]. Od 1942 znajdował się w zespole Andrzeja Nowickiego, odpowiedzialnym za szkolenie polityczne w kompanii[3]. Od 1943 był również redaktorem miesięcznika Kół Samokształceniowych Młodzieży Socjalistycznej „Światło”[3], które od stycznia do maja 1944 w połączeniu z pismem „Płomienie”, utworzyło miesięcznik „Młodzież Socjalistyczna”. Od maja 1944 kierował komórką informacyjną swojej kompanii.

Od końca 1943 działał równocześnie w Ekspozyturze Urzędu Śledczego Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa (kryptonim „Start”). Kierował sekretariatem „Startu”, odpowiadał za lokale konspiracyjne i sieć łączności. Ukończył kurs oficerski służby śledczej[3]. W trakcie powstania warszawskiego walczył w szeregach plutonu 219 IV Batalion OW PPS[4], który wszedł do Zgrupowania „Zyrafa”. 1 sierpnia zginął jego brat kpr pchor. Jan Czystowski „Stary II”, walczący w szeregach plutonu 220 batalionu OW PPS[5]. Po kapitulacji powstania trafił do niewoli, przebywał w Stalagu XI A Altengrabow[6]. Po wyzwoleniu obozu wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych[4]. We wrześniu 1945 rozpoczął studia medyczne na Katolickim Uniwersytecie w Lowanium, rok później przeniósł się na Uniwersytet w Lille[4]. Działał w emigracyjnych strukturach PPS w Belgii i Francji, należał też do Francuskiej Sekcji Międzynarodówki Robotniczej[4]. W 1946 poznał podczas spotkań zmierzających do odbudowy Socjalistycznej Młodzieżówki Młodzieży Helmuta Schmidta, z którym się zaprzyjaźnił[7]. W lutym 1948 powrócił do Polski, pracował początkowo jako tłumacz w piśmie "Świat i Polska", wstąpił do PPS i od maja do lipca 1948 był sekretarzem redakcji pisma "Płomienie". Po jego likwidacji pracował jako dziennikarz „Robotnika” i „Trybuny Ludu”. Z PPS został jednak usunięty przed Kongresem Zjednoczeniowym PPR i PPS[2].

5 lutego 1949 został aresztowany, następnie oskarżony w procesie tzw. „Startu” i skazany 21 grudnia 1951 wyrokiem Sądu Wojewódzkiego na 15 lat pozbawienia wolności (pozostałych trzech oskarżonych, Zygmunt Ojrzyński, Witold Pajor, Stanisław Nienałtowski zostało skazanych na kary śmierci, które Pajorowi i Nienałtowskiemu zamieniono na 15 lat więzienia)[8]. Został zwolniony z więzienia 14 maja 1956[9], zaś w marcu 1957 zrehabilitowany. Został także członkiem PZPR Na początku 1957 został zatrudniony w „Sztandarze Młodych” jako zastępca kierownika działu technicznego[9]. W 1958 został zwerbowany przez wywiad PRL, po tym jak otrzymał korespondencję od znajomego mieszkającego w Niemczech Zachodnich[10]. Od 1963 uczestniczył w inwigilacji nowo utworzonej Misji Handlowej RFN w Warszawie[11]. W 1975 Helmut Schmidt, będący wówczas kanclerzem Niemiec, wykorzystał jego pośrednictwo, aby przekazać prywatny list Edwardowi Gierkowi[12]. To zdarzenie stało się impulsem do wysłania A. Czystowskiego przez wywiad PRL do Niemiec, tak, aby wykorzystać jego znajomości w tamtejszych sferach politycznych[13]. W lutym 1977 został zatrudniony w Polskiej Agencji „Interpress”, w październiku tegoż roku wysłano go jako korespondenta do Kolonii[13]. Tam podtrzymywał przyjaźń z Helmutem Schmidtem, był jego pośrednikiem przy dalszych kontaktach z E. Gierkiem [14]. W styczniu 1979 powrócił jednak do Polski[15]. W kwietniu 1981 odwiedził Niemcy i kanclerza Schmidta. Ten zaproponował za jego pośrednictwem władzom PRL nawiązanie nieformalnych kontaktów na wysokim szczeblu. Oferta ta nie została jednak przyjęta[16]. Ostatni raz jako pośrednik H. Schmidta (tym razem z w kontakcie z odsuniętym już od władzy E. Gierkiem) wystąpił w 1983[17]. Swoją współpracę z wywiadem PRL zakończył w 1984 (formalnie w 1986)[18].

Opublikował prace historyczne Antyfaszystowskie przygotowania wojenne socjalistów europejskich 1933-1939 ("Dzieje Najnowsze" nr 1/1985) i przyjętą bardzo krytycznie w historiografii Wolność, Równość, Niepodległość (22 X 1939-11 II 1945) ("Z pola walki", nr 3/1988)[18].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Friszke 2017 ↓, s. 1062.
  2. ↑ a b Friszke 2017 ↓, s. 1065.
  3. ↑ a b c Friszke 2017 ↓, s. 1063.
  4. ↑ a b c d Friszke 2017 ↓, s. 1064.
  5. ↑ Andrzej Czystowski. Powstańcze Biogramy. [dostęp 2011-08-24]. (pol.).
  6. ↑ Mieczysław Czystowski w bazie straty.pl
  7. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1064-1065.
  8. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1065-1066.
  9. ↑ a b Friszke 2017 ↓, s. 1066.
  10. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1067-1069.
  11. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1069-1071.
  12. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1076.
  13. ↑ a b Friszke 2017 ↓, s. 1077.
  14. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1078.
  15. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1079.
  16. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1081-1083.
  17. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 1085.
  18. ↑ a b Friszke 2017 ↓, s. 1086.

Bibliografia

edytuj
  • Janusz Marszalec, Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego w Powstaniu Warszawskim, Warszawa: „Rytm”, 1999, ISBN 83-87893-07-2, OCLC 830300982.
  • Andrzej Friszke, Wywiad czy dyplomacja? Nietypowe kontakty z Helmutem Schmidtem, [w:] Joanna Szymoniczek (red.), Jak patrzeć na Polskę, Niemcy i świat. Księga jubileuszowa profesora Eugeniusza Cezarego Króla, Warszawa: Bellona i ISP PAN, 2017, s. 1062–1091.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Andrzej_Czystowski&oldid=75659550”