Alfabet irlandzki

Alfabet irlandzki – alfabet oparty na alfabecie łacińskim, służący do zapisu języka irlandzkiego. Po irlandzku nazywany 'cló Gaelach' (k ɫ̪o ː ˈ ɡ e ː ɫ̪ə x). Używany od 1571 do II połowy XX wieku. Obecnie stosowany jako element dekoracyjny szyldów reklamowych – szczególnie litery a, g oraz t, które zapisuje się w tradycyjnej formie.

Znaki

Składa się z następujących liter:

A, Á, B, C, D, E, É, F, G, H, I, Í, L, M, N, O, Ó, P, R, S, T, U, Ú

Pozostałe litery (J K Q V W X Y Z) są używane bardzo rzadko i to tylko w wyrazach zapożyczonych w niedalekiej przeszłości lub w terminach naukowych.

Jedynym obecnie stosowanym znakiem diakrytycznym jest ´ (znak akcentu akutowego, po irlandzku síneadh fada – „znak długości” lub po prostu fada) i służy do oznaczania samogłosek długich z natury (Áá Éé Íí Óó Úú).

Nazwa miasta „Corcaigh” zapisana alfabetem irlandzkim w wersji z bardziej czytelną literą R.

Litera h występująca po spółgłosce oznacza, że spółgłoska ta uległa lenicji. W czcionce gaelickiej kropka nad spółgłoską oznacza lenicję (Ḃḃ Ċċ Ḋḋ Ḟḟ Ġġ Ṁṁ Ṗṗ Ṡṡ Ṫṫ). Lenicja nie występuje przy spółgłoskach h, l oraz r.

W tradycyjnym alfabecie irlandzkim wyróżnia się inne, niż w obecnym, oznaczenie łącznika agus (i, oraz); odpowiednio: & oraz tradycyjny ⁊.

Po 1913 roku litery s, r zostały zastąpione bardziej zlatynizowanymi.

Unikod

System Unikod dla alfabetu irlandzkiego przewiduje następujące znaki:

Ᵹ ᵹ (U+A77D, U+1D79)
Ꝺ ꝺ (U+A779, U+A77A)
Ꝼ ꝼ (U+A77B, U+A77C)
Ꝿ ꝿ (U+A77E, U+A77F)
Ꞃ ꞃ (U+A782, U+A783)
Ꞅ ꞅ (U+A784, U+A785)
Ꞇ ꞇ (U+A786, U+A787)

Przykłady

Duibhlinn (czcionka w postaci cyfrowej z 1993 roku, bazująca na Monotype Series 24 A, 1906)

Chuaigh bé mhórshách le dlúthspád fíorfhinn trí hata mo dhea-phorcáin bhig,
Ċuaiġ bé ṁórsháċ le dlúṫspád fíorḟinn trí hata mo ḋea-ṗorcáin ḃig,
W wolnym tłumaczeniu: 'Bardzo zadowolona kobieta weszła z prawie białym szpadlem we łbie mojej małej dobrze utuczonej świnki.'

Galeria

Tabliczka na ratuszu w Dublinie.
Brama do Pontifical Irish College w Rzymie.
Przykład z nagrobka w Kerry.
Alfabet irlandzki na obiekcie zabytkowym.