Alex Dancyg
Alex Dancyg (ur. 21 lipca 1948 w Warszawie, zm. po 7 października 2023 w Strefie Gazy) – polsko-izraelski historyk, działacz na rzecz dialogu polsko-żydowskiego[1].
 Alex Dancyg (2000) | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 lipca 1948 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
po 7 października 2023 |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujMłodość i pochodzenie
edytujPrzodkowie Alexa Dancyga ze strony ojca wywodzili się z wileńskich litwaków, a ze strony matki z Ostrowi Mazowieckiej[2]. Urodził się w Warszawie jako drugie dziecko Niny (Nychy) i Marcina (Mordechaja) Dancygów[1]. Jego ojciec, warszawiak od kilku pokoleń, był z wykształcenia prawnikiem, zaś matka – historyczką, uczennicą Marcelego Handelsmana[3]. Rodzice pochodzili z Warszawy, a okupację niemiecką okresu II wojny światowej przeżyli na Kresach Wschodnich (m.in. w Tuczynie i Krzemieńcu), ukrywając się pod fałszywym nazwiskiem: Danecki i pod imionami Nina i Marcin, przy których pozostali po wojnie[4]. Większość rodziny jego ojca zginęła w trakcie holocaustu[5]. Córka Nychy i Mordechaja, Edyta, ocalała w wołyńskim Korcu, dzięki rodzinie polskich Tatarów, m. in. Marii Assanowicz[4].
Ojciec Alexa, Marcin (Mordechaj) Dancyg, był potomkiem Abrahama Dancyga, ucznia Gaona Wileńskiego[3], stalinowskim sędzią wojskowym w stopniu podpułkownika, a po przejściu do rezerwy – adwokatem[6].
W 1957 roku Alex Dancyg wyjechał wraz z rodzicami i siostrą do Izraela. Przebywał w domu dziecka w kibucu Negba, gdzie nauczył się hebrajskiego[4]. Po powrocie do rodziców w w Tel Awiwie został członkiem młodzieżowej organizacji Ha-Szomer Ha-Cair oraz kibicem klubu Synowie Judy, któremu pozostał wierny do końca życia[7].
Jeszcze w klasie maturalnej wybrał styl życia kibucnika. Został skierowany do Nir Oz, gdzie działał aktywnie przez całe życie. Po maturze trafił do elitarnej jednostki wojsk spadochronowych (1966). Już jako rezerwista uczestniczył m.in. w wojnie Jom Kipur (1973) i w wojnie libańskiej (1982–85)[7]. Ukończył studia historyczne[1] na Uniwersytecie Ben Guriona w Beer Szewie[8].
Praca zawodowa
edytujBył wieloletnim współpracownikiem Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Jad Waszem. Polskę odwiedził po trzydziestoletniej nieobecności w 1986 r. Od 1990 roku prowadził kursy dla przewodników opiekujących się grupami Izraelczyków przyjeżdżających do Polski. Był również współpracownikiem Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”[1].
W 1999 roku powstał poświęcony Alexowi Dancygowi, dokumentalny film biograficzny pt. Czytając Sienkiewicza na pustyni Negev w reż. Krzysztofa Bukowskiego, który otrzymał Nagrodę Specjalną „Brązowy Lajkonik” na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w 2000 roku[9].
W 2012 roku ukazał się poświęcony mu reportaż Polskiego Radia, autorstwa Marty Rebzdy pt. Podwójna tożsamość[10].
W 2013 roku Kapituła Fundacji Polcul przyznała mu nagrodę im. Eudoksji Rakowskiej za „wieloletnią działalność na rzecz edukacji historycznej młodzieży izraelskiej i polskiej”[11]. W 2023 roku, gdy był przetrzymywany jako zakładnik przez Hamas (patrz poniżej), został nagrodzony tytułem „Człowiek Pojednania” przez Polską Radę Chrześcijan i Żydów[12].
W 2014 roku nakładem Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” ukazał się drugi tom z cyklu Opowieści z Bramy pt. Dancyg (Lublin, ISBN 978-83-61064-57-2) zawierający zapis rozmów z Alexem Dancygiem zarejestrowanych w ramach Programu Historia Mówiona[13].
14 marca 2024 w Synagodze Nożyków został laureatem Nagrody Specjalnej Orła Jana Karskiego[14].
Uprowadzenie
edytuj7 października 2023 roku kibuc Nir Oz, w którym mieszkał, został napadnięty przez bojowników Hamasu w ramach ataku tej organizacji na Izrael, co zapoczątkowało wojnę Izraela z Hamasem[15][16][17]. Dancyg znalazł się wówczas w grupie mieszkańców kibucu uprowadzonych i zabranych do Strefy Gazy przez Hamas jako zakładnicy[18][19]. O uprowadzeniu Dancyga poinformowały polskie media wskazując, że jest on obywatelem zarówno polskim, jak i izraelskim[20]. W związku z porwaniem Alexa Dancyga, w serwisie społecznościowym Facebook, powstał profil Help Bring Alex Home nagłośniający sprawę uprowadzenia Dancyga. Polski performer Dariusz Paczkowski wykonał natomiast w Warszawie szereg graffiti z napisem – Alex Dancyg – ambasador dialogu[21].
16 października 2023 roku list jego syna Matiego z apelem o uwolnienie ojca został odczytany na pl. Grzybowskim w Warszawie podczas spotkania „Pamięci ofiar Hamasu – O powrót porwanych”[22].
10 marca 2024 media powiązane z Hamasem donosiły o śmierci Dancyga, który miał zginąć w wyniku izraelskiego nalotu na miasto Chan Junus[23]. Informacje te nie zostały jednak potwierdzone ani przez izraelskie służby, ani przez rodzinę[24].
22 lipca 2024 roku Siły Obronne Izraela potwierdziły śmierć Alexa Dancyga, która nastąpiła kilka miesięcy wcześniej[25]. Okoliczności jego śmierci nie zostały ujawnione[25][26]. Siły Obronne Izraela wszczęły śledztwo mające wyjaśnić przyczyny śmierci Dancyga, pod uwagę brana jest możliwość przypadkowego zabicia przez siły izraelskie[27].
20 sierpnia 2024 izraelskie wojsko odzyskało z rąk Hamasu ciało Alexa Dancyga[28][29].
Odznaczenia
edytuj- Srebrny Krzyż Zasługi[30]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej[30]
- Nagroda Orła Jana Karskiego (specjalna)[31]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Alex Dancyg (ur. 1948). teatrnn.pl. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Dancyg 2014 ↓, s. 8–9.
- ↑ a b Szuchta 2024 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Szuchta 2024 ↓, s. 22.
- ↑ ''Alex Dancyg: – Jestem Żydem i Polakiem'' [online], gazetalubuska.pl [dostęp 2023-10-24].
- ↑ Marcin Zaborski. Pozorna próba „destalinizacji” warszawskiej adwokatury w 1956 r., cz. 1 – analiza. Otwarte zebranie podstawowej organizacji partyjnej PZPR przy izbie adwokackiej w Warszawie 26 i 30 października 1956 r.. „Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda”. 4 (1 (7)), s. 132–136, 140, 2021. Fundacja im. Aliny i Leszka Allerhandów. ISSN 2657-7984.
- ↑ a b Szuchta 2024 ↓, s. 23.
- ↑ Szuchta 2024 ↓, s. 24.
- ↑ ''Czytając Sienkiewicza na pustyni Negev'' [online], filmpolski.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ ''„Podwójna tożsamość” – Marta Rebzda'' [online], trojka.polskieradio.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ ''Alex Dancyg – laudacja'' [online], polcul.pl [dostęp 2023-10-23].
- ↑ ''Alex Dancyg uhonorowany przez Polską Radę Chrześcijan i Żydów tytułem Człowiek Pojednania za rok 2023'' [online], prchiz.pl [dostęp 2023-11-30].
- ↑ ''Alex Dancyg. Historie z Bramy. T. 2'' [online], teatrnn.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ W Synagodze Nożyków wręczono Nagrodę Specjalną Orła Jana Karskiego dla Alexa Dancyga [online], dzieje.pl [dostęp 2024-03-14] (pol.).
- ↑ „Palą nas. Dusimy się”. Przerażająca relacja z Izraela, nie żyje cała rodzina. o2.pl, 2023-10-13. [dostęp 2024-01-31]. (ang.).
- ↑ Ruth Marks Eglash: Kibbutz Nir Oz, where Hamas’ mass terror attack became personal. jewishinsider.com, 2023-11-17. [dostęp 2024-01-31]. (ang.).
- ↑ Lori Hinnant, Sam McNeil: ‘We are officially hostages.’ How the Israeli kibbutz of Nir Oz embodied Hamas’ hostage strategy. [w:] World News [on-line]. apnews.com, 2023. [dostęp 2024-01-31]. (ang.).
- ↑ ''Izrael. Nieoficjalnie: Terroryści porwali Alexa Dancyga. „Przyjaciel Polski, historyk”'' [online], wiadomosci.gazeta.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ ''Obywatel Polski wśród zakładników Hamasu'' [online], pap.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ ''Alex Dancyg porwany przez bojowników Hamasu. Rozmowa z Robertem Szuchtą'' [online], tvn24.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Krzysztof Bielawski, ''Uwolnić Aleksa Dancyga!'' [online], jewish.pl [dostęp 2023-10-22].
- ↑ Mati Danzig, ''List syna porwanego przez Hamas Alexa Dancyga: Ojcze, wróć do domu'' [online], polityka.pl [dostęp 2023-10-24].
- ↑ Pojawiły się doniesienia o śmierci Alexa Dancyga. Komentarz polskiego MSZ [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2024-07-22] (pol.).
- ↑ Hamas: Nie żyje polski historyk uprowadzony w Strefie Gazy [online], tvp.info [dostęp 2024-03-10] (pol.).
- ↑ a b Hostages Alex Dancyg, Yagev Buchshtab confirmed dead, IDF likely at fault [online], The Jerusalem Post | JPost.com, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-07-22] (ang.).
- ↑ Anna Wolska, Izraelska armia: Alex Dancyg, zakładnik Hamasu z polskim obywatelstwem, nie żyje [online], euractiv.pl, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-07-22] (pol.).
- ↑ Emanuel Fabian, Toi Staff, IDF announces deaths of hostages Alex Dancyg and Yagev Buchshtav in Hamas captivity [online], The Times of Israel, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-07-22] (ang.).
- ↑ IDF confirms it retrieved bodies of 6 hostages from Gaza, including previously unnamed Alex Dancyg | The Times of Israel.
- ↑ W grupie odnalezionych ciał znalazł się Alex Dancyg, polsko-izraelski historyk i działacz na rzecz dialogu polsko-żydowskiego. Informację o jego śmierci izraelskie służby przekazały opinii publicznej pod koniec lipca. [online], www.onet.pl [dostęp 2024-08-23] (pol.).
- ↑ a b “Bliżej siebie…”- pomysłodawca i promotor spotkań młodzieży polskiej z izraelską z wizytą w naszej szkole.. lo.zyrardow.edu.pl. [dostęp 2023-10-23].
- ↑ Nagroda Specjalna Orła Jana Karskiego dla Alexa Dancyga – zakładnika terrorystów Hamasu [online], onet.pl [dostęp 2024-03-07] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Alex Dancyg: Historie z Bramy (Historie z Bramy. Alex Dancyg). T. 2. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2014, s. 94 s, seria: Opowieści z Bramy. ISBN 978-83-61064-57-2. [dostęp 2024-03-11].
- Robert Szuchta. Aleks Dancyg (1948–2024). „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. 20, s. 21–26, 2024-12-17. ISSN 1895-247X.
Linki zewnętrzne
edytuj- Katarzyna Juszczak van Rooijen: „Możecie pomóc mu wrócić”. Dramatyczny apel rodziny i przyjaciół Alexa Dancyga, porwanego przez Hamas. jedennewsdziennie.pl. [dostęp 2023-10-21].
- Alex Dancyg (ur. 1948). Polska Rada Chrześcijan i Żydów, 2023-11-15. [dostęp 2025-01-04].