Aleksandr Wampiłow

Aleksandr Wampiłow
ros. Александр Валентинович Вампилов
A. Sanin
Imię i nazwisko	Aleksandr Walentynowicz Wampiłow
Data i miejsce urodzenia	19 sierpnia 1937 ; Czeremchowo
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1972 ; Bajkał
Narodowość	rosyjska, buriacka
Język	rosyjski
Alma Mater	Państwowy Uniwersytet w Irkucku
Dziedzina sztuki	proza, dramat
	Ważne dzieła
	Polowanie na kaczki; Dwadzieścia minut z aniołem;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Aleksandr Walentynowicz Wampiłow (ros. Александр Валентинович Вампилов; ur. 19 sierpnia 1937 w Czeremchowie, Rosyjska Federacyjna SRR, zm. 17 sierpnia 1972 w jeziorze Bajkał, Rosyjska Federacyjna SRR) – rosyjski dramaturg i prozaik. Autor sztuk teatralnych podejmujących problemy konformizmu i kompromisów moralnych^[1].

Życiorys

Urodził się 19 sierpnia 1937 roku, gdy jego rodzice przebywali w ośrodku administracyjnym Kutulik w regionie ałarskim w obwodzie irkuckim. Chociaż często za miejsce jego narodzin podaje się właśnie Kutulik^[2], to w rzeczywistości urodził się w klinice porodowej sąsiedniego miasta Czeremchowo w regionie czeriemchowowskim^[3]^[4].

Jego rodzicami byli Walentin Nikiticz Wampiłow i Anastasija Prokopjewna Wampiłowa-Kopyłowa. Ojciec, z narodowości Buriat, był pedagogiem, który wkrótce po narodzinach syna został aresztowany 17 stycznia 1938 roku i w tym samym roku 9 marca rozstrzelany na rozkaz trojki irkuckiego oddziału NKWD. W lutym 1957 roku został pośmiertnie rehabilitowany. Jego matka po śmierci męża została z czwórką dzieci (Michaiłem, Walentinem, bliźniakami Galiną i Władimirem) i kontynuowała pracę jako nauczycielka matematyki w liceum w Kutuliku, a wychowywaniem dzieci zajęła się jej matka, a babka pisarza (jej ojca brakowało, ponieważ również był represjonowany)^[5]^[6].

W latach 1955–1960 uczył się na wydziale historyczno-filologicznym na Państwowym Uniwersytecie w Irkucku. Na trzecim roku studiów zadebiutował jako pisarz opowiadaniem Piersidskaja sirien', które zostało opublikowane pod pseudonimem A. Sanin 1 października 1957 w gazecie „Irkuckij uniwiersitiet”^[5]. Drugie opowiadanie Stieczenije obstojatelstw zostało opublikowane w tej samej gazecie 4 kwietnia 1958 roku i następnie w almanachu „Angara”. Pod tym samym tytułem w 1961 roku Wampiłow wydał pierwszą książkę zawierającą humorystyczne opowiadania i dramaty.

W październiku 1959 roku, będąc na piątym roku, Wampiłow został pracownikiem obwodowej gazety „Sowietskaja mołodioż”. W niej pracował do lutego 1964 roku jako pracownik ds. literatury, kierownik oddziału, sekretarz. Opuszczając redakcję, pisarz nie zerwał z nią kontaktu i od czasu do czasu wyjeżdżał służbowo w jej imieniu^[6].

W 1964 napisał pierwszy większy dramat - Rozstanie w czerwcu (autor wielokrotnie przerabiał utwór - znane są 4 warianty). Próby zainteresowania teatrów wystawieniem sztuki zakończyły się bez sukcesu. Przełom nastąpił dopiero w 1966 roku, gdy dramat został wystawiony na deskach Teatru Dramatu w Kłajpedzie dzięki młodemu białoruskiemu reżyserowi Wadimowi Dopkiunasowi. Sukces sztuki otworzył drzwi do kolejnych teatrów ZSRR - w 1970 roku dramat był wystawiany już w 8 teatrach, chociaż nie w tych w stolicach (dopiero po jego śmierci zaczęły być wystawiane m.in. w moskiewskim Teatrze im. Jermołowej i Teatrze im. Stanisławskiego oraz w leningradzkim Wielkim Teatrze Dramatycznym)^[6].

Jesienią 1965 roku, na wniosek Czitinskiego Seminarium Młodych Pisarzy, Wampiłow został przedstawiony jako kandydat do Związku Pisarzy ZSRR.

Pomnik Wampiłowa w Listwiance przy miejscu jego śmierci

17 sierpnia 1972, na dwa dni przed 35 urodzinami, Wampiłow zginął tragicznie - utonął w jeziorze Bajkał przy wypływie rzeki Angara (przewróciła się łódź motorowa)^[7]. Został pochowany na Cmentarzu Radiszczewskim w Irkucku^[6]. Przy miejscu śmierci na brzegu jeziora Bajkał w osadzie Listwianka postawiono pamiątkowy pomnik.

Przez całą karierę literacką Wampiłow napisał ok. 70 opowiadań, dramatów, szkiców, artykułów i felietonów, a jego utwory zostały przetłumaczone m.in. na język angielski, białoruski, bułgarski, chiński, czeski, estoński, francuski, hiszpański, lezgiński, łotewski, mołdawski, mongolski, niemiecki, norweski, polski, rumuński, serbski, słowacki, węgierski.

Wybrana twórczość^[8]

Dramaty wieloaktowe

1966 - Rozstanie w czerwcu (ros. Прощание в июне)
1968 - Starszy syn (ros. Старший сын)
1970 - Polowanie na kaczki (ros. Утиная охота) – polskie tłumaczenie René Śliwowski
1972 - Zeszłego lata w Czulimsku (ros. Прошлым летом в Чулимске) - robocze nazwy dramatu: Walientina (ros. Валентина) i Leto krasnoje - ijun', ijul, awgust... (ros. Лето красное – июнь, июль, август…); polskie tłumaczenie Grażyna Strumiłło-Miłosz

Dramaty jednoaktowe

1963 - Dom z widokiem na pole (ros. Дом окнами в поле)
Sto rublej nowymi dien'gami (ros. Сто рублей новыми деньгами) - pierwszy wariant dramatu 20 minut z aniołem
Wroni gaj (ros. Воронья роща) – polskie tłumaczenie Grażyna Strumiłło-Miłosz
1970 - Anegdoty prowincjonalne (ros. Провинциальные анекдоты):
- Przygoda z metrampażem (ros. История с метранпажем)
- 20 minut z aniołem (ros. Двадцать минут с ангелом) – polskie tłumaczenie René Śliwowski
Sukces (ros. Успех) – polskie tłumaczenie Grażyna Strumiłło-Miłosz
1972 - Niezrównany Nakoniecznikow (ros. Несравненный Наконечников) - utwór nieukończony; polskie tłumaczenie Irena Lewandowska

Krótkie scenki teatralne

Miesiac w dieriewnie, ili Gibiel odnogo lirika (ros. Месяц в деревне, или Гибель одного лирика)
Cwiety i gody (ros. Цветы и годы)
Swidanje. Scenka iz nierycarskich wriemion (ros. Свидание. Сценка из нерыцарских времён)
Kwartirant (ros. Квартирант)
Kładbiszcze słonow (ros. Кладбище слонов)
Process (ros. Процесс)
Rafael (ros. Рафаэль)

Proza

1957 - Piersidskaja sirien' (ros. Персидская сирень) - debiut Wampiłowa, opowiadanie wydane pod pseudonimem A. Sanin
1958 - Stieczenije obstojatelstw (ros. Стечение обстоятельств)
Iz zapisnych kniżek (ros. Из записных книжек)
Pis'ma (ros. Письма)

Przypisy

↑ Wampiłow Aleksandr Walentinowicz - Zapytaj.onet.pl [online], portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2017-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-11)].
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2015-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-07)].
↑ http://www.zavtra.ru/cgi/veil/data/zavtra/99/299/71.html
↑ ^a ^b http://vampilov-irk.ru/about.htm
↑ ^a ^b ^c ^d Биография Александр Вампилов [online], www.peoples.ru [dostęp 2017-11-16] .
↑ Новая Российская энциклопедия: в 12 т. / Редкол.: А. Д. Некипелов, В. И. Данилов-Данильян и др. – М.: ООО «Издательство „Энциклопедия“» Т. 3 Бруней – Винча, 2007. – 480 с
↑ Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [online], www.e-teatr.pl [dostęp 2017-11-16] .

Bibliografia

Krótka biografia Wampiłowa. [dostęp 2013-12-06]. (ros.).
Biografia Wampiłowa na stronie Irkuckiej Okręgowej Biblioteki Dziecięcej. [dostęp 2013-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-11)]. (ros.).
Strona poświęcona Wampiłowowi. [dostęp 2013-12-06]. (ros.).
Biografia Wampiłowa na portalu peoples.ru. [dostęp 2013-12-06]. (ros.).

Linki zewnętrzne

[1] Wampiłow Aleksandr Walentinowicz - Zapytaj.onet.pl [online], portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2017-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).

[2] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-11)].

[3] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2015-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-07)].

[4] ttp://www.zavtra.ru/cgi/veil/data/zavtra/99/299/71.html

[p1-5] ttp://vampilov-irk.ru/about.htm

[p2-6] Биография Александр Вампилов [online], www.peoples.ru [dostęp 2017-11-16] .

[7] Новая Российская энциклопедия: в 12 т. / Редкол.: А. Д. Некипелов, В. И. Данилов-Данильян и др. – М.: ООО «Издательство „Энциклопедия“» Т. 3 Бруней – Винча, 2007. – 480 с

[8] Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [online], www.e-teatr.pl [dostęp 2017-11-16] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]