Al-Muktafi
Abū Muḥammad ʿAlī ibn Aḥmad ibn Ṭalḥa ibn Jaʿfar ibn Muḥammad ibn Hārūn al-Muktafī bi'Llāh arab. أبو محمد علي بن أحمد), znany również jako al-Muktafī bi-Llāh (arab. المكتفي بالله, "Zadowolony tylko z Boga"; ur. 877/8 – zm. 13 sierpnia 908 w Bagdadzie) – siedemnasty kalif Abbasydów.
| 17. kalif | |
| Okres |
od 5 kwietnia 902 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 877/8 |
| Data i miejsce śmierci |
13 sierpnia 908 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Małżeństwo |
Bint Khumarawayh |
| Małżeństwo |
Ghusn |
| Dzieci | |
| Moneta | |
 Złoty dinar Al-Muktafiego | |
Życiorys
edytujPrzyszedł na świat w 887/8 roku jako Ali ibn Ahmad. Jego ojcem był przyszły kalif Al-Mu’tadid, a matką turecka Umm al-walad Jijak[1][2]. Był on pierwszym kalifem nazwanym na część kalifa Alego[3].
Kalifat
edytujKiedy al-Mu’tadid zmarł 5 kwietnia 902 roku, al-Muktafi zastąpił go bez sprzeciwu[1]. Wezyr jego ojca, Al-Kasim ibn Ubajd Allah, nakazał złożenie przysięgi wierności w jego imieniu i podjął środki ostrożności, zamykając wszystkich książąt Abbasydów do czasu przybycia Al-Muktafiego z Rakki do Bagdadu (20 kwietnia)[4][5].
Historyk At-Tabari, który żył za czasów kalifatu Al-Muktafiego, opisuje go jako "średniego wzrostu, przystojnego, o delikatnej cerze, z [pełną głową] pięknych włosów i bujną brodą"[6][2].
Al-Muktafi odziedziczył po ojcu miłość do budowli, co spowodowało, że ukończył projekt pałacowy ojca, pałac Taj Palace w Bagdadzie, do którego wykorzystał cegły z pałacu władców Sasanidów w Ktezyfonie[6].
Rola wezyra Al-Kasima
edytujAl-Muktafi nie był tak wytrwały jak jego ojciec i łatwo ulegał wpływom urzędników dworskich[6]. Wczesny okres jego kalifatu był zdominowany przez wezyra al-Kasima ibn Ubayd Allaha. Był bardzo zdolnym człowiekiem, a także ambitnym; zaplanował zabójstwo al-Mu’tadida na krótko przed śmiercią tego ostatniego, a teraz bezlitośnie wyeliminował wszystkich rywali o wpływy na nowego kalifa[1][7].
Tak więc al-Kasim nakazał egzekucję uwięzionego władcy Saffarydów, Amra ibn Lajs as-Saffara, gdy al-Muktafi, zaraz po przybyciu do Bagdadu, zapytał go o samopoczucie i dał do zrozumienia, że chciałby go dobrze traktować[8]. Niedługo potem wezyrowi udało się zdyskredytować lojalnego dowódcę naczelnego al-Mu’tadida, Badra al-Mu’tadidiego. Badr został zmuszony do ucieczki z Bagdadu, ale poddał się po obietnicy ułaskawienia od agentów wezyra, tylko po to, by zostać straconym 14 sierpnia[8]. Kilka dni później Al-Kasim nakazał aresztowanie wuja kalifa, Abd al-Wahida, syna Al-Muwaffaka, o którym słuch po nim zaginął[9].
W biurokratycznych zmaganiach tego okresu, al-Kasim ibn Ubayd Allah sprzyjał Banu’l-Jarrah i sprzeciwiał się pro-szyickim skłonnościom Banu’l-Furat. Wiodący przedstawiciel Banu’l-Furat, Abu’l-Hasan Ali ibn al-Furat, uniknął śmierci tylko dzięki śmierci samego wezyra w 904 roku. Przed śmiercią al-Kasim nominował na swoich następców albo al-Abbasa ibn al-Hasana al-Jarjara’i, albo Alego ibn Isę al-Jarraha, ale ten drugi odmówił objęcia stanowiska, a Ali ibn al-Furat szybko zyskał względy al-Abbasa al-Jarjara'i i kalifa[1][10].
Śmierć i dziedzictwo
edytujZa czasów władania Al-Muktafiego kalifat odzyskiwał dawną świetność[11]. Jego polityka fiskalna, oparta na polityce jego ojca, zapewniała również dobrobyt i pełny skarbiec, pomimo drenażu i spustoszenia spowodowanego nieustanną wojną[1].
W trakcie swojego dzieciństwa, ale i w czasach panowania, Al-Muktafi był chorowity[11][12]. Późną wiosną 908 roku poważnie zachorował i przez około trzy miesiące kalif leżał niezdolny do służby, jego sytuacja na przemian się poprawiała i pogarszała. Wkrótce jednak stało się jasne, że nie przeżyje choroby[13]. Chociaż miał dziewięciu synów, wszyscy w tamtym momencie nie byli pełnoletni[14] i z powodu choroby nie mógł wyznaczyć następcy[12]. Ostatecznie następcę Al-Muktafiego wyznaczył wezyr Al-Abbas ibn al-Hasan al-Dżardżara’i i został nim Dżafar, który później będzie znany jako Al-Muktadir. Historyk Hugh N. Kennedy nazwał ten wybór „złowrogim wydarzeniem” i zapoczątkował „jedno z najbardziej katastrofalnych rządów w całej historii Abbasydów [...] ćwierć wieku, w którym całe dzieło poprzedników [Al-Muktadira] zostało zniweczone”[15][16].
Al-Muktafi zmarł 13 sierpnia 908 roku[1]. Podobnie jak jego ojciec, został pochowany w Pałacu Tahiryd w Bagdadzie[17].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Zetterstéen i Bosworth 1993 ↓, s. 542-543.
- ↑ a b Rosenthal 1985 ↓, s. 185.
- ↑ Özaydın 2016 ↓, s. 536.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 58.
- ↑ Rosenthal 1985 ↓, s. 102-103.
- ↑ a b c Bowen 1928 ↓, s. 59.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 58-59.
- ↑ a b Rosenthal 1985 ↓, s. 103-104.
- ↑ Rosenthal 1985 ↓, s. 111.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 60-70.
- ↑ a b Bowen 1928 ↓, s. 60.
- ↑ a b Kennedy 2004 ↓, s. 185.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 84, 86.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 84.
- ↑ Kennedy 2004 ↓, s. 185-186.
- ↑ Bonner 2010 ↓, s. 349.
- ↑ Rosenthal 1985 ↓, s. 187.
Bibliografia
edytuj- Michael Bonner: The waning of empire, 861–945. W: Chase F. Robinson: The New Cambridge History of Islam, Volume 1: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-83823-8. (ang.).
- Harold Bowen: The Life and Times of ʿAlí Ibn ʿÍsà, ‘The Good Vizier. Cambridge: Cambridge University Press, 1928. OCLC 386849. [dostęp 2024-11-01]. (ang.).
- Hugh N. Kennedy: The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century. Wyd. 2. Pearson Education, 2004. ISBN 978-0-582-40525-7. [dostęp 2024-11-01]. (ang.).
- Franz Rosenthal: The History of al-Ṭabarī, Volume XXXVIII: The Return of the Caliphate to Baghdad: The Caliphates of al-Muʿtaḍid, al-Muktafī and al-Muqtadir, A.D. 892–915/A.H. 279–302. State University of New York Press, 1985. ISBN 978-0-87395-876-9. [dostęp 2024-11-01]. (ang.).
- al-Muktafī. W: Karl Vilhelm Zetterstéen, Clifford Edmund Bosworth: Encyclopaedia of Islam. Wyd. 2. T. 7: Mif–Naz. Leiden: E.J. Brill, 1993, s. 542-543. ISBN 978-90-04-09419-2. (ang.).
- Abdülkerim Özaydın: Müktefî-Billâh. T. 31 (Muhammedi̇yye – Münâzara). Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006. ISBN 978-975-389-458-6. [dostęp 2024-10-26]. (tur.).