Afordancje
Afordancje (ang. affordances) – sposobności oddziaływania na obiekty środowiska, związane z ich charakterystykami oraz zdolnościami percepcyjnymi, doświadczeniem i ogólnymi umiejętnościami działania danej jednostki. Termin ten jest używany w różnych dyscyplinach naukowych: psychologii poznawczej, psychologii percepcji, psychologii środowiskowej, wzornictwie przemysłowym, teorii interakcji człowieka z komputerem, projektowaniu interakcji, badaniach nad sztuczną inteligencją. W polskim piśmiennictwie słowo affordances pojawiło się najpierw jako dostarczanty (Dant 2007:175).
Utworzono dwie różne definicje tego pojęcia. Pierwsza definicja uznaje za afordancje wszystkie możliwości działania (interakcji ze środowiskiem), druga – ogranicza definicję do możliwości, których dana osoba jest świadoma[1][2].
Afordancje jako możliwości działania
edytujTermin został wprowadzony do psychologii przez Jamesa Gibsona w artykule z 1977 r. The Theory of Affordances (Teoria afordancji)[3]. Gibson przedstawił szczegóły teorii w książce The Ecological Approach to Visual Perception (Środowiskowe podejście do percepcji wizualnej)[4] z 1979 r. Afordancje zostały zdefiniowane jako wszystkie możliwości działania obecne w środowisku, obiektywnie mierzalne i niezależne od indywidualnych zdolności danych jednostek do ich rozpoznania, lecz zawsze pozostające w relacji z nimi, a co za tym idzie zależne od ich możliwości. Przykładem mogą być tu schody, które dają możliwość wejścia na górę, takiej afordancji jednak nie ma, jeżeli podmiotem poznającym jest osoba niepełnosprawna lub niemowlę.
Afordancje jako uświadomione możliwości działania
edytujW 1988 r., Donald Norman dokonał kontekstualizacji terminu afordancji na podstawie teorii interakcji człowieka z komputerem. Nowa perspektywa definiowała je jako możliwości działania (interakcji), które dana jednostka dostrzega. Norman opisał swoją koncepcję w książce The Design of Everyday Things[5], za pomocą której stała się popularna także w projektowaniu interakcji. Zaczęto uważać, że afordancje zależą nie tylko od możliwości fizycznych jednostki, ale także od jej planów, marzeń, wierzeń, wartości, celów, wcześniejszego doświadczenia, itd. Jeżeli dana osoba wejdzie do pokoju, w którym znajduje się piłka i krzesło, to w ramach pierwotnej definicji, jedną z afordancji jest rzucenie krzesłem i siedzenie na piłce (ponieważ takie działanie jest fizycznie możliwe). Poprawiona definicja Normana uwzględnia fakt, że osoba będzie bardziej skłonna do spoczęcia na krześle i bawienia się piłką, ze względu na swoje wcześniejsze doświadczenia[6][7].
Przypisy
edytuj- ↑ In Human–Computer Interaction, Preece et al. (1994, p. 6)
- ↑ In Universal Principles of Design, Lidwell, Holden & Butler. (2003, p. 20)
- ↑ James J. Gibson (1977), The Theory of Affordances. In Perceiving, Acting, and Knowing, Eds. Robert Shaw and John Bransford, ISBN 0-470-99014-7.
- ↑ James Jerome Gibson, The Ecological Approach to Visual Perception,, Boston: Houghton Mifflin, 1979, ISBN 0-89859-959-8, OCLC 4929611.
- ↑ Donald A Norman, The Design of Everyday Things, wyd. 1st Basic paperback, New York: Basic Books, 2002, ISBN 0-465-06710-7, OCLC 50752610.
- ↑ Donald A. Norman (1999). Affordances, Conventions and Design. Interactions 6(3):38-43, May 1999, ACM Press.
- ↑ Affordance, Conventions and Design (Part 2)
Bibliografia
edytuj- Orzechowski, J., Nęcka, E., (2008), Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Dant, T., (2007), Kultura materialna w rzeczywistości społecznej, Wydawnictwo UJ.
- Hensel, W. i in. (red.), (2012), Remedium zwane „affordance”, Avant, III, 2/2012, wolny dostęp (tom poświęcony afordancjom, wersje: anglojęzyczna i polskojęzyczna).
Zobacz też
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Klasyfikacja afordancji autorstwa Gibsona
- Dalsze informacje na temat afordancji (Gibson)
- (S6 Figure 23) Opis teorii związanych z koncepcją afordancji