Adam Kowalski (żołnierz)
Adam Józef Kowalski[a] (ur. 23 grudnia 1896 w Rzeszowie, zm. 3 marca 1947 w Edynburgu) – major[1] Polskich Sił Zbrojnych, legionista, dziennikarz, poeta, redaktor „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”.
| |
![major[1]](http://up.wiki.x.io/wikipedia/commons/thumb/6/67/PL_Epolet_mjr.svg/50px-PL_Epolet_mjr.svg.png){kind=small} major[1]
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 grudnia 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 marca 1947 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się 23 grudnia 1896 w Rzeszowie, w rodzinie Wincentego i Marcjanny z Gagalów[3]. Był wnukiem powstańca styczniowego, Józefa Kowalskiego. Ukończył szkołę powszechną i wydziałową oraz seminarium nauczycielskie w Rzeszowie.
W latach 1912–1914 należał do Związku Strzeleckiego[3]. Na I wojnę światową wyruszył w sierpniu 1914 r. wraz z 2 kompanią rzeszowską Legionów Polskich pod dowództwem Mariana Bolesławicza. W listopadzie tego roku został ciężko ranny w bitwie pod Krzywopłotami. Podczas szpitalnej rekonwalescencji przygotował się do matury, którą zdał w maju 1915 r. W tymże samym roku zadebiutował jako poeta. Początkowo był żołnierzem oddziałów pomocniczych I Brygady. W maju 1916 r. przeszedł do 3 pp II Brygady Legionów Polskich i brał udział w jego walkach nad Styrem oraz pod Stochodem, tam też zachorował na tyfus plamisty. Po wyleczeniu wrócił do służby wojskowej, awansował. W tym czasie napisał wiele wierszy oraz piosenek związanych tematycznie z życiem żołnierza na froncie. Po kryzysie przysięgowym był internowany w Huszt, wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski.
W listopadzie 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, początkowo w 17 p.p., następnie na różnych stanowiskach w służbie kulturalnej i oświatowej wśród żołnierzy. Był założycielem oraz kierownikiem Uniwersytetu Żołnierskiego w Grodnie. Pełnił funkcję szefa sekcji oświatowej 2 Armii, a także kierował kursami metodyczno-oświatowymi dla oficerów w Wilnie. Jednocześnie redagował dwutygodnik poświęcony problemom obrony państwa „Reduta”. Kierował referatem oświatowym w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a następnie już w randze kapitana, był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. Kierował także redakcją „Polski Zbrojnej”. W 1932 w Biurze Ogólno Organizacyjnym Ministerstwa Spraw Wojskowych[4]. W kwietniu 1933 został przeniesiony do Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego w Warszawie[5]. W marcu 1934 roku został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku w WINW[6]. W 1938 był ponownie w korpusie oficerów administracji, grupa administracyjna[7].
Napisał wiele utworów, spośród których znacząca część zyskała popularność. Zebrał je w tomach m.in. „Lutnia w tornistrze” (1934), „100 pieśni żołnierskich” (1937)[8] oraz „Wiersze o Komendancie” (1938). Wyjątkowe miejsce w latach międzywojennych zyskały jego pieśni: „Pieśń o Generale Edwardzie Śmigłym-Rydzu”, „Jedzie, jedzie na Kasztance”, „Miała matka trzech synów” i „Morze, nasze morze”. W czasie wojny polsko-bolszewickiej napisał "Leguny w niebie".
Był uczestnikiem kampanii wrześniowej, został internowany w obozie Balș w Rumunii, gdzie, w październiku 1939, napisał „Modlitwę Obozową”[9], która została spopularyzowana w Polskich Siłach Zbrojnych i w Polsce Podziemnej.
Po opuszczeniu obozu od kwietnia 1940 r. służył w Armii Polskiej we Francji, po ewakuacji zaś do Wielkiej Brytanii został przydzielony do formującego się w Szkocji 2 batalionu strzelców „Kratkowane Lwiątka”. Od sierpnia 1940 był kierownikiem referatu kulturalno-oświatowego 1 Brygady Strzelców, był też redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”. W tym czasie nadal tworzył wiersze i pisał teksty do popularnych szopek noworocznych. Na obczyźnie ukazał się zbiór jego wierszy i pieśni z lat 1939–1942 „Kierunek: WISŁA!” (Glasgow, 1943 r.). Tytuł zbioru pochodzi z siedmiostrofowego wiersza z dopiskiem: „Szkocja 1942”.
1 stycznia 1945 został awansowany na stopień majora i dostał przydział do dowództwa 4 Dywizji Piechoty (PSZ) służąc do końca wojny na stanowisku dowódcy plutonu opieki nad żołnierzem[1].
Od 1926 był mężem Ireny Winczewskiej[3].
Po wojnie nie wrócił do Polski, zmarł 3 marca 1947 r. w Edynburgu w Wielkiej Brytanii, pochowany na cmentarzu Corstrophine w kwaterze wojskowej.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (9 listopada 1932)[10][11]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1938)[12]
- Srebrny Krzyż Zasługi (3 sierpnia 1928)[13][14]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[15]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[3]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[3]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę[3]
Zobacz też
edytujUwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Wojciech J. Podgórski, Piosenka naszej młodości (Adam Kowalski „Marynarka Wojenna”), [w:] Dariusz Grygrowski, Elżbieta B. Zybert (red.), Bibliologia, biblioteki, bibliotekarze, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2005, s. 110.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 62.
- ↑ a b c d e f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 153–154. [dostęp 2021-08-04].
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 430.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 90.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 12 marca 1934 roku, s. 86.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 10.
- ↑ 100 pieśni żołnierskich [online], polona.pl [dostęp 2019-03-30].
- ↑ Modlitwa obozowa [online], Portal Piosenki Religijne [dostęp 2018-03-01].
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 296 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1933 roku, s. 58.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 10 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu pracy oświatowej w wojsku”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 392.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej i krzewienie czytelnictwa w wojsku”.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Wiadomości/Wiadomości-Wypad, Pismo Koła 2 Baonu Grenadierów „Kratkowane Lwiątka” (w późniejszym czasie... i Komandosów). Kwartalnik wydawany w latach 1962–1996 w Edynburgu na prawach rękopisu.