Adam Kowalczyk
Adam Franciszek Kowalczyk (ur. 1 października 1903 w Brzeźniu, w pow. sieradzkim, zm. 7 maja 1970 w Buenos Aires w Argentynie) – pułkownik pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
.jpg)
| |
 pułkownik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 października 1903 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 maja 1970 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
201 pułk piechoty |
| Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
             
| |
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie chłopskiej Tomasza i Józefy z domu Galusińska, którzy prowadzili 5 hektarowe gospodarstwo. Miał dziewięcioro rodzeństwa. W 1912 rozpoczął naukę w rosyjskiej szkole powszechnej, po ukończeniu której uczył się w szkole przygotowawczej (tzw. preparanda). W tym czasie należał do konspiracyjnego harcerstwa polskiego - Drużyny im. Tadeusza Kościuszki w Zduńskiej Woli. W 1918 jako harcerz brał udział w rozbrajaniu garnizonu niemieckiego w Zduńskiej Woli. W 1919 r. rozpoczął naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Łowiczu. W 1920 wstąpił do Armii Ochotniczej i walczył z bolszewikami w szeregach 201 pułku piechoty. Następnie został przeniesiony do 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i wziął udział w buncie Żeligowskiego[1].
Po zakończeniu działań wojennych zajął się przerwaną edukacją. W 1925 zdał maturę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Łowiczu i rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. W następnym, po praktyce w 4 pułku strzelców podhalańskich, na własną prośbę został skierowany do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, którą ukończył w sierpniu 1928 roku i uzyskał nominację na podporucznika obserwatora[1]. Został wcielony do 1 pułku lotniczego w Warszawie i przydzielony do 13 eskadry niszczycielskiej nocnej. W 1929 w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie ukończył kurs pilotażu podstawowego, a na wiosnę 1930 kurs pilotażu myśliwskiego przy 2 pułku lotniczym w Krakowie, po którym został skierowany do 1 pułku lotniczego. Otrzymał przydział do 112 eskadry myśliwskiej[2], w której służył 8 lat. W 1936 r. objął stanowisko p.o. dowódcy 112 eskadry. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 14. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[3]. W następnym roku został dowódcą IV dywizjonu myśliwskiego[4].
W kampanii wrześniowej 1939 dowodził IV dywizjonem myśliwskim w ramach Brygady Pościgowej[2]. W rejonie Warszawy zestrzelił na pewno 2 samoloty nieprzyjaciela (He 111 i Ju 87). 17 września w związku z rozkazem ewakuacji do Rumunii wyznaczył młodych pilotów do przeprowadzenia samolotów na rumuńskie lotnisko, sam zaś wyruszył rzutem kołowym, który odjechał z lotniska tuż przed nadejściem oddziałów Armii Czerwonej.
Następnie przez Bałczik i Bejrut przedostał się do Marsylii. Na miejscu trafił do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Lyon-Bron. Po odbytym przeszkoleniu na francuskich samolotach, w marcu 1940 został mianowany dowódcą eskadry w 1/145 Polskim Dywizjonie Myśliwskim Warszawskim. Następnie objął dowództwo utworzonego w dniu 31 maja 1940 XI Klucza Kominowego „Kow” broniącego La Rochelle (ELD/La Rochelle). W skład tego klucza wchodzili: ppor. Tadeusz Szumowski, ppor. Włodzimierz Klawe, ppor. Janusz Marciniak, sierż. Władysław Kiedrzyński oraz kpr. Stanisław Widlarz[1]. Dowodzeni przez Kowalczyka piloci otrzymali cztery samoloty Bloch MB-151 i Bloch MB-152. 19 czerwca 1940 r. Kowalczyk wydał swoim podopiecznym rozkaz opuszczenia lotniska i zaokrętowania się na statek "Alderpool". 21 czerwca statek wpłynął do Plymouth.
W Wielkiej Brytanii otrzymał numer służbowy P-0194[5] i został skierowany do 3 School of Technical Training (Szkoły Technicznej RAF) w Manston, a następnie 25 września 1940 r. przeszedł do 5 Operational Training Unit, gdzie przeszkolił się na brytyjskich myśliwcach. Jego pierwszą bojową jednostką był 607 dywizjon RAF „County of Durham”, wyposażony w samoloty Hurricane[6]. 7 listopada 1940 objął dowództwo 303 dywizjonu myśliwskiego, które pełnił do 19 lutego 1941. Następnie przeniesiono go do nowo sformowanego 317 dywizjonu myśliwskiego „Wileńskiego”, w którym objął stanowisko oficera operacyjnego. Później pełnił funkcję polskiego oficera łącznikowego w 9, 13 i 14 Grupie Myśliwskiej. Latem 1943 ze względu na zbliżającą się granicę wiekową pilotów myśliwskich (40 lat) został przeniesiony do lotnictwa bombowego a po przeszkoleniu w 18 OTU w Finningley otrzymał przydział do 300 dywizjonu bombowego „Ziemi Mazowieckiej”, gdzie pełnił szereg funkcji, w tym m.in. dowódcy eskadry, a od 18 stycznia do 1 kwietnia 1944 był dowódcą dywizjonu. Następnie aż do zakończenia działań wojennych obejmował różne stanowiska dowódcze w wojskowym szkolnictwie lotniczym (m.in. jako szef wyszkolenia w Dowództwie Sił Powietrznych)[1].
12 czerwca 1944 został przeniesiony do Dowództwa Sił Powietrznych w Londynie na kurs taktyczny, 18 sierpnia 1944 r. został wysłany do Stanów Zjednoczonych w celu podjęcia nauki w elitarnej amerykańskiej akademii US Army Command and General Staff College w Fort Leavenworth w stanie Kansas. Powrócił do Wielkiej Brytanii i 17 grudnia 1944 został przydzielony do Dowództwa Sił Powietrznych w Londynie, gdzie objął stanowisko II zastępcy szefa sztabu oraz szefa ds. wyszkolenia[1]. Wojnę ukończył w stopniu podpułkownika pilota. 12 września 1946 został mianowany na stanowisko p.o. szefa sztabu w Dowództwie Sił Powietrznych.
Na liście Bajana jest sklasyfikowany na 122. pozycji z zaliczonymi 2 i 1/5 zestrzeleniami pewnymi[7].
Po rozformowaniu Polskich Sił Powietrznych wstąpił w 1947 do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia[2]. Został zdemobilizowany w stopniu pułkownika i brytyjskim stopniu Wing Commandera. Nie zdecydował się na powrót do kraju, początkowo żył w Wielkiej Brytanii, a następnie w grudniu 1948 przeniósł się do Buenos Aires w Argentynie, gdzie zmarł na atak serca w 1970 roku.
Był żonaty dwukrotnie: przed wojną z Zofią oraz od 1947 z Bożenną z Orłowskich (podoficerem Pomocniczej Lotniczej Służby Kobiet). Z drugiego małżeństwa miał syna Piotra[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 10788
- Krzyż Walecznych „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”[3]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie) „za czyny męstwa i odwagi wykazane w wojnie rozpoczętej 1 września 1939 roku”
- Medal Lotniczy (czterokrotnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi[3]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
- Polowy Znak Pilota nr 484
- Krzyż Kawalerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)
- Medal Obrony (Wielka Brytania)
- Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
- Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania)
- Gwiazda Lotniczych Załóg w Europie (Wielka Brytania)
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)
- rumuńska Odznaka Pilota
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Grzegorz Korcz, Wojciech Zmyślony: Ppłk pil. Adam Kowalczyk – dowódca legendarnych dywizjonów. „Na sieradzkich szlakach”. 3/114/2014/XXIX, s. 52–57. Sieradz: Oddział PTTK w Sieradzu. ISSN 1232-2695.
- ↑ a b c d Adam Kowalczyk. polishairforce.pl. [dostęp 2019-03-06].
- ↑ a b c Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 210.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 774.
- ↑ Kowalczyk Adam Franciszek. listakrzystka.pl. [dostęp 2019-03-06].
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 298.
- ↑ "Lista Bajana". polishairforce.pl. [dostęp 2019-03-06].
Bibliografia
edytuj- „Pilot Wojenny”. 2(5)/2000, s. 136–137, 04.2000. Warszawa: ECHO.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.