Pyrwa profesionałna futbołna liga

Pyrwa profesionalna futbolna liga (bułg. Първа професионална футболна лига) – najwyższa w hierarchii klasa męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Bułgarii, będąca jednocześnie najwyższym szczeblem centralnym (I poziom ligowy), utworzona w 1924 roku i od samego początku zarządzana przez Bułgarski Związek Piłki Nożnej (BFS). Zmagania w jej ramach toczą się cyklicznie (co sezon) i przeznaczone są dla 16 najlepszych krajowych klubów piłkarskich. Jej triumfator zostaje Mistrzem Bułgarii, zaś najsłabsze drużyny są relegowane do Wtoroj PFL (II ligi bułgarskiej).

Pyrwa profesionałna futbołna liga

Първа професионална футболна лига

2023/2024
Państwo	Bułgaria
Dyscyplina	piłka nożna
Organizator rozgrywek	Bułgarski Związek Piłki Nożnej
Data założenia	1924
Założyciel	Bułgarski Związek Piłki Nożnej
Poprzednia nazwa	Dyrżawno pyrwenstwo (1924–1937) Nacionałna futbołna diwizija (1937–1940) Dyrżawno pyrwenstwo (1941–1943) Republikansko pyrwenstwo (1945–1948) Republikanska futbołna diwizija (1948–1949) A Republikanska futbołna grupa (1950–2000) Wissza profesionałna futbołna liga (2000–2003) A Profesionałna futbołna grupa (2003–2016)
Rozgrywki
Liczba drużyn	16
Zwycięzca	Mistrz Bułgarii
Niższy poziom ligowy	Wtora PFL
Puchary	Puchar Bułgarii
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	Władysław Warna (1925)
Obecny zwycięzca	Łudogorec Razgrad (2023/24)
Najwięcej zwycięstw	CSKA Sofia (31)
Strona internetowa

Historia

Mistrzostwa Bułgarii w piłce nożnej rozgrywane są od 1924 roku. Na początku rozgrywki nazywały się Dyrżawno pyrwenstwo (bułg. Държавно първенство) z wyjątkiem lat 1937–1940 kiedy nosiła nazwę Nacionałna futbołna diwizija (bułg. Републиканска футболна дивизия). Od 1945 do 1948 liga nazywała się Republikansko pyrwenstwo (bułg. Републиканско първенство), a potem Republikanska futbołna diwizija (bułg. Републиканско първенство). W latach 1950–2000 funkcjonowała pod nazwą A Republikanska futbołna grupa (bułg. „А” Републиканска футболна група), a w latach 2000–2003 jako Wissza profesionałna futbołna liga (bułg. Висша професионална футболна лига). W latach 2003–2016 nazywała się A Profesionałna futbołna grupa (bułg. „А” Професионална футболна група), w skrócie A PFG (bułg. А ПФГ). Rozgrywki Pyrwa profesionalna futbolna liga (bułg. Първа професионална футболна лига) startowały w sezonie 2016/17.

System rozgrywek

Obecny format ligi zakładający rozgrywki w dwie rundy obowiązuje od sezonu 2014/15.

Rozgrywki składają się z 26 kolejek spotkań rozgrywanych pomiędzy drużynami systemem kołowym. Każda para drużyn rozgrywa ze sobą dwa mecze – jeden w roli gospodarza, drugi jako goście. Po dwóch rundach rozgrywek zespoły z miejsc 1-6 walczą w trzeciej rundzie o mistrzostwo i europejskie puchary, a zespoły z miejsc 7-14 o utrzymanie w lidze. Pierwsza szóstka rozgrywa ze sobą mecze – u siebie oraz na wyjeździe. Dolna ósemka również rozgrywa ze sobą mecze – u siebie oraz na wyjeździe. Od sezonu 2015/16 w lidze występuje 14 zespołów. W przeszłości liczba ta wynosiła od 5 do 28. Drużyna zwycięska za wygrany mecz otrzymuje 3 punkty (do sezonu 1992/93 2 punkty), 1 za remis oraz 0 za porażkę.

Po rozegraniu dwóch rund systemem kołowym zespoły dzielą się na dwie grupy. Pierwszą jest grupa mistrzowska, w której sześć pierwszych drużyn regularnego sezonu rozgrywa 10 meczów w systemie kołowym o tytuł Mistrza Bułgarii w piłce nożnej. Mistrz Bułgarii kwalifikuje się do eliminacji Ligi Mistrzów UEFA. Druga oraz trzecia drużyna zdobywają możliwość gry w Lidze Europy UEFA. Również zwycięzca Pucharu Bułgarii startuje w eliminacjach do Ligi Europy lub, w przypadku, w którym zdobywca krajowego pucharu zajmie pierwsze miejsce w lidze – możliwość gry w eliminacjach do Ligi Europy otrzymuje również czwarta drużyna klasyfikacji końcowej.

Kolejna grupa zostaje utworzona z zespołów, które w sezonie zasadniczym zajęły miejsca od 7 do 14. Drużyny z tej grupy rywalizują o play-off Ligi Europy w dwóch kolejnych podgrupach i rozgrywają po 10 meczów w systemie kołowym. Zwycięzcy podgrup spotykają się w dwumeczu, w celu wyłonienia drużyny, której będzie przysługiwać prawo do zmierzenia się z czwartą lub piątą drużyną grupy mistrzowskiej o rundę kwalifikacyjną rozgrywek Ligi Europy.

Dwie najgorsze drużyny z dwóch podgrup oraz druga i trzecia drużyny z Wtoroj PFL (pierwsza drużyna ma zapewniony awans do najwyższej klasy) następnie walczą w barażach play-off o utrzymanie w najwyższej lidze. Najsłabsza drużyna barażów spada do Wtoroj PFL.

W przypadku zdobycia tej samej liczby punktów, klasyfikacja końcowa ustalana jest na podstawie wyniku dwumeczu pomiędzy drużynami, w następnej kolejności, w przypadku remisu – na podstawie różnicy bramek w pojedynku bezpośrednim, następnie na podstawie ogólnego bilansu bramkowego osiągniętego w sezonie, większej liczby bramek zdobytych oraz w ostateczności za pomocą losowania.

Skład ligi w sezonie 2022/23

Uczestnicy poprzedniej edycji
RAZ	Łudogorec Razgrad	Razgrad	1
CSS	CSKA Sofia	Sofia	2
BOT	Botew Płowdiw	Płowdiw	3
LEV	Lewski Sofia	Sofia	4
CHM	Czerno More Warna	Warna	5
SLA	Sławia Sofia	Sofia	6
BSZ	Beroe Stara Zagora	Stara Zagora	7
CSK	CSKA 1948 Sofia	Sofia	8
LPL	Łokomotiw Płowdiw	Płowdiw	9
ARD	Arda Kyrdżali	Kyrdżali	10
LSO	Łokomotiw Sofia	Sofia	11
PIR	Pirin Błagojewgrad	Błagojewgrad	12
po barażach
BVR	Botew Wraca	Wraca	13
Spadek z Pyrwa PFL 2020/21
CAR	Carsko Seło Sofia	Sofia	14
Awans z Wtora PFL 2020/21
SPV	Spartak Warna	Warna	1
SEP	Septemwri Sofia	Sofia	2
HEB	Hebyr Pazardżik	Pazardżik	3
Oznaczenia: kolumna pierwsza – skróty nazw drużyn, kolumna trzecia – siedziba klubu, kolumna czwarta – miejsce zajęte w poprzednim sezonie.

Statystyka

Tabela medalowa

Mistrzostwo Bułgarii zostało do tej pory zdobyte przez 16 różnych drużyn.

Stan na 11 maja 2024.

Lp.	Drużyna	Miejsca na podium
1.	CSKA Sofia	31	28	7
2.	Lewski Sofia	26	32	13
3.	Ludogorec Razgrad	13	0	0
4.	Slawia Sofia	7	10	11
5.	Lokomotiw Sofia	4	6	10
6.	Liteks Łowecz	4	1	3
7.	Władysław Warna	3	4	0
8.	Botew Płowdiw	2	2	10
9.	Lokomotiw Płowdiw	1	2	4
10.	Czerno More Warna	1	2	3
11.	Spartak Warna	1	2	2
12.	Beroe Stara Zagora	1	1	2
13.	Spartak Płowdiw	1	1	0
14.	Etyr Wielkie Tyrnowo	1	0	2
15.	AS 23 Sofia	1	0	0
	SK Sofia	1	0	0
17.	Spartak Sofia	0	2	0
18.	Lewski Ruse	0	1	0
	Makedonija Skopje	0	1	0
	Neftochimik Burgas	0	1	0
	Sportist Sofia	0	1	0
22.	Wełbyżd Kiustendił	0	0	3
23.	Akademik Sofia	0	0	2
24.	Botew Wraca	0	0	1
	Marek Stanke Dimitrow	0	0	1
	Spartak Plewen	0	0	1
	Szypka Sofia	0	0	1
	ŻSK-Sławia Sofia	0	0	1
	CSKA 1948 Sofia	0	0	1

Rekordy

Drużynowe

• Najwięcej tytułów mistrza kraju – CSKA Sofia (31)
• Najwięcej sezonów w I lidze – Lewski Sofia (83 sezony, wszystkie od początku rozgrywek)
• Najmniej sezonów w I lidze – Benkowski Widin, Czerweno Zname Pawlikeni, Rozowa Dolina Kazanliak, Akademik Warna i Olimpik Tetewen (1 sezon)
• Najwięcej mistrzostw z rzędu – Łudogorec Razgrad; 13 (stan na koniec sezonu 2023/2024)
• Najwyższy stosunek meczów wygranych do rozegranych – Łudogorec Razgrad, 236-363; 0.6501 (stan na koniec sezonu 2021/2022)
• Najwięcej zwycięstw w jednym sezonie – Łudogorec Razgrad (27 na 36 meczów Sezon 2017/2018)
• Najmniej zwycięstw w jednym sezonie – Torpedo Ruse (na 22 mecze w rozgrywkach 1951) i Rakowski Ruse (na 30 meczów w rozgrywkach 1996-97) – ani jedno zwycięstwo
• Najwięcej porażek w jednym sezonie – Rakowski Ruse (29 na 30 meczów w rozgrywkach 1996-97)
• Najmniej porażek w jednym sezonie – Spartak Sofia (na 22 mecze w rozgrywkach 1951), Lewski Sofia (na 18 meczów w rozgrywkach 1948-49) i CDNA Sofia (na 11 meczów w rozgrywkach 1958) – ani jedna porażka
• Najwięcej goli zdobytych w jednym sezonie – CSKA Septemwrijsko Zname Sofia (95 bramek w 34 meczach w rozgrywkach 1971-72)
• Najmniej goli zdobytych w jednym sezonie – Rakowski Ruse (na 30 meczów w rozgrywkach 1996-97), Torpedo Ruse (na 22 mecze w rozgrywkach 1951) i Czerno More Warna (na 11 meczów w rozgrywkach 1968) – po 8 bramek
• Najwięcej goli straconych w jednym sezonie – Rakowski Ruse (110 bramek w 30 meczach w rozgrywkach 1996-97)
• Najmniej goli straconych w jednym sezonie – CDNA Sofia (na 22 mecze w rozgrywkach 1951) i Spartak Sofia (na 22 mecze w rozgrywkach 1951) – po 7 bramek
• Największe zwycięstwo – CSKA Sofia-Torpedo Ruse 12:0 w rozgrywkach 1951

Indywidualne

• Najwięcej tytułów mistrza kraju – Manoł Manołow z CSKA Sofia (12)
• Najwięcej meczów w I lidze – Marin Bakałow (454, dla Botewu Płowdiw, CSKA Sofia, Spartaka Płowdiw, Maricy Płowdiw i Olimpiku Tetewen)
• Najwięcej goli w I lidze – Petyr Żekow (253, 8 dla Dimitrowgradu, 101 dla Beroe Starej Zagory i 144 dla CSKA Sofia)
• Najwięcej goli w jednym sezonie – Christo Stoiczkow (38 dla CSKA Sofia w rozgrywkach 1989-90)
• Najwięcej goli w jednym meczu – Petyr Michajłow (dla CSKA Sofia w meczu z Torpedo Ruse w rozgrywkach 1951), Iwo Georgiew (dla Spartaka Warna w meczu ze Spartakiem Płowdiw w rozgrywkach 1995-96) i Todor Pramatarow (dla Sławii Sofia w meczu z Rakowskim Ruse w rozgrywkach 1996-97) – po 6 bramek.

Bibliografia

• Oficjalna strona Pyrwej PFL (bułg.)
• A PFG, [w:] baza Soccerway (liga) [dostęp 2021-01-11] .
• Tabele ligowe w bazie League321 (ang.)
• Oficjalna strona BFS (bułg.)
• Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)