Wikipedia

5 Batalion Pancerny

5 batalion pancerny (5 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

5 batalion pancerny
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 5 bpanc
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1935

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

15 sierpnia[a]

Nadanie sztandaru

26 maja 1938

Rodowód

5 kompania 1 pułku czołgów[b]
5 batalion czołgów i samochodów pancernych

Dowódcy
Ostatni

ppłk Janusz Górecki

Organizacja
Dyslokacja

garnizon Kraków

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

bronie pancerne

Podległość

2 Grupa Pancerna

Multimedia w Wikimedia Commons
Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej
Święto broni pancernej w Krakowie – kompania honorowa i poczet sztandarowy 5 bpanc; czerwiec 1938.
Święto broni pancernej w Krakowie – defiluje poczet sztandarowy 5 bpanc.
Tankietki TK-3 z 5 bpanc na Rynku Głównym w Krakowie; maj 1939.
czołg TK-3
Samochód pancerny wz. 34
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych[c]
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych[d]

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernych. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Krakowie. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Na podstawie rozkazu Biura Ogólno Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L. dz. 4498/Tjn. z 17 grudnia 1933, w garnizonie Kraków, został sformowany 5 batalion czołgów i samochodów pancernych. Nowa jednostka powstała w wyniku połączenia 5 dywizjonu samochodowego stacjonującego w Krakowie z trzema pododdziałami wyłączonymi ze składu 2 pułku pancernego w Żurawicy (dwie kompanie czołgów i kompania szkolna)[1].

Na podstawie rozkazu L.dz. 2244/Tj. Dowództwa Broni Pancernych z 26 lutego 1935 jednostka została przeformowana w 5 batalion pancerny. Batalion należał do typu I[2].

W 1939 w skład batalionu wchodziło dowództwo, trzy kompanie czołgów rozpoznawczych i szwadron samochodów pancernych. Na swoim wyposażeniu posiadał 46 czołgów TK, 9 wozów pancernych wz.34 oraz 254 inne pojazdy. Stacjonował w Krakowie[3]

Mobilizacja 1939

edytuj

Dywizjon był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym "W" sformował pododdziały broni pancernych dla Armii "Kraków":
w dniach 24-26 sierpnia 1939, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym[4]:

w dniach 31 sierpnia - 6 września 1939, w I rzucie mobilizacji powszechnej:

  • kolumna samochodów sanitarnych PCK typ I nr 502 (Fiat 614)
  • kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 552 (Fiat 621) – por. rez. inż. Michał Ornatkiewicz
  • kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 553 - ppor. rez. Jan Bieniek
  • kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 554 (dla Odwodu NW)
  • kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 555[e]
  • kolumna samochodów osobowych i sanitarnych w Kraju nr 5 dla dowódcy OK V
  • kolumna samochodów ciężarowych w Kraju nr 51 dla dowódcy OK V
  • park ruchomy broni pancernych nr 5 (dla Odwodu NW) – kpt. Stefan Lutomirski
  • czołówka reperacyjna nr 51

w II mobilizacji powszechnej:

  • Park Stały Broni Pancernych nr 51
Osobny artykuł: Polskie oddziały pancerne w kampanii wrześniowej.

Żołnierze batalionu

edytuj

Dowódcy batalionu:

  • ppłk dypl. Stanisław Habowski (1934-1936 → dowódca 75 pp)
  • mjr sap. Adam Jerzy Golcz (p.o. 1936)
  • mjr / ppłk br. panc. Janusz Górecki[4] (1936-1939 → dowódca broni pancernych Armii „Kraków”)

Zastępcy dowódcy batalionu (od 1938 - I zastępcy):

  • ppłk piech. Henryk Kazimierz Świetlicki (1 XI 1938 - 24 VIII 1939 → dowódca 51 dpanc)

Kwatermistrzowie (od 1938 II zastępcy dowódcy batalionu):

Obsada personalna batalionu w marcu 1939[6][f]
Stanowisko etatowe Stopień, imię i nazwisko
dowódca batalionu ppłk Janusz Górecki
I zastępca dowódcy mjr piech. Henryk Kazimierz Świetlicki
II zastępca dowódcy mjr inż. Tadeusz Władysław Florczak
adiutant kpt. Konstanty Józef Mróz
lekarz medycyny kpt. lek. Bolesław Gwizda
w dyspozycji dowódcy mjr kaw. Tadeusz Kuźmiński
kwatermistrz kpt. Folda Jan
oficer mobilizacyjny kpt. Stanisław Różycki
I zastępca oficera mobilizacyjnego vacat
II zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. Józef Weczera
oficer administracyjno-materiałowy kpt. Władysław Marciszewski
zastępca oficera administracyjno-materiałowego chor. Władysław Sierant
oficer gospodarczy kpt. int. Bronisław Tomala
dowódca kompanii gospodarczej p.o. chor. Bronisław Janiszewski
dowódca plutonu przewozowego OK V vacat
dowódca plutonu łączności por. Jan Piotr Wyczółkowski
dowódca kompanii szkolnej kpt. Edward Franciszek Stanisław Herbert
instruktor por. Aleksander Edmund Klerykowski
instruktor por. Wojciech Znamirowski
instruktor chor. Marian Perschke
instruktor chor. Karol Wiczkowski
dowódca 1 kompanii czołgów TK kpt. Kazimierz Poletyłło
dowódca plutonu por. Jerzy Stanisław Smoleński
dowódca 2 kompanii czołgów TK kpt. Paweł Cyprian Dubicki
instruktor por. Marian Józef Rudnicki
dowódca szwadronu pancernego kpt. Jan Rustnowski
dowódca plutonu por. Jerzy Maria Ostrowski
dowódca plutonu por. Roman Proszek
dowódca kompanii motorowej por. Jerzy Kołokowski
instruktor por. Ludomir Stefan Śląski
instruktor por. Leopold Schreiner
dowódca kolumny samochodowej por. Antoni Czerniakowski
komendant parku kpt. Stanisław Skóra
kierownik warsztatów por. Ireneusz Eugeniusz Kuczyński
kierownik składnicy chor. Kazimierz Bleider
w sanatorium mjr Tadeusz Sączewski
na kursie kpt. Leon II Dębski
na kursie por. piech. Kazimierz Władysław Wenda
na kursie por. piech. Władysław Marian Rappe

Żołnierze 5 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj
Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[8]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Florczak Tadeusz major żołnierz zawodowy II zastępca (kwatermistrz) Katyń
Mróz Konstanty[9] kapitan żołnierz zawodowy adiutant batalionu Katyń
Sołtykiewicz Włodzimierz podporucznik rezerwy Katyń
Szenkler Walter podporucznik rezerwy inżynier metalurg Huta „Stalowa Wola” Katyń
Dyba Roman podporucznik rezerwy właściciel przedsiębiorstwa w Cieszynie Katyń
Znamirowski Wojciech[10] porucznik żołnierz zawodowy instruktor kompanii szkolnej Charków
Lutomirski Tadeusz kapitan ? ULK

Symbole batalionu

edytuj
Sztandar
 
Wręczenie sztandarów jednostkom artylerii i broni pancernej w Warszawie - biskup polowy Józef Gawlina święci sztandar; maj 1938

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[11]. Znak ten był umieszczony również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[12]:

  • w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Piekarskiej
  • w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
  • w prawym dolnym rogu — godła Śląska i Krakowa
  • w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 5 batalionu pancernego

Na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego - napis: „Radzymin l5.VIII. 1920".

Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.

We wrześniu 1939 sztandar ewakuowano do Ośrodka Zapasowego w Żurawicy, potem przewieziono go do Podkamienia za Lwowem. Stamtąd dotarł wraz z kolumną ewakuacyjną nad granicę węgierską w rejonie Jabłonicy. 18 września około 14:00 spalono sztandar[13].

Odznaka pamiątkowa

4 marca 1938 minister spraw wojskowych rozkazem G.M. 3013 Repr. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 5 bpanc.[14] Była to srebrna, ośmioramienna promienista gwiazda z nałożonym na środku czarnym, emaliowanym medalionem z pomarańczową obwódką. W centrum medalionu umieszczony jest srebrny husarski szyszak[15].

Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były w wersjach: oficerskiej – emaliowanej, podoficerskiej – malowanej farbą i żołnierskiej – srebrzonej, bez emalii.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Rocznica bitwy 5 kompanii 1 pcz pod Radzyminem
  2. ↑ Uzupełnienie jakie otrzymał 5 bcz z 2 pułku czołgów z Żurawicy wywodziło się właśnie z tej kompanii
  3. ↑ 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
  4. ↑ 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
  5. ↑ Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W" ... s. 99, Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ... s. 390, 1123 oraz Rajmund Szubański, Polska broń pancerna 1939 s. 61 nie wymieniają Kolumny Samochodów Ciężarowych typ II nr 555.
  6. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[7].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Nawrocki i Jakubowski 2003 ↓, s. 8.
  2. ↑ Gaj 2014 ↓, s. 31.
  3. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 795.
  4. ↑ a b Szubański 2011 ↓, s. 57.
  5. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 1 czerwca 1935, s. 52.
  6. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 792-793.
  7. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  8. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  9. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2461.
  10. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14463.
  11. ↑ Satora 1990 ↓, s. 369.
  12. ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
  13. ↑ Satora 1990 ↓, s. 378.
  14. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 4 marca 1938 roku, poz. 15.
  15. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 315.

Bibliografia

edytuj
  • Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
  • Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
  • Antoni Nawrocki, Ryszard Jakubowski: 5 Batalion Pancerny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2003, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-88773-38-0.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
  • Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles: 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W", Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
  • Ryszard Rybka, Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja, Kamil Stepan, Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, OCLC 674626774.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=5_Batalion_Pancerny&oldid=74502479”