4 Brygada Ochrony Pogranicza (WOP)
4 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowana brygada w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę graniczną na granicy morskiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1948 |
| Rozformowanie |
1 stycznia 1951 |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
27 czerwca 1948 |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Numer | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główny Inspektorat OP |
| Skład |
patrz: brygada OP |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytuj4 Brygada Ochrony Pogranicza JW 5034 (Zarządzenie SzSG Nr 0153/Org. z 21 września 1946)[2] została sformowana w 1948 na bazie 12 Gdańskiego Oddziału WOP, na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948. Brygada posiadała trzy bataliony, a stan etatowy wynosił 1428 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych[3]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego[4]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, z dniem 1 stycznia 1949 Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego[5]. Zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO[4].
Sztab brygady stacjonował w Gdańsku ul. Niedziałkowskiego 11[6].
Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji, 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”[7]. 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza[8]. Na bazie 4 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 16 Brygada WOP.
Ochrona granicy
edytujGłówny wysiłek w ochronie granicy morskiej ukierunkowano na obserwację. Zorganizowano sieć otwartych i zamaskowanych punktów obserwacyjnych. Nawiązano współpracę z punktami obserwacyjnymi Marynarki Wojennej, a w strażnicach nadmorskich wprowadzono patrol pogotowia. W nocy stosowano podsłuchy, patrole i zasadzki. W portach i przystaniach rybackich zorganizowano stałe posterunki do kontroli ruchu rybackiego. W głąb strefy nadgranicznej wysyłano 2 – 3 razy w tygodniu patrole żołnierzy WOP[9].
Struktura organizacyjna
edytujW 1948[6]:
- Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- Samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 2 - Lębork
- Samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 8 - Sopot
- Samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 10 - Sztutowo
- Flotylla ścigaczy WOP – Gdańsk Westerplatte.
Etat brygady przewidywał: 3 bataliony, 1428 wojskowych i 12 pracowników cywilnych[10].
Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowało trzy GPK[11]:
Sztandar brygady
edytujAktu wręczenia sztandaru dokonano w Lęborku 27 czerwca 1948. W uroczystości wziął udział gen. bryg. W. Szlejer, wojewoda gdański Stanisław Zrałek, główny inspektor Ochrony Pogranicza płk Roman Garbowski, przewodniczący WRN w Gdańsku Duda-Dziewierz i starosta powiatu Lębork Tadeusz Trapszo[12].
Na lewej stronie płata sztandaru w lewym górnym rogu ułożone są w szachownicę herby Gdańska i Gdyni, w prawym górnym rogu - herb Sopotu, w lewym dolnym rogu – herb Wejherowa, a w prawym dolnym ułożono w szachownicę herby Elbląga i Lęborka. W drzewce wbito 19 gwoździ[12].
Dowódcy brygady
edytuj- ppłk Józef Hajdukiewicz
- ppłk Władysław Bąk.
Przekształcenia
edytuj4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza → 12 Gdański Oddział WOP → 4 Brygada Ochrony Pogranicza → 16 Brygada WOP → 16 Kaszubska Brygada WOP → Kaszubska Brygada WOP → Morski i Mazursko Warmiński Oddział SG
Przypisy
edytuj- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
- ↑ Dominiczak 1971 ↓, s. 132.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 12–14.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 65–69.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 75.
- ↑ Goryński 2011 ↓, s. 73.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Bieniecki 2005 ↓, s. 48.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 66.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny pododdziałów WOP ↓, s. 7.
- ↑ a b Niedziela (red.) 1995 ↓, s. 16.
Bibliografia
edytuj- Ireneusz Bieniecki. Kaszubska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza w ochronie granicy morskiej na wybrzeżu gdańskim w latach 1945 – 1991 (powstanie, zmiany organizacyjne i metody pełnienia służby). „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/05, 2005. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Tadeusz Niedziela (red.): Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
- Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945 – 1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- ASGr.Historia Kaszubskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Gdańsk 1965.
- Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.