14 Batalion Celny
14 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1921 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
por. piech. Józef Lisewski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 14 batalion celny powstał na terenie Okręgu Generalnego „Poznań”, na bazie 1/VII batalionu wartowniczego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[3][4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Laskach. Sztab 1 kompanii celnej kwaterował w Krzyżownikach, 2 kompanii w Wodzicznej, 3 w Siemianicach, a potem w Słupi. 4 kompania celna stacjonowała w Trypnicach. Km kwaterowała w Argamewiczach. Ostatni meldunek dyslokacyjny wpłynął 3 października 1921[6]. Na terenie Wielkopolski batalion pełnił służbę do jesieni 1921. Z dniem 23 października 1921 odcinek granicy ochraniany przez batalion został przekazany odpowiednim komórkom organizacyjnym Straży Celnej[7].
Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[8]. W myśl tego rozkazu 14 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 5 batalionu celnego w Praszce, 2 kompanię do 4 batalionu celnego w Ostrowach, 3 kompanię do 9 batalionu celnego w Oświęcimiu, a 4 kompanię do 19 batalionu celnego w Cieszynie[9]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[10].
Służba celna
edytuj17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 14 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Bogdaja do Bolesławca i rzeki Prosny. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Kępnie [11].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[13].
- Sąsiednie bataliony
18 batalion celny w Rawiczu ⇔ 5 batalion celny w Praszce – VI 1921[14]
Kadra batalionu
edytuj- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| por. piech. | Józef Lisewski[1][a] | VI – X 1921[6] |
Struktura organizacyjna
edytuj| Ordre de Bataille 14 batalionu celnego w Laskach na dzień 1 czerwca 1921[6] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Słupia | 2. Konradowo | 3. Wodziczna | 4. Rychtal |
| dowódcy | ppor. Lojer | ppor. Mucha | ppor. Zapałowski | por. Lejfert |
| placówki | Niwki | Modzianów | Stogniewice | Proszów |
| Witnia | Starzył | Szarlota | Skoruszew | |
| Rybina | Janisławice | Teklin | Drożki | |
| Frużów | Konradowo | Ignacowka III | Trębaczów | |
| Pisarzowice | Cieszyn | Janówka | Leśniczówka | |
| Leśniczówka | Piła | Józefówka | Zbyczyna | |
| Słupia | Kocyna | Siemianice | Rychtal | |
| Wielka Kozia | Pawłów | |||
| Miechowo | Konty | |||
| Ordre de Bataille 14 batalionu celnego w Laskach na dzień 1 października 1921 | ||||
| kompanie | 1. Słupia | 2. Cieszyn | 3. Wodziczna | 4. Rychtal |
| placówki | Niwki | Mozdzanów | Stogniewice | Leśniczówka |
| Wittnia | Starzy | Szarlota | Trębaczów | |
| Rybin | Jarnostów | Teklin | Zbyczyna | |
| Frużów | Konradów | Ignacowka III | Droszki | |
| Pisarzowice | Cieszyn | Janówka | Rychtal | |
| Bałdowice | Piła | Józefówka | Skoruszew | |
| Słupia | Kocyna | Siemianice | Proszów | |
| Wielka Kozia | Pawłów | |||
| Miechów | Konty | |||
Uwagi
edytuj- ↑ Józef Lisewski urodził się 15 marca 1877. W 1921 jego oddziałem macierzystym był 74 pp. Zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów rezerwy piechoty. → Spis oficerów 1921 ↓, s. 202
Przypisy
edytuj- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ a b c OdeB batalionów celnych ↓, s. 14bc.
- ↑ Meldunki dowództwa 17 bc ↓, s. 1.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 20.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
Bibliografia
edytuj- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T.1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Przejmowanie odcinków granicznych przez Straż Celną. Meldunki dowództwa 17 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.