140 Dywizja Strzelecka (ZSRR)
140 Syberyjska, Nowogrodzko-Siewierska Dywizja Strzelecka (ros. 140-я стрелковая дивизия; 140-я Сибирская, Новгород-Северская дивизия) – związek taktyczny Armii Czerwonej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1939, 1941, 1942, 1943 |
| Rozformowanie |
1941, 1942, 1946 |
| Nazwa wyróżniająca |
Syberyjska, Nowogrodzko-Siewierska |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
Łyka Basaniec |
| Ostatni |
Michaił Własow |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa agresja ZSRR na Polskę front wschodni | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
| Skład |
m.in.: 258 pułk strzelców, 283 pułk strzelców |
| Odznaczenia | |
   
| |
Historia
edytuj140 Dywizja Strzelecka formowana była kilka razy, m.in. w 1939, 1941, 1942 i 1943[1]. Po 17 września 1939 dołączyła do agresji na Polskę.
Po raz kolejny dywizja (wywodząca się z Syberyjskiej Dywizji Strzeleckiej Wojska NKWD) była formowana w nieukończonych wówczas halach Nowosybirskich Zakładów Lotniczych[2]. Po dwóch miesiącach w lutym 1943 wojsko wyruszyło koleją na wschód w stronę Moskwy[2]. Od Jelca żołnierze dywizji maszerowali pieszo[3]. Po dwudziestu dniach marszu i pokonaniu 400 km[4] dywizja przystąpiła do działań w rejonie miejscowości Rżawczik i Murawczik[4]. Latem 1943 dywizja brała udział w walkach na łuku kurskim oraz operacji orłowskiej[5]. Po odniesieniu tamże zwycięstw jednostka walczyła pod Siewskiem, sforsowała Desnę i zdobyła Nowogród Siewierski. Jako pierwszy do miasta 16 września wszedł 283 pułk piechoty. Od tego dnia 140 dywizja nosiła nazwę Nowogrodzko-Siewierskiej[6] (odtąd formalnie 140 Syberyjska, Nowogrodzko-Siewierska Dywizja Piechoty[7]). Przed 1 listopada 1943 dywizja przeszła rzeki Snow, Trubiż, Soż i kierowała się w stronę Dniepru[8].
Udział 140 Dywizji Strzeleckiej w walkach na ziemiach polskich pod niemiecką okupacją
edytuj27 lipca 1944 dywizja weszła do Lwowa[9]. Następnie jednostka kierowała się szosą Lwów-Przemyśl, po czym zmieniła kierunek na południowy, przebijając się przez wzniesienia Karpat[10]. W dniu 3 sierpnia 1944 jej 258 pułk piechoty na lewym skrzydle sforsował San i wjechał do Sanoka od strony jego północno-wschodnich przedmieść ulicą Jagiellońską[11]. Dowódca pułku, ppłk Fiodor Jarygin ustanowił komendanturę garnizonu w domu położonym naprzeciw miejscowego szpitala[12][13][14]. Dzień później, 4 sierpnia nastąpił kontratak niemieckiej 1 Dywizji Pancernej, atakująca transporterami i czołgami od strony wschodniej (od miast Zagórz i Lesko)[13] i południowej[15]. Ostrzał prowadzili niemieccy fizylierzy[16]. Wówczas w miejscowym szpitalu pozostali radzieccy ranni w liczbie ok. 30 (przebywała tam przyjęta wcześniej przez Polaków kadra radzieckiego batalionu sanitarnego)[17]. Tam polscy lekarze uratowali ich[18]. Niemcy utrzymali się w mieście kilka dni[18] i według różnych źródeł, po odbiciu Sanoka, pozostawali w mieście: trzy dni[19], od 3 do 7[20], 6-7 dni[21], około tydzień[22]. Następnie wojska radzieckiej ponownie zajęły miasto[23]. W tym czasie 140 Dywizja wchodziła w skład 101 Korpusu Piechoty 38 Armii (skupiała ona korpusy 52, 67, 101)[24]. Dywizja brała udział w walkach o Krosno, Rzeszów, Duklę[25]. Jesienią 1944 dywizja prowadziła działania w podkarpackich rejonach Zakopanego i Krynicy[23].
Działania bojowe 120 Dywizji Strzeleckiej na Słowacji
edytujW tym czasie zarówno 140 jak i 70 dywizja piechoty gwardii osłaniały skrzydła 1 korpusu kawalerii gwardii, który był przeznaczony do wsparcia powstania słowackiego[26]. U boku wojsk radzieckich walczył także wówczas I Czechosłowacki Korpus Armijny pod dowództwem gen. Ludvíka Svobody[24].
W czasie walk pod Wadowicami poległ dowódca dywizji gen. Aleksander Kisielow[27]. Później dywizja przebywała w Bielsku-Białej[28]. Od 29 kwietnia 1945 rozpoczęła forsowanie Odry i weszła do Ostrawy, gdzie toczono walki z Niemcami[29]. W maju 1945 kierowali się na Ołomuniec[30].
Po wojnie dywizja została rozwiązana[31].
Żołnierze dywizji
edytuj- Dowódcy dywizji
- płk Łyka Basaniec (16.08.1939 - 19.09.1941)[1][32]
- płk Pawieł Morozow (26.09.1941 - 27.12.1941)
- płk Grigorji Jackin (08.08.1942 - 19.08.1942)[1]
- gen. mjr Michał Jenszyn (01 XI 1942 – 18 III 1943)[4]
- płk Zinowij Szechtman (19 III – 10 V 1943)
- gen. mjr Aleksandr Kisielow (11 V 1943 – 24 I 1945, Bohater Związku Radzieckiego, pochowany we Lwowie)[33]
- płk Iwan Kozłow (24 – 30 I 1945)[1]
- płk Michaił Własow (31 I – 9 V 1945, Bohater Związku Radzieckiego)
- Inni
- kom. Arcził Majsuradze
- st. lejt. Emil Kardin
Struktura organizacyjna
edytuj- W 1939[32]
- dowództwo i sztab
- 445 pułk strzelecki
- 637 pułk strzelecki
- 798 pułk strzelecki
- 309 pułk artylerii
- 344 pułk artylerii haubic
Odznaczenia
edytuj- Order Lenina (za wyzwolenie Lwowa)[34]
- Order Czerwonego Sztandaru – dwukrotnie[31]
- Order Suworowa II stopnia[31]
- Order Kutuzowa II stopnia[31]
Upamiętnienie
edytujW okresie PRL w Krośnie ustanowiono upamiętnienia ku czci wyzwolenia miasta przez 140 dywizję: na cmentarzu przy placu 3 Maja pomnik (1947) oraz w Urzędzie Miasta przy Rynku tablicę pamiątkową[35].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Память народа::Подлинные документы о Второй Мировой войне [online], pamyat-naroda.ru [dostęp 2024-11-16].
- ↑ a b Kardin 1978 ↓, s. 23.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 24.
- ↑ a b c Kardin 1978 ↓, s. 26.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 39, 42, 46, 51.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 51.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 18, 52.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 52.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 138-139.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 139.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 139, 179, 227-229.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 179, 229.
- ↑ a b Witold Szymczyk. Powrót lejtnantów. „Nowiny”. Nr 37, s. 7, 17-18 lutego 1979.
- ↑ Józef Ząbkiewicz. Pierwszy dzień wolności. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 22 (279), s. 4, 10-20 sierpnia 1983.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 179, 183.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 130.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 140, 197.
- ↑ a b Kardin 1978 ↓, s. 183.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 184 (relacje dowódcy 258 pułku Fiodora Jarygina oraz szefa sztabu 140 dywizji, Siergieja Grigorjewicza Samuelsona.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 184-185 (relacje mieszkańców Sanoka, którzy podawali 3 lub 4 lub 6 lub 7 dni..
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 241 (relacja Zdzisława Beksińskiego).
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 184 (relacje Emila Kardina i Marii Witinskiej).
- ↑ a b Kardin 1978 ↓, s. 140.
- ↑ a b Kardin 1978 ↓, s. 141, 142.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 142.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 141.
- ↑ Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 81.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 151.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 153-154.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 195.
- ↑ a b c d Kardin 1978 ↓, s. 18.
- ↑ a b Zarzycki 2014 ↓, s. 308.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 15, 27, 156.
- ↑ Kardin 1978 ↓, s. 18, 102.
- ↑ Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa / Sport i Turystyka, 1988, s. 387. ISBN 83-217-2709-3.
Bibliografia
edytuj- Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
- Emil Kardin: Odsłonięte skrzydło. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Piotr Zarzycki: Suplement do września 1939. Ordre de Bataille armii niemieckiej, słowackiej i sowieckiej wraz z obsadami personalnymi. Warszawa: Księgarnia Historyczna, 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.