1,3-Dipole
1,3-Dipole – rodzaj organicznych związków chemicznych posiadających układ czterech elektronów π zdelokalizowanych na trzech sąsiadujących atomach. Są komponentami reakcji 1,3-dipolarnej cykloaddycji[1][2][3]. Fragment 1,3-dipola wprowadzany do reakcji składa się z 3 atomów. Najczęściej elementami tego fragmentu są atomy: węgla, azotu, tlenu, siarki, a przykładowe związki tego typu to azydki, ozon, związki nitrowe, związki diazowe i in. 1,3-Dipole, ze względu na geometrię fragmentu reaktywnego dzielą się na dwie grupy: połączenia typu allenowego (fragment reaktywny jest liniowy) oraz allilowego (fragment reaktywny jest ugięty).
1,3-Dipole typu allenowego
edytuj| N-Tlenki nitryli | Azydki | Diazozwiązki |
|---|---|---|
|
|
|
1,3-Dipole typu allilowego
edytuj| N-Tlenki imin | Tiokarbonyloylidy | Azometynoylidy |
|---|---|---|
|
|
|
Większość 1,3-dipoli to związki nietrwałe. Tak np. diazozwiązki w obecności światła łatwo tracą cząsteczkę azotu w wyniku czego powstają reaktywne karbeny. Światłoczułe są także nitrony, które ulegają w tych warunkach cyklizacji do oksazyryn[4]. N-tlenki nitryli z kolei już w temperaturze pokojowej łatwo dimeryzują z utworzeniem furoksanów[5]. Do trwałych 1,3-dipoli należą azydki (por. AZT).
Przypisy
edytuj- ↑ Prof. Dr. R. Huisgen. Kinetics and Mechanism of 1,3-Dipolar Cycloadditions. „Angew. Chem. Int. Ed.”. 11 (2), s. 633 – 645, 10 Dec 1962. DOI: 10.1002/anie.196306331. (ang.).
- ↑ Albert Padwa: 1, 3-dipolar cycloaddition chemistry. New York: Wiley, 1984. ISBN 978-0-471-08364-1.
- ↑ S. Kobayashi, K.A. Jørgensen, Cycloaddition Reaction in Organic Synthesis, Wiley-VCH, Weinheim 2002.
- ↑ G.R. Delpiere, M. Lamchen, Quart. Rev. 1965 19329.
- ↑ K.B. Torssell, Nitrile Oxides, Nitrones, and Nitronates in Organic Synthesis, WIley-VCH, Weinheim 1988.