Wikipedia

Żochowski (nazwisko)

polskie nazwisko
Zobacz też: Żochowski.

Żochowski (forma żeńska: Żochowska; liczba mnoga: Żochowscy) – polskie nazwisko szlacheckie wywodzące się prawdopodobnie z Mazowsza od nazwy osady „Żochy” z której się wywodzili[1].

Opis herbu Brodzic z wymienionymi Żochowskimi, którzy się nim posługiwali[2][3]

Etymologia nazwiska

edytuj

Nazwiska z końcówką -ski, jak pisze polski kronikarz Jan Długosz, który w swoich Kronikach sławnego Królestwa Polskiego pisanych w latach 1455–1480, podaje, że w Polsce za czasów Władysława Jagiełły nastał zwyczaj tworzenia nazwisk od posiadłości, tj. przez dodanie końcówki przymiotnikowej ski lub cki[4]. Zasada ta rozciągnęła się na całą szlachtę polską w dobie średniopolskiej, w okresie sarmatyzmu XVI i XVII w.[5] Żochowscy najprawdopodobniej wywodzą się z Żoch pod Ciechanowem[6][7], o czym pisał w XVI w. Bartosz Paprocki[8]:

Dom Żochowskich w ciechanowskim powiecie starodawny

Nazwa osady Żochy wzięła się od słowa żoch, które oznacza[9]:

Biorąc pod uwagę topografię terenu miejscowości, z której się wywodzą Żochowscy (liczne stawy oraz bezpośrednie sąsiedztwo wsi Brodzięcin, której nazwa kojarzy się z brodem), można wywnioskować, iż nazwa wywodzi się od sieci na ryby.

Kolejnymi majątkami od których może wywodzić się nazwisko Żochowski[1][10]:

 
Miejscowości związane z Żochowskimi

Wzmianki o mieszkańcach miejscowości, z których wywodzą się Żochowscy[1]:

  • 1419 r. w dokumentach sądu ziemskiego w Zakroczymiu wymienia się Falisława z Żoch herbu Brodzic[16]
  • w latach 1473 do 1484 zostają wymienieni w dokumentach sądowych m.in. Stefan, Jan, Piotr z Żoch
  • 1475 r. w dokumentach sądu w Wyszogrodzie wymienia się Włosta z Żochowa herbu Prus[17]
  • 1477 r. występują bracia Mikołaj i Jan de Żochy
  • 1479 r. Stefan zwany Żoch z bratem Stanisławem
  • 1549 r. w dokumentach sądu ziemskiego w Drohiczynie wymienia się braci Feliksa i Jakuba spadkobierców Żoch herbu Rawicz[18]
  • 1558 r. w dokumentach sądu ziemskiego w Drohiczynie wymienia się braci Mateusza zwanego „Butrym” i Jan o przydomku „Żmuda” herbu Lubicz, którzy dziedziczą Żochy[19]
  • 1567 r. podkomorzy ciechanowski Piotr Żochowski[20]
  • Podczas popisu wojskowego w 1567 r. z Żoch i innych dóbr stawiło się ponad trzydziestu przedstawicieli, większość pieszo
  • 1569 r. w czasie przysięgi na wierność Koronie po przyłączeniu Podlasia do Polski odnotowano, że na Żochach i Zadębiu głównym dziedzicem i najbardziej zamożnym był piastujący urząd woźnego ziemskiego Maciej Żoch
  • 1580 r. podatek na obronność Rzeczypospolitej w Tyborach-Żochach złożył Jan Żochowski woźny ziemski drohicki[21]

Rody szlacheckie

edytuj
Osobny artykuł: Szlachta w Polsce.
Żochowscy są wymieniani jako klejnotni następujących Herbów:
Lp. Herb Nazwa herbu Gniazdo rodowe Parafia Uwagi Przypisy
1   Brodzic Żochy: Średnie, Szostaki, Wielkie, Brodzięcino
Żochy in. Żochy Milan
Stare Żochy, Nowe Żochy
Żochowo Podbiele		 Kraszewo
Piski
Domanowo
Szumowo		 W Herbarzach wymienia się Żochowskich głównie jako klejnotnych herbu Brodzic. [2][3][22][8][11][23][24][25][26][27][28][29][30][31][32]
2   Lubicz Żochy Kosów Lacki Rody ziemiańskie zamieszkujące dzielnice Mazowieckie – Podlaskie w XV i XVI wieku [33][26][12][28][31]
3   Prus Żochowo Kościelne Żochowo Kościelne [34][35]
4   Rawicz Rody ziemiańskie zamieszkujące dzielnice Mazowieckie – Podlaskie w XV i XVI wieku [28][31]
5   Prawdzic Rody ziemiańskie zamieszkujące dzielnice Mazowieckie – Podlaskie w XV i XVI wieku [28][31]
6   Prus III Herbem Prus III posługiwali się Żochowscy pochodzący z Żochowa w województwie płockim. [36]
7   Starykoń Przedstawicielką noszącą herb Starykoń była Józefa Żochowska urodzona ok. 1720 r., żona Jana Świątkowskiego herbu Pobóg. [37]

Demografia w okresie rozbiorów

edytuj

Osadnictwo Żochowskich w XIX w. na Mazowszu i Podlasiu przedstawia fragmentarycznie poniższa tabela:

Szlachta powiatu łomżyńskiego spisana w 1866 roku do celów wojskowych[13]:
nazwisko imię imię ojca imię matki data urodzenia miejsce urodzenia
Żochowski Apolinary Józef Franciszka 1836-07-20 20 lipca 1836(dts) Żochy Nowe
Żochowski Franciszek Benedykt Franciszka 1837-03-26 26 marca 1837(dts) Tybory Żochy
Żochowski Franciszek Adam Marianna 1839-09-17 17 września 1839(dts) Gosie Sokola Łąka
Żochowski Franciszek Walerian Joanna 1834-10-02 2 października 1834(dts) Szymbory
Żochowski Franciszek Feliks Jadwiga 1838-08-14 14 sierpnia 1838(dts) Żochy Nowe
Żochowski Jan Adrian Marianna 1839-07-28 28 lipca 1839(dts) Żyłowo
Żochowski Julian Stanisław Wiktoria 1840-06-08 8 czerwca 1840(dts) Tybory-Wólka
Żochowski Józef Walerian Joanna 1837-10-29 29 października 1837(dts) Szymbory
Żochowski Józef Jan Aniela 1839-03-09 9 marca 1839(dts) Żochy Nowe
Żochowski Józef Andrzej Marianna 1836-03-20 20 marca 1836(dts) Żochy Stare
Żochowski Józef Dominik Józef Aniela 1835-08-03 3 sierpnia 1835(dts) Brzozowo Stare
Żochowski Łukasz Adrian Marianna 1836-01-31 31 stycznia 1836(dts) Żyłowo
Żochowski Mateusz Wojciech Marianna 1840-09-14 14 września 1840(dts) Żochy Nowe
Żochowski Melchior Józef Ewa 1837-01-05 5 stycznia 1837(dts) Tybory Żochy
Żochowski Mikołaj Feliks Jadwiga 1834-09-05 5 września 1834(dts) Żochy Nowe
Żochowski Paweł Jan Marianna 1841-01-19 19 stycznia 1841(dts) Żochy
Żochowski Paweł – – 1841-01-19 19 stycznia 1841(dts) Ćwikły Dąb
Żochowski Stanisław Józef Ewa 1834-12-21 21 grudnia 1834(dts) Tybory Żochy
Żochowski Teofil Michał Marianna 1839-05-12 12 maja 1839(dts) Wyszonki-Posele
Żochowski Tomasz Michał Marianna 1837-01-20 20 stycznia 1837(dts) Wyszonki Posele
Żochowski Wawrzyniec Mateusz Aniela 1834-09-22 22 września 1834(dts) Warele Stare
Żochowski Wawrzyniec Kazimierz Marianna 1839-08-11 11 sierpnia 1839(dts) Żochy Stare
Żochowski Wojciech Adrian Marianna 1833-04-28 28 kwietnia 1833(dts) Żyłowo
Żochowski Wojciech Michał Marianna 1832-04-12 12 kwietnia 1832(dts) Wyszonki Posele

Występowanie Żochowskich na terenie Litwy:

Podczas spisów szlachty na terenie Imperium Rosyjskiego Żochowskich wykazano w księgach rodów szlacheckich w następujących guberniach[39]:

Żochowscy w zaborze austriackim:

Demografia pod koniec XX w.

edytuj
Osobne artykuły: Ludność Polski i Migracja ludności.

Zgodnie z serwisem heraldycznym nazwiskiem tym w Polsce na początku lat 90. XX w. pod względem liczby osób o danym nazwisku zarejestrowanych w bazie PESEL posługiwało się 3195 osób[42]. Taka liczba osób legitymujących się nazwiskiem Żochowski plasowała je na pozycji 1598 wśród najpopularniejszych nazwisk w Polsce. W poniższej tabeli w uproszczony sposób zostało przedstawione na jakim terenie Polski zamieszkiwali[43].

Podział administracyjny po reformie 1999 r. Podział administracyjny 1975–1998
Położenie Nazwa Liczba zarejestrowanych osób Położenie Nazwa Liczba zarejestrowanych osób
  dolnośląskie 158   wałbrzyskie 17
  wrocławskie 70
  jeleniogórskie 30
  legnickie 41
  kujawsko-pomorskie 87   włocławskie 31
  toruńskie 49
  bydgoskie 7
  lubelskie 48   lubelskie 29
  zamojskie –
  chełmskie –
  bialskopodlaskie 19
  lubuskie 31   zielonogórskie 29
  gorzowskie 2
  łódzkie 51   łódzkie 31
  sieradzkie 7
  piotrkowskie 7
  skierniewickie 6
  małopolskie 14   krakowskie 13
  nowosądeckie –
  tarnowskie 1
  mazowieckie 1606   warszawskie 980
  ostrołęckie 129
  radomskie 8
  ciechanowskie 218
  siedleckie 155
  płockie 116
  opolskie –   opolskie –
  podkarpackie 3   rzeszowskie 1
  przemyskie –
  tarnobrzeskie –
  krośnieńskie 2
  podlaskie 640   białostockie 173
  łomżyńskie 467
  pomorskie 252   gdańskie 163
  słupskie 15
  elbląskie 74
  śląskie 100   katowickie 74
  bielskie 5
  częstochowskie 21
  świętokrzyskie 4   kieleckie 4
  warmińsko-mazurskie 116   olsztyńskie 71
  suwalskie 45
  wielkopolskie 10   poznańskie 8
  konińskie 1
  pilskie 1
  leszczyńskie –
  kaliskie –
  zachodniopomorskie 75   szczecińskie 51
  koszalińskie 24

Demografia w XXI w.

edytuj

Ilość osób posługujących się nazwiskiem Żochowski wg bazy PESEL z podziałem na płeć[44]. Pierwsza kolumna wykresu przedstawia lata 90 XX wieku z podziałem kobiet względem mężczyzn 1598/1597 (ze względu na brak danych podział jest orientacyjny). Wykres nie uwzględnia osób posługujących się podwójnym nazwiskiem.

Znani przedstawiciele

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Darek: Tropami przodków. ŻOCHOWSCY herbu Brodzic. 2010-11-09. [dostęp 2014-01-05].
  2. ↑ a b Лукомским 1850 ↓, s. 104.
  3. ↑ a b Pawliszczew 1853 ↓, s. 104.
  4. ↑ Gloger 1902 ↓, Tom III, s. 256–258.
  5. ↑ Ruggieri 1864 ↓, s. 126–127.
  6. ↑ Uchwała NR XXXVIII/228/2014 Rady Gminy Ojrzeń z dnia 13 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia herbu, flagi, banera i pieczęci Gminy Ojrzeń oraz zasad ich używania. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 2828 [on-line]. 19 marca 2014. s. 12. [dostęp 2014-10-25].
  7. ↑ Okolski 1641 ↓, s. 82.
  8. ↑ a b Turowski 1858 ↓, s. 348.
  9. ↑ Cieślikowa 2000 ↓, s. 375.
  10. ↑ Naruszewicz-Duchlińska 2007 ↓, s. 308.
  11. ↑ a b c Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta podlaska. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia bielska. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-07-21].
  12. ↑ a b Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta podlaska. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia drohicka. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2016-05-25].
  13. ↑ a b Szlachta powiatu łomżyńskiego spisana w 1866 roku do celów wojskowych. [w:] Archiwum Państwowe w Łomży. Komisja Konskrypcyjna Powiatu Łomżyńskiego [on-line]. [dostęp 2014-01-05].
  14. ↑ Chlebowski 1889 ↓, Tom X, s. 167.
  15. ↑ a b Chlebowski 1889 ↓, Tom XIV, s. 813.
  16. ↑ Semkowicz 1928 ↓, Tom VIII, s. 149.
  17. ↑ Semkowicz 1923 ↓, Tom VI, s. 29.
  18. ↑ Semkowicz 1913 ↓, Tom III, s. 248.
  19. ↑ Semkowicz 1913 ↓, Tom III, s. 256.
  20. ↑ Pawiński 1895 ↓, s. 326.
  21. ↑ Jabłonowski 1908 ↓, s. 55.
  22. ↑ Okolski 1641 ↓, Tom I, s. 82.
  23. ↑ a b Malewski 2002 ↓, s. 83.
  24. ↑ Siebmacher 1857 ↓, s. 470.
  25. ↑ Bobrowicz 1839 ↓, Tom II, s. 302.
  26. ↑ a b Bobrowicz 1845 ↓, Tom X, s. 181.
  27. ↑ Kuropatnicki 1789 ↓, s. 127.
  28. ↑ a b c d Tadeusz Gajl: Herbarz polski. [dostęp 2014-01-05].
  29. ↑ Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta mazowiecka. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia ziemi ciechanowskiej. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-03-10].
  30. ↑ Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta mazowiecka. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia ziemi nurskiej. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-03-10].
  31. ↑ a b c d Krzepela 1930 ↓, s. 71.
  32. ↑ Wolff 1937 ↓, s. 114, 290, 373, 395, 455, 596, 909.
  33. ↑ Okolski 1641 ↓, Tom II, s. 192.
  34. ↑ Karol Dobrzeniecki: Szlachta powiatu płońskiego. [dostęp 2014-01-05].
  35. ↑ Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta mazowiecka. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia ziemi płockiej. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-03-10].
  36. ↑ Robert Kostecki: Nazwiska rodów polskich noszących herb Prus. [dostęp 2014-01-05].
  37. ↑ Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego. sejm-wielki.pl. [dostęp 2014-01-05].
  38. ↑ Czesław Malewski: Szlachta powiatu trockiego w XIX wieku. [dostęp 2014-02-08].
  39. ↑ Думин С. В.: Списки дворянских родов Российской империи по губерниям. Библиографический указатель. Wyd. 3. Москва: Летопись Историко-родословного общества в Москве, 1995. (ros.).
  40. ↑ Herbarz Wołyński, Towarzystwo „Pro Archivo”, Kraków 2002 [dostęp 2014-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-27].
  41. ↑ Dzikowski 1857 ↓, s. 298.
  42. ↑ Najpopularniejsze nazwiska w Polsce. [dostęp 2014-01-05].
  43. ↑ Serwis heraldyczno-genealogiczny. [dostęp 2014-01-05].
  44. ↑ Nazwiska występujące w rejestrze PESEL [online], dane.gov.pl [dostęp 2024-06-11].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Żochowski_(nazwisko)&oldid=74520230”