Sokołów Podlaski

Sokołów Podlaski – miasto we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu sokołowskiego i siedziba władz gminy wiejskiej Sokołów Podlaski. Leży nad rzeką Cetynią.

Sokołów Podlaski

miasto i gmina
Sokołów Podlaski – skwer im. Najświętszej Marii Panny
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	sokołowski
Prawa miejskie	1424
Burmistrz	Iwona Ewa Kublik
Powierzchnia	17,5 km²
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	19 231 1 098,9 os./km²
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	08-300 i 08-301
Tablice rejestracyjne	WSK
Położenie na mapie powiatu sokołowskiego Sokołów Podlaski
Położenie na mapie Polski Sokołów Podlaski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Sokołów Podlaski
52°24′27″N 22°14′59″E
TERC (TERYT)	1429011
SIMC	0975760
Urząd miejski ul. Wolności 21 08-300 Sokołów Podlaski
Strona internetowa
BIP

31 grudnia 2017 r. miasto miało 18 924 mieszkańców.

Położenie

Położone jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, na Południowym Podlasiu, w północno-zachodniej części Wysoczyzny Siedleckiej.

Miasto położone jest w odległości:

• 99 km od Warszawy (kierunek zachodni).
• 62 km od Mińska Mazowieckiego (kierunek południowo-zachodni).
• 17 km od Węgrowa (kierunek zachodni).
• 28 km od Siedlec (kierunek południowy).
• 157 km od Lublina (kierunek południowy).
• 48 km od Siemiatycz (kierunek wschodni)
• 30 km od Drohiczyna (kierunek wschodni).
• 160 km od Białegostoku (kierunek północno-wschodni).
• 98 km od Łomży (kierunek północny).

Według danych z roku 2002 Sokołów Podlaski ma obszar 17,5 km², w tym:

• użytki rolne: 66%
• użytki leśne: 0%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,51 km². Miasto stanowi 1,55% powierzchni powiatu.

Było to miasto prywatne położone w ziemi drohickiej województwa podlaskiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Sąsiednie gminy

Sokołów Podlaski (gmina wiejska)

Demografia

Budynek Urzędu Miasta w Sokołowie Podlaskim

Dane z 13 listopada 2005:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	19 338	100	10089	52,3	9249	47,7
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1105		576,5		528,5

• Piramida wieku mieszkańców Sokołowa Podlaskiego w 2017 roku.

Historia

Rynek w początkach XX w.

Grota Matki Bożej w Sokołowie Podlaskim

Pałac murowany z 1857 roku, następnie szpital, obecnie Dom Miłosierdzia im. Jana Pawła II

Staw znajdujący się przy pałacu

Szpital Powiatowy w Sokołowie Podlaskim

Początki osadnictwa na tych terenach sięgają VI w. n.e. Sokołów należy do tej części Podlasia, która ze względu na swe położenie była typową rubieżą osadniczo – kulturową, choć po panowanie nad środkowym Bugiem w X wieku sięgnęło Mazowsze i z Mazowszanami wiązać trzeba początki leżącego dalej na wschód od Sokołowa Brześcia nad Bugiem. Po osłabieniu wpływów lechickich, a szczególnie w epoce pełnego średniowiecza o tereny położone pomiędzy księstwami polskimi a ruskimi trwały zmagania. Polacy, Krzyżacy, Jaćwingowie, Rusini i Litwini wszyscy wymienieni chcieli objąć region.

Dzieje polityczne tych ziem miały więc wpływ na ich rozwój kulturowy i osadniczy. Dla określenia wpływów kulturowych i etnicznych oraz struktury osadnictwa prowadzono badania archeologiczne. Okres wczesnego średniowiecza na tym terenie reprezentują dość liczne stanowiska archeologiczne. Dokładnie odtworzono zarówno fazy zasiedlania, jak i konstrukcje obronne i mieszkalne powstających osad. Znaleziono dowody na istnienie na tym terenie osady w VI i VII w. n.e. Ceramika, żelazne okucia, klamry, paciorki, skoble oraz liczne przedmioty z wyposażenia pochówków świadczą o kulturze, obyczajach i obrzędach odprawianych ku czci zmarłych. Przedstawiciele Muzeum Archeologicznego w Warszawie prowadzili badania na terenie Sokołowa (Przeździatka), na dużym cmentarzysku z grobami podkloszowymi. W Muzeum Archeologicznym znajduje się ładny okaz dwuściennej siekiery krzemiennej kultury ceramiki sznurowej. Wyniki badań potwierdzają, że w miejscu dawnego gródka, początkowo ruskiego, później polskiego w dolinie rzeki Cetynii poprzez stopniowe zasiedlanie powstała osada – Sokołów.

Położony na szlaku wielkim litewskim gródek otrzymał prawa miejskie w 1424 roku, z rąk Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda. Sokołów, wraz z wsiami Kupientyn i Rogów, został własnością Mikołaja Sepieńskiego z Sepna – sekretarza i dworzanina księcia.

W roku 1508 nowym właścicielem miasta został Stanisław Kiszka. Anna Radziwiłłówna Kiszczyna założyłą tu zbór kalwiński po 1563 roku, zlikwidowany w 1590 roku. W rękach rodziny Kiszków Sokołów pozostawał do 1592 roku, kiedy to przeszedł w ręce Radziwiłłów. Czas, kiedy właścicielami miasta byli Kiszkowie i Radziwiłłowie, to okres świetności w dziejach miasta, przerwany przez najazd szwedzki. Podczas „potopu” miasto zostało znacznie zniszczone.

Ostatnim właścicielem Sokołowa z rodu Radziwiłłów był książę Bogusław Radziwiłł. W 1668 roku właścicielem miasta został Jan Krasiński, a w 2. poł. XVIII wieku – Ignacy Ogiński, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod panowaniem rodu Ogińskich w Sokołowie rozwijało się rzemiosło. Michał Kleofas Ogiński sprowadził rzemieślników francuskich, którzy rozpoczęli produkcję chustek jedwabnych, kapeluszy, kobierców, płótna i pasów słuckich.

Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w zaborze austriackim, a po wojnie polsko-austriackiej, w 1809, wróciło do Księstwa Warszawskiego. W roku 1833 dobra sokołowskie, wraz z miastem, nabył od Michała Kleofasa Ogińskiego dziedzic okolicznych wsi, Karol Kobyliński, który 10 lat później sprzedał je Elżbiecie z Lorentzów Hirschman. Właścicielka, wraz ze spółką akcjonariuszy, wybudowała cukrownię „Elżbietów” (1845) w Przeździatce. W 1890 fabryka zatrudniała już 600 robotników.

W rejonie sokołowskim działało wielu sławnych przywódców powstania styczniowego, między innymi słynny ksiądz Stanisław Brzóska. Został on aresztowany wraz z adiutantem, Franciszkiem Wilczyńskim we wsi Sypytki i skazany przez władze carskie na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano na rynku w Sokołowie 23 maja 1865. W 1925 roku na miejscu stracenia wzniesiono granitowy pomnik.

W roku 1867 Sokołów przeszedł na własność państwa i został miastem powiatowym, a w roku 1887, po wybudowaniu linii kolejowej, stał się ważnym węzłem komunikacyjnym. W latach 1845–1890 podwoiła się liczba mieszkańców. Stało się to dzięki napływowi imigrantów, głównie Żydów, którzy, będąc w większości rzemieślnikami i kupcami, wnieśli poważny wkład w dalszy rozwój miasta. W tym okresie w Sokołowie, oprócz cukrowni, była też fabryka octu i świec, sześć wiatraków, pięć garbarni, dwie olejarnie i cegielnia. Swoje warsztaty miało tu 200 kuśnierzy, 500 szewców i około 200 innych rzemieślników.

W czasie II wojny światowej Sokołów poniósł ciężkie straty. W wyniku działań wojennych drastycznie zmalała liczba ludności. W sierpniu 1941 roku powstało w mieście getto, które istniało do końca września 1942 roku. Znaczną liczbę ludności żydowskiej, która przed wojną stanowiła 60% ludności Sokołowa (6000 z 10000 mieszkańców), wymordowano w getcie, pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Działania wojenne zniszczyły 30% budynków mieszkalnych i 70% gmachów urzędowych.

30 września 2007 roku, na skwerze Najświętszej Marii Panny, przy sokołowskiej konkatedrze, odsłonięto pomnik, upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej i struktur poakowskich Obwodu Sokołów Podlaski, 6 Brygady Wileńskiej AK kpt., Młota” oraz cywilnych mieszkańców powiatu sokołowskiego, poległych w walce z komunistycznym zniewoleniem w latach 1944–1953.

Koniec niemieckiej okupacji miasta nastąpił 8 sierpnia 1944 roku. W latach 1946–1951 odbudowano zakłady – cukrownię im. Franciszka Malinowskiego, mleczarnię, fabrykę mączki kostnej, powstała filia Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego, kombinat mięsny i spółdzielnia pracy kuśnierskiej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego. Od reformy administracyjnej z 1999 roku Sokołów Podlaski jest ponownie siedzibą powiatu sokołowskiego, w skład którego wchodzi dziewięć gmin (Sokołów Podlaski, Sterdyń, Repki, Bielany, Jabłonna Lacka, Sabnie, Ceranów, Kosów Lacki) i dwa miasta (Sokołów Podlaski i Kosów Lacki).

Zabytki

Konkatedra pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny

Kościół salezjański pw. św. Jana Bosco

• kapliczka drewniana z figurą św. Jana Nepomucena z 1802 roku, ul. Siedlecka
• pałac murowany z 1857 roku, proj. Henryk Marconi
• dawna synagoga z 2 połowy XIX w., przebudowana po 1945 roku
• pomnik księdza generała Stanisława Brzóski z 1925 roku ustawiony w miejscu egzekucji ostatnich powstańców styczniowych
• kościół Salezjanów św. Jana Bosco z lat 1935–1939 w stylu modernistycznym, proj. Bruno Zborowski
• kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny (konkatedra) z 1948–1953 wybudowany w stylu neogotyckim wg projektu Aleksandra Boniego. We wnętrzu kropielnica z XVI wieku. Kościół powstał w miejscu zniszczonego w 1944 roku kościoła pw. św. Michała z 1806 r.
• klasycystyczna dzwonnica z XIX w.
• Synagoga w Sokołowie Podlaskim, ul. Długa 29
• Synagoga w Sokołowie Podlaskim (ul. Magistracka 4)
• Stary cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim
• Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim
• Cerkiew Opieki Matki Bożej w Sokołowie Podlaskim
• drewniany dom z połowy XIX w., ul. Długa 55
• drewniany dom z początku XIX w., ul. Repkowska 30
• cmentarz rzymskokatolicki z 1 połowy XIX w., ul. Chopina

Kościoły

• Konkatedra pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny
• Kościół pw. św. Jana Bosko
• Sanktuarium pw. Miłosierdzia Bożego
• Kościół pw. św. Siostry Faustyny

Gospodarka

Sokołów S.A. Oddział Sokołowskie Zakłady Mięsne

• Zakłady przemysłu mięsnego, które powstały tu w latach 70. Obecnie, po prywatyzacji, Zakłady Mięsne „Sokołów” SA stały się jednym z największych przedsiębiorstw tego typu w Europie.
• Przedsiębiorstwo STALFA powstało w 1995 roku, produkuje konstrukcje stalowe.
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sokołowie Podlaskim rozpoczęła działalność w roku 1945, jest producentem przetworów mlecznych.
• Na terenie miasta znajdują się placówki sklepów sieci: Topaz, Biedronka, Gama, Netto.
• Przedsiębiorstwo Usług Inżynieryjno-Komunalnych PUiK – zajmujący się m.in. dostarczeniem wody pitnej, prowadzeniem wysypiska śmieci, produkcją energii cieplnej.
• Zakłady Maszyn Elektrycznych „Wamel” Sp. z o.o. – producent silników elektrycznych małej mocy.

Transport

Stacja kolejowa Sokołów Podlaski – lokomotywa SM42 ze składem turystycznym z Siedlec (2013 r.)

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 62 Siemiatycze-Drohiczyn-Sokołów Podlaski-Węgrów-Włocławek-Strzelno
• 63 Węgorzewo-Orzysz-Kolno-Łomża-Sokołów Podlaski-Siedlce-Sławatycze
• 627 Sokołów Podlaski-Ostrów Mazowiecka-Ostrołęka

Publiczny transport zbiorowy

• Przedsiębiorstwo PKS „Sokołów” SA
• Linia kolejowa PKP czynna dla ruchu towarowego
• Przewozy Pasażerskie „Stanmar”, „Gemini”

Edukacja

Przedszkola

• Miejskie Przedszkole nr 2
• Miejskie Przedszkole nr 3
• Miejskie Przedszkole nr 4
• Miejskie Przedszkole nr 5 „Kubusia Puchatka”
• Niepubliczne Przedszkole Sióstr Salezjanek
• Niepubliczne Przedszkole „Chatka Puchatka”

Szkoły podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Janusza Kusocińskiego
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. ks. gen. Stanisława Brzóski
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im Pawła Kamińskiego
• Salezjańska Szkoła Podstawowa

Szkoły średnie

• Zespół Szkół nr 1 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół Szkół nr 2 im. Władysława Stanisława Reymonta
• Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza

Inne szkoły

• Zespół Szkół Salezjańskich Lux Sapientiae
• Zespół Szkół Specjalnych im. Jana Pawła II
• Policealna Szkoła Medyczna
• Policealne Studium Zawodowe: Finanse i Rachunkowość
• Policealne Studium Zawodowe TWP: Technik Ekonomista
• Szkoła Muzyczna I stopnia im Michała Kleofasa Ogińskiego

Szkoły językowe

• Szkoła Języków Obcych – SJA
• Językowe Centrum Edukacji

Kultura

Sokołowski Ośrodek Kultury w Sokołowie Podlaskim

• SOK – Sokołowski Ośrodek Kultury

Kino „Sokół” (Sala widowiskowa), Formacja Tańca Towarzyskiego „FTT Contra”, Studio Tańca Nowoczesnego „Black Code Dance Studio”, Koło Teatralne „Dowolnym Sposobem”, Capoeira, Zespół Pieśni i Tańca „Sokołowianie”, Klub literacki „Erato”, Koła plastyczne oraz muzyczne i teatralne.

• Stowarzyszenie Oratorium im. bł. Filipa Rynaldiego
• Sokołowski Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Sokołowskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne
• Prywatny Skansen Mariana Pietrzaka
• Zespół bluesowo/jazzowy Radek Blues Band

Osiedla blokowe

Sąd Rejonowy i Prokuratura Rejonowa w Sokołowie Podlaskim

• Os. Syndykat
• Os. Zory – starsza i nowsza część
• Os. Miłosna/Spółdzielcza
• Os. Gałczyńskiego/Wyspiańskiego
• Os. Marii Skłodowskiej-Curie
• Os. Eskulap
• Os. przy ul. Wiejskiej
• Os. Cukrownia/Oleksiaka-Wichury
• Bloki os. przy ul. Wolności
• Bloki os. przy ul. Chopina
• Bloki os. przy ulicach Piłsudskiego/Bosco
• Bloki os. przy ulicach Bartoszowa i Wilczyńskiego
• Bloki z ul. Targowej

Media lokalne

Prasa:

• Gazeta Podlasia
• Wieści Sokołowskie

Portale internetowe:

• życiesokołowa.pl

Telewizja kablowa:

• TV Vectra
• Telefony Podlaskie

W Sokołowie Podlaskim znajdują się ostatnie w Polsce publiczne automaty telefoniczne. Należą one do lokalnej telefonii Telefony Podlaskie.

Automaty telefoniczne typu AWS-7 w Sokołowie Podlaskim (ul. Wolności 44)

Wspólnoty wyznaniowe

Sanktuarium Miłosierdzia Bożego

Kościół pw. św. Siostry Faustyny

• Kościół rzymskokatolicki:
  • Parafia św. Jana Bosko w Sokołowie Podlaskim
  • Parafia Miłosierdzia Bożego w Sokołowie Podlaskim
  • Parafia Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Sokołowie Podlaskim
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Sokołów Podlaski (Sala Królestwa)

Sport i rekreacja

• OSiR – Ośrodek Sportu i Rekreacji
  • Miejska kryta pływalnia przy ul. Bulwar,
  • KS Neptun,
  • Sekcja kolarska „Grzybek” Sokołów Podlaski,
  • Miejski Klub Koszykarski MKK „OSiR” Sokołów Podlaski,
  • Klub Piłkarski „Akademia Piłkarska”,
  • Miejski Ludowy Klub Podnoszenia Ciężarów w Sokołowie Podlaskim.

• SL Salos – Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej
  • Tenis stołowy
  • Piłka nożna
  • Piłka siatkowa
  • Rekreacja

• Klub piłkarski MKS „Podlasie” Sokołów Podlaski
• Podlaskie Towarzystwo Szachowe
• Klub Kyokushin Karate
• Klub Strzelectwa Sportowego „Sokół”
• Klub Tenisa Ziemnego – KKS „Bonus”
• Klub MMA FIGHT CLUB
• Klub Krav Maga & Kapap
• amatorski zespół piłkarski Bracia Górscy Sokołów Podlaski (BG Sokołów Podlaski), powstał 8 marca 2015 roku jako kontynuator tradycji drużyn FC Gałki, Rudniki oraz Orły Orzeły. Barwami klubowymi jest biel i czerń – zestaw domowy na trykotach. Drugi komplet, to jednolite bordowe stroje.

Wyróżnienia

• Stolica Kulturalna Mazowsza 2004

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Dubno
• Jēkabpils
• Kotielniki

Bibliografia

• red. G. Ryżewski, Sokołów Podlaski, Dzieje miasta i okolic, Białystok-Sokołów Podlaski 2006 r., TVP

Linki zewnętrzne

• Dziedzictwo dawnej Rusi w Sokołowie Podlaskim
• Strona internetowa Sokołowa Podlaskiego
• Michał Kurc AFRP Sokołów Podlaski – Z tamtych lat
• Tekst dokumentu lokacyjnego z 1424 roku (łac.)
• Sokołów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 30 .