Święck-Strumiany
Święck-Strumiany – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Czyżew[5][6]. Leży nad rzeką Brok.
| wieś | |
 grodzisko wczesnośredniowieczne | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-220[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0396535[5] |
Położenie na mapie gminy Czyżew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
 52°52′43″N 22°23′24″E/52,878611 22,390000[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Dąbrowie Wielkiej[7].
Historia
edytuj
Zlokalizowany w Święcku gród kasztelański zbudowany został około 968 roku, co stwierdzono na podstawie badań dendrochronologicznych. Gród został przypuszczalnie zbudowany przez Piastów w ramach jednorazowej inwestycji budowlanej (tak jak grody w Strzyżewie nad Krzną i Niewiadomej[8]) i działał do połowy XI wieku, gdy został zniszczony przez pożar wywołany przypuszczalnie najazdem[9]. W XII wieku po odbudowie gród został rozbudowany od strony wschodniej do powierzchni 1,5 hektara. Po raz pierwszy wzmiankowany był w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego sporządzonym na przełomie XII i XIII w. oraz w dokumencie księcia Konrada I datowanym na około 1230 r. Te dwie wiadomości pisane wymieniają castrum Svatsco (Suantsck, Swantsk) wraz z należącymi do niego osadami i dwiema wsiami (Crivovo-Crirouo oraz Kebla-Rebla) pertinent ad ecclesiam de Suansck oraz komorą celną z obowiązkiem wypłacania biskupstwu 12 kruszy soli jako stawki celnej. Miejscowość była nadana biskupstwu płockiemu najpewniej podczas fundacji około 1075 roku. Owalne grodzisko zbudowano na skraju wysoczyzny wysuniętej w dolinę rzeki Brok. Otoczone wałem drewniano-ziemnym o konstrukcji rusztowej. Szerokość u podstawy dochodząca do 10 m. Zniszczone w XIII w.[10] W pobliżu grodu odnaleziono ślady drewnianego kościoła z około XII wieku[11]. Kościół ten był ośrodkiem parafii w diecezji płockiej, do której należały 42 wsie m.in. Cisov (Czyżew), Święcienica (obecnie Rosochate Kościelne), Wronie (Andrzejewo), Szumowo, Jasienica, Wysokie (Wysokie Mazowieckie), Łuniewo, Boguty, Wyszonki, Kuczyn, Kobylin, Średnica, Leśniewo, Lubowicz, Płonka, Grochy, Przeździecko, Jeżewo Pajewo.
Obok grodu określanego jako castrum Suantsek znajdował się kościół; ecclesia de Swansk i targowisko. Przy grodzie pobierano cło, głównie od transportowanej soli. Pierwsi osadnicy napłynęli tu prawdopodobnie z Wielkopolski, Kujaw i Pomorza. Gród w Święcku został opuszczony najpóźniej pod koniec XIII lub w początku XIV wieku na skutek najazdów Prusów lub Jaćwingów.
Szczegółowe informacje dotyczące grodu wczesnośredniowiecznego znajdują się w publikacji Danuty Jaskanis[12].
W późniejszym okresie w pobliżu wioski funkcjonował folwark Święck-Strumiany. W 1870 liczył 347 mórg powierzchni; w tym grunty orne i ogrody 194, łąki 24, las 117, wody mórg 1, nieużytki 12. Budynków drewnianych 18[13].
Urodził się tutaj katolicki błogosławiony ks. Antoni Zawistowski.
Obiekty zabytkowe
edytuj- krzyż na północ od grodziska, w polu, żeliwny, z prętów z datą 189[.]
- kapliczka przydrożna, drewniana z ludową rzeźbą św. Jana Nepomucena[10]
Obiekty archeologiczne wpisane do rejestru zabytków
edytuj- osada przygrodowa z XII–XIII w.
- grodzisko „OKOP” z XI–XIII w.
- cmentarzysko z XII–XIII w.[14]
Galeria
edytuj-
Rzeźba św. Jana Nepomucena -
Kapliczka św. Jana Nepomucena
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 138148
- ↑ Wieś Święck-Strumiany w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1271 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji łomżyńskiej
- ↑ Katarzyna Skrzyńska, Metryka pogranicza: sieć grodowa dorzecza środkowego Bugu w drugiej połowie IX i w X wieku, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 2021, ISBN 978-83-66463-60-8 [dostęp 2024-07-02].
- ↑ Andrzej Buko, Świt państwa polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk : Muzeum Historii Polski w Warszawie, 2021, s. 166, ISBN 978-83-66463-42-4 [dostęp 2024-07-01].
- ↑ a b Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 76.
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku, Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego 2004 Z. 10, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 2004 [dostęp 2016-10-07].
- ↑ D. Jaskanis, Święck – wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno –wschodnim Mazowszu. Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Warszawa 2008 r.
- ↑ Święck-Wielki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 688.
- ↑ Strona domeny wipb.pl [online], epodlasie.wipb.pl [dostęp 2017-11-28].