Łyszkowice (powiat łowicki)
Łyszkowice – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łowickim, w gminie Łyszkowice.
| wieś | |
 Bank Spółdzielczy Skierniewicach, oddział w Łyszkowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1377[2] |
| Strefa numeracyjna |
46 |
| Kod pocztowy |
99-420[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ELC |
| SIMC |
0730862 |
Położenie na mapie gminy Łyszkowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu łowickiego  | |
 51°59′01″N 19°54′32″E/51,983611 19,908889[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa skierniewickiego.
Wieś znana od roku 1356. W 1792 – wieś arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w ziemi sochaczewskiej województwa rawskiego[4].
Miejscowość jest siedzibą gminy Łyszkowice.
Historia
edytujMiejscowość położona na szlaku prowadzącym z Ziemi Kujawskiej, Mazowieckiej i Prus Królewskich do Piotrkowa Trybunalskiego. Łyszkowice już w XV wieku uzyskały prawa organizowania targów i jarmarków. Wieś słynna była z wyrobu drewnianych narzędzi gospodarczych i kulinarnych takich jak: sochy, brony, łopaty, widły oraz drewniane talerze, kubki, kopyście i łyżki. Przed rozbiorami wieś i dwór należały do dóbr Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego.
W czasie Księstwa Warszawskiego, Łyszkowice jak i inne wsie były nawiedzone przez epidemię cholery, w wyniku czego liczba ludności spadła o połowę.
Łyszkowice były niegdyś letnią siedzibą prymasów, a w latach 1832–1880 mieścił się tu zarząd administracji księstwa łowickiego, na które składał się klucz 18 wsi. Niegdyś znajdowała się tu fabryka tkanin, następnie mydła i wyrobów żelaznych, od 1851 r. rafineria i fabryka cukru H. Epsteina, później Łyszkowicka Fabryka Laktozy, następnie Łowickie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa”, następnie zakłady farmaceutyczne BYK Mazovia, Altana Pharma, Nycomed Pharma, Takeda, a od roku 2021 należy do duńskiej firmy Orifarm[5].
W czasach prymasowskich Łyszkowice słynęły z licznych młynów i stawów hodowlanych. W XVII wieku prymas Wacław Leszczyński założył tutaj ogród włoski z licznymi posągami, fontannami i altanami, dziś już nieistniejący. W Łyszkowicach mieścił się do 1881 r. zarząd główny administracji księstwa łowickiego, sprawujący nadzór nad osobistymi dobrami carów rosyjskich. Zarząd sprawował też pieczę nad szpitalem dla włościan we wsi Kapera. W XIX w. obok ówczesnej wsi Łyszkowice powstała osada fabryczna złożona m.in. z dużego zespołu fabryk lnianych i jedwabnych, przędzalni oraz cukrowni. W połowie ubiegłego stulecia sama tylko cukrownia zatrudniała 500 robotników.
W połowie XIX w. mieszkali tu Teodor i Paulina Noiretowie wraz z córką Zofią, późniejszą aktorką. Teodor był magazynierem spichrzów Księstwa Łowickiego[6].
1 stycznia 1928 arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski utworzył w Łyszkowicach rzymskokatolicką parafię św. Kazimierza Królewicza[7].
W czasie II wojny światowej teren gminy był miejscem zrzutów lotniczych cichociemnych – okolice wsi Czatolin, gdzie został postawiony pomnik upamiętniający te wydarzenia. W maju 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 500 Żydów. W marcu 1941 zostali wywiezieni do getta w Warszawie, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[8].
11 czerwca 1943 patrol bojowy Obwodu Łowicz Podokręgu Zachodniego Armii Krajowej w wyniku akcji likwidacyjnej ciężko ranił sołtysa Łyszkowic – volksdeutscha Diera, znanego w okolicy wroga Polaków. 16 czerwca 1943 dokonano zamachu na wójta gminy Łyszkowice, volksdeutscha Becka, który jednak zdołał ujść patrolowi bojowemu Kedywu; zginął natomiast syn Becka.
W sierpniu 1944 r. teren gminy (okolice wsi Chlebów) był miejscem walk oddziału AK plut. Stanisława Borowskiego ps. „Maszynista”. 16 sierpnia grupa została rozbita przez przeważające siły wroga[9].
Zabytki
edytujWedług rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[10]:
- gorzelnia, ob. dom mieszkalny, ul. Księstwa Łowickiego 21, 1 poł. XIX, 1903, nr rej.: 612 z 24.08.1967
- cukrownia, ob. domy mieszkalne, ul. Wolności 1, 1830-XX, nr rej.: 1007-A z 1.10.1998:
- budynek „Podkowa”
- budynek „Mydlarnia”
Komunikacja
edytujDo końca roku 2024 do Łyszkowic dojeżdżały autobusy MZK Łowicz (linia nr 5 – siedem kursów w dni robocze)[11]. Od roku 2025 obsługę komunikacyjną gminy zapewniają przewoźnicy PKS Skierniewice i DanBus Sp. z o.o. (komerc.). Najbliższy przystanek kolejowy, Stare Grudze, znajduje się w odległości 7,8 km; w zbliżonej odległości znajduje się także stacja Domaniewice. Doskonałe połączenie drogowe zapewnia autostrada A2 wraz z położonym kikaset metrów od Łyszkowic węzłem „Łowicz” i drogą wojewódzką nr 704.
Inne
edytujNa terenie gminy znajdują się tereny łowieckie szczególnie atrakcyjne dla myśliwych polujących na kaczki i bażanty. Istnieją również stawy wędkarskie, gdzie łowić można nawet dwudziestokilogramowe karpie i szczupaki.
Sport
edytujWe wsi działa klub sportowy Laktoza Łyszkowice, założony w 1955 roku, który aktualnie gra w A klasie grupy skierniewickiej.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74913
- ↑ Łyszkowice. [w:] Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r. [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-08-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 764 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa rawskiego, 1792
- ↑ Fabryka w Łyszkowicach w rękach Duńczyków. Transakcja warta miliardy koron została sfinalizowana. eglos.pl, 2021-04-12. [dostęp 2025-01-11]. (pol.).
- ↑ Aneta Kapelusz, Ze skierniewickiej sceny do warszawskich teatrów [online], Skierniewice Nasze Miasto, 25 lipca 2019 [dostęp 2021-10-30] (pol.).
- ↑ Łyszkowice. Parafia p.w. św. Kazimierza, królewicza. diecezja.lowicz.pl. [dostęp 2017-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-29)].
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 404.
- ↑ Terenowa lekcja historii „Zrzutowiska Armii Krajowej Obwodu »Łyska« 1941–1944, Czatolin 2003 r.” – 20 maja 2003 r.. ipn.gov.pl, 2003-05. [dostęp 2025-01-04]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31 [dostęp 2017-07-02].
- ↑ MZK Łowicz nie będzie kursowało po terenie Gminy Łyszkowice.. mzklowicz.pl, 2025-01-03. [dostęp 2025-01-04]. (pol.).